celikci
New member
Yasin müddeti, Yasin müddetinin Türkçe ve Arapça okunuşu, Yasin müddetinin Türkçe meali ve tefsiri nedir?
Yasin müddetinde Hz. Muhammed peygamber efendimizin hak peygamber olduğu ona indirilen Kur’an’ı kanıt göstererek açıklanır. Bu kadar hoş olan ve ehemmiyet arz eden Yasin mühletini Türkçe ve Arapça okunuşu ile Türkçe meali ve tefsiriyle her tarafıyla anlamak hayli değerlidir. Biz de sizlerden gelen – Yasin müddetinin Türkçe ve Arapça okunuşu, Yasin müddetinin Türkçe meali ve tefsiri nedir? – üzere sorulara yanıtlar verdik. İşte ayrıntılar.
YASİN MÜDDETİNİN TÜRKÇE OKUNUŞU
1- Yâsîn
2- VeI Kur’ân-iI hakîm
3- İnneke IemineI mürseIîn
4- AIâ sırâtın müstakîm
5- TenzîIeI azîzirrahîm
6- Litünzira kavmen mâ ünzire âbâühüm fehüm gâfiIûn
7- Lekad hakkaIkavIü aIâ ekserihim fehüm Iâ yü’minûn
8- İnnâ ceaInâ fî a’nâkihim agIâIen fehiye iIeI ezkâni fehüm mukmehûn
9- Ve ceaInâ min beyni eydîhim sedden ve min haIfihim sedden feağşeynâhüm fehüm Iâ yübsirûn
10- Ve sevâün aIeyhim eenzertehüm em Iem tünzirhüm Iâ yü’minûn
11- innemâ tünzirü menittebazzikra haşiyerrahmâne biIgaybi febeşşirhü bimağfiretiv ve ecrin kerîm
12- İnnâ nahnü nuhyiI mevtâ ve nektübü mâ kaddemû ve âsârehüm ve küIIe şey’in ahsaynâhü fî imâmin mübîn
13- Vadrib Iehüm meseIen ashâbeI karyeh. İz câeheI mürseIûn
14- İz erseInâ iIeyhi müsneyni fekezzebûhümâ fe azzeznâ bisâIisin fekâIû innâ iIeyküm mürseIûn
15- KâIû mâ entüm iIIâ beşerün misIünâ vemâ enzeIerrahmânü min şey’in in entüm iIIâ tekzibûn
16- KâIû rabbünâ ya’Iemü innâ iIeyküm IemürseIûn
17- Vemâ aIeynâ iIIeI beIâguI mübîn
18- KâIû innâ tetayyernâ biküm Iein Iem tentehû Ie nercümenneküm veIe yemessenneküm minnâ azâbün eIîm
19- KâIû tâirüküm meaküm ein zikkirtum beI entüm kavmün müsrifûn
20- Vecâe min aksaImedineti racüIün yes’â kâIe yâ kavmittebiuI mürseIîn
21- İttebiû men Iâ yeseIüküm ecran ve hüm muhtedûn
22- Vemâ Iiye Iâ a’büdüIIezî fetarenî ve iIeyhi türceûn
23- Eettehizü min dûnihî âIiheten in yüridnirrahmânü bi-durrin Iâ tuğni annî şefâatühüm şey’en veIâ yünkizûn
24- İnnî izen Iefî daIâIin mübîn
25- İnnî âmentü birabbiküm fesmeûn
26- KîIedhuIiI cennete, kâIe yâIeyte kavmî yâ’Iemûn
27- Bimâ gafereIî rabbî ve ceaIenî mineI mükremîn
28- Vemâ enzeInâ aIâ kavmihî min badihî min cündin minessemâi vemâ künnâ münziIîn
29- İn kânet iIIâ sayhaten vâhideten feizâhüm hâmidûn
30- Yâ hasreten aIeI ibâdi mâ ye’tîhim min resûIin iIIâ kânûbihî yestehziûn
31- EIem yerev kem ehIeknâ kabIehüm mineI kurûni ennehüm iIeyhim Iâ yerciûn
32- Ve in küIIün Iemmâ cemî’un Iedeynâ muhdarûn
33- Ve âyetün IehümüI arduI meytetü ahyeynâhâ ve ahrecnâ minhâ habben fe minhü ye’küIûn
34- Ve ceaInâ fîhâ cennâtin min nahîIiv ve a’nâb ve feccernâ fîha mineI uyûn
35- Liye’küIû min semerihî vemâ amiIethü eydîhim efeIâ yeşkürûn
36- SübhânneIIezî haIekaI ezvâce küIIehâ mimmâ tünbitüI ardu ve min enfüsihim ve mimmâ Iâ ya’Iemûn
37- Ve âyetün IehümüIIeyü nesIehu minhünnehâre fe izâhüm muzIimûn
38- Veşşemsü tecrî Iimüstekarrin Iehâ zâIike takdîruI azîziI aIîm
39- VeIkamere kaddernâhü menâziIe hattâ âdekeI urcûniI kadîm
40- Leşşemsû yenbegî Iehâ en tüdrikeI kamere veIeIIeyIü sâbikunnehâr ve küIIün fî feIekin yesbehûn
41- Ve âyetüI Iehüm ennâ hameInâ zürriyyetehüm fiI füIkiI meşhûn
42- Ve haIâknâ Iehüm min misIihî mâ yarkebûn
43- Ve in sevinç’ nugrıkhüm feIâ sarîha Iehüm veIâhüm yünkazûn
44- İIIâ rahmeten minnâ ve metâan iIâ hîn
45- Ve izâ kîIe Iehümüttekû mâ beyne eydîküm vemâ haIfeküm IeaIIeküm türhamûn
46- Vemâ te’tîhim min âyetin min âyâti rabbihim iIIâ kânû anhâ mu’ridîn
47- Ve izâ kîIe Iehüm enfikû mim mâ rezakakümüIIâhü, kâIeIIezîne keferû, IiIIezîne âmenû enut’ımü menIev yeşâuIIâhü et’ameh, in entüm iIIâ fî daIâIin mübîn
48- Ve yekûIûne metâ hâzeI va’dü in küntüm sâdikîn
49- Mâ yenzurûne iIIâ sayhaten vâhideten te’huzühüm vehüm yehissimûn
50- FeIâ yestetîûne tavsıyeten veIâ iIâ ehIihim yerciûn
51- Ve nüfiha fîssûri feizâhüm mineI ecdâsi iIâ rabbihim yensiIûn
52- KâIû yâ veyIenâ men beasena min merkadina hâzâ mâ veaderrahmânü ve sadekaI mürseIûn
53- İn kânet iIIâ sayhaten vâhideten feizâ hüm cemî’un Iedeynâ muhdarûn
54- FeIyevme Iâ tuzIemu nefsün şeyen veIâ tüczevne iIIâ mâ küntüm tâ’meIûn
55- İnne ashâbeI cennetiI yevme fîşüğuIin fâkihûn
56- Hüm ve ezvâcühüm fî zıIâIin aIeI erâiki müttekiûn
57- Lehüm fîhâ fâkihetün ve Iehüm mâ yeddeûn
58- SeIâmün kavIen min rabbin rahîm
59- VemtâzüI yevme eyyüheI mücrimûn
60- EIem a’hed iIeyküm yâ benî âdeme en Iâ tâ’buduşşeytân innehû Ieküm adüvvün mübîn
61- Ve enî’budûnî, hâzâ sırâtun müstekîm
62- Ve Iekad edaIIe minküm cibiIIen kesîran efeIem tekûnû ta’kıIûn
63- Hâzihî cehennemüIIetî küntüm tûadûn
64- lsIevheI yevme bimâ küntüm tekfürûn
65- EIyevme nahtimü aIâ efvâhihim ve tükeIIimünâ eydîhim ve teşhedü ercüIühüm bimâ kânû yeksibûn
66- VeIev neşâü Ietamesnâ aIâ a’yunihim festebekus sırâta fe ennâ yübsirûn
67- VeIev neşâü Iemesahnâhüm aIâ mekânetihim femestetâû mudıyyev veIâ yerciûn
68- Ve men nüammirhü nünekkishü fiIhaIkı, efeIâ ya’kiIûn
69- Ve mâ aIIemnâhüşşi’ra vemâ yenbegî Ieh in hüve iIIâ zikrün ve kur’ânün mübîn
70- Liyünzira men kâne hayyen ve yehıkkaI kavIü aIeI kâfirîn
71- EveIem yerav ennâ haIaknâ Iehüm mimmâ amiIet eydîna en âmen fehüm Iehâ mâIikûn
72- Ve zeIIeInâhâ Iehüm feminhâ rekûbühüm ve minhâ ye’küIûn
73- Ve Iehüm fîhâ menâfiu ve meşâribü efeIâ yeşkürûn
74- Vettehazû min dûniIIâhi âIiheten IeaIIehüm yünsarûn
75- Lâ yestetîûne nasrahüm ve hüm Iehüm cündün muhdarûn
76- FeIâ yahzünke kavIühüm. İnnâ na’Iemü mâ yüsirrûne vemâ yu’Iinûn
77- EveIem yeraI insânü ennâ haIaknâhü min nutfetin feizâ hüve hasîmün mübîn
78- Ve darebe Ienâ meseIen ve nesiye haIkah kaIe men yuhyiI izâme ve hiye ramîm
79- KuI yuhyiheIIezî enşeehâ evveIe merrah ve hüve biküIIi haIkın aIîm
80- EIIezî ceaIe Ieküm mineşşeceriI ahdari nâren feizâ entüm minhü tûkidûn
81- EveIeyseIIezî haIakassemâvati veI arda bikâdirin aIâ ey yahIüka misIehüm, beIâ ve hüveI haIIâkuI aIîm
82- İnnema emrühû izâ erâde şey’en en yekûIe Iehû kün, feyekûn
83- FesübhaneIIezî biyedihî meIekûtü küIIi şey’in ve iIeyhi türceûn.
YASİN MÜHLETİ ARAPÇA OKUNUŞU
YASİN MÜHLETİ TÜRKÇE MEALİ
?1? Yâ-sîn.
?2-4? Hikmet dolu Kur’an’a andolsun ki, sen katiyen dosdoğru bir yolda yürümek üzere gönderilmiş peygamberlerden birisin.
?5-6? (Bu kitap) aziz ve rahmeti bol olan Allah tarafınca, ataları uyarılmamış, bu yüzden kendileri de gaflet ortasında bulunan bir toplumu uyarasın diye indirilmiştir.
?6? (Bu kitap) izzeti büyük, rahmeti bol olan Allah tarafınca ataları uyarılmamış, bu yüzden kendileri de gaflet ortasında bulunan bir toplumu uyarasın diye indirilmiştir.
?7? Andolsun ki onların birden fazla hakkında o kelam (azap) gerçekleşecektir; zira onlar iman etmeyecekler.
?8? Biz onların boyunlarına çenelerine kadar dayanan halkalar geçirdik, bu yüzden başları üst kalkık durmaktadır.
?9? Onların önlerinden bir set, artlarından da bir set çektik, bu biçimdece gözlerini perdeledik; onlar artık nazaranmezler.
?10? Kendilerini uyarsan da uyarmasan da onlar için birdir, asla iman etmezler.
?11? Sen lakin o zikre uyanı ve görmediği biçimde rahmândan korkanı uyarabilirsin. İşte bu biçimdesini hem bir af birebir vakitte kıymetli bir mükafatla müjdele.
?13? Onlara mâlûm kent halkını örnek göster. Oraya elçiler gelmişti.
?14? Biz kendilerine iki kişi göndermiştik lakin ikisini de yalancılıkla itham ettiler. Bunun üzerine bir üçüncüyle destekledik. Onlar “Biz size gönderilmiş elçileriz” dediler.
?15? Başkaları ise şöyleki karşılık verdiler: “Siz de lakin bizler üzere insanlarsınız. Hem rahmân rastgele bir şey indirmiş değil; siz yalnızca palavra söylüyorsunuz!”
?16? “Rabbimiz biliyor ki” dediler, “Biz nitekim size gönderilmiş elçileriz.
?17? Bize düşen, açıkça bildiri etmekten ibarettir.”
?18? (İnkârcılar) şu karşılığı verdiler: “Doğrusu sizin yüzünüzden üzerimize uğursuzluk geldi. Şayet vazgeçmezseniz, biliniz ki sizi taşlayacağız ve tarafımızdan size acı veren bir azap yapılacaktır.”
?19? Onlar da dediler ki: “Uğursuzluğunuz kendinizdendir. Size öğüt verildi diye o denli mi? Hayır! Siz sonu aşmış bir topluluksunuz.”
?20? O sırada kentin öbür ucundan bir adam koşarak geldi; şu biçimde dedi: “Ey kavmim! Bu elçilere uyun.
?21? Sizden bir fiyat istemeyen o kimselere tâbi olun; onlar yanlışsız yoldadırlar.
?22? Hem ne diye beni yaratan ve sizin de dönüp kendisine varacağınız Allah’a kulluk etmeyeyim ki?
?23? Hiç O’ndan diğer mâbudlar edinir miyim! Şayet Rahmân bana bir ziyan vermek isterse onların şefaati bana hiç bir fayda sağlamaz ve onlar beni kurtaramazlar.
?24? İşte o takdirde (başka bir ilah edinirsem) ben apaçık bir sapkınlık içine düşmüş olurum.
?25? İşte ben rabbinize iman etmiş bulunuyorum; bana kulak verin.”
?26-27? Ona, “Cennete gir” denildi. “Rabbimin beni bağışladığını ve hoş halde ağırlananlardan eylediğini keşke kavmim bilseydi!” dedi.
?28? daha sonrasında kavmi üzerine gökten bir ordu indirmedik, indirmeyiz de.
?29? (Cezaları) müthiş bir sesten ibaretti; sönüverdiler.
?30? O kullara yazıklar olsun! Kendilerine bir peygamber gelmeye görsün, onu kesinlikle alaya alırlardı.
?31? Onlardan evvel birçok jenerasyonları helâk ettiğimizi ve onların artık kendilerine dönüp gelmediğini görmezler mi!
?32? elbette onların hepsi toplanıp huzurumuza getirilecek.
?34? Orada birçok hurma bahçeleri ve üzüm bağları meydana getirdik, ortasında gözelerden su fışkırttık;
?35? Onun mamüllerinden ve kendi elleriyle ürettiklerinden yesinler diye. Hâlâ şükretmeyecekler mi?
?36? Toprağın bitirdiklerini, kendilerini ve daha bilmedikleri kaç şeyleri çifter çifter yaratan Allah her türlü eksiklikten uzaktır.
?37? Gece de onlar için açık bir ispattır. Gündüzü ondan çekip alırız da karanlıkta kalıverirler.
?38? Güneş kendisine ilişkin yerleşik bir sisteme göre (yörüngesinde) akıp sarfiyat. Bu, epey kuvvetli ve her şeyi bilen Allah’ın takdiridir.
?39? Ay için de menziller belirledik; sonunda o, hurma salkımının (ağaçta kalan) yıllanmış sapı üzere olur.
?40? Ne güneşin aya yetişip çatması uygundur ne de gece gündüzü geçebilir. Her biri bir yörüngede yüzüp masraf.
?41-42? Onları ve kuşaklarını yüklü gemide taşımamız ve binecekleri emsal araçlar yaratmamız da kendileri için açık bir ispattır.
?43? Dilesek onları suda boğarız, kimse de onların yardımına koşamaz ve artık kurtarılamazlar.
?44? Ancak tarafımızdan bir rahmet ve muhakkak vakte kadar yaralanma fırsatı vermemiz oburdur.
?45? Onlara “Önünüzdekinden ve arkanızdakinden sakının ki rahmet bakılırsasiniz” dendiğinde (aldırış etmezler).
?46? Onlara rablerinin âyetlerinden bir âyet gelmeyedursun, illâ da ondan yüz çevirirler.
?47? Onlara, “Allah’ın size verdiği rızıktan öbürleri için de harcayın” dendiğinde, inkârcılar müminlere derler ki: “Dilese Allah’ın doyuracağı kimseleri biz mi besleyeceğiz! Doğrusu siz açık bir yanılgı ortasındasınız.”
?48? Ve şu biçimde derler: “Şayet nitekim gerçek söylüyorsanız, bu tehdit hani ne vakit gerçekleşecek?”
?49? Onlar, besbelli ki, birbirleriyle uğraşırken kendilerini apansız yakalayacak müthiş bir sesi bekliyorlar!
?50? İşte o anda onlar ne bir vasiyette bulunabilecekler ne de ailelerine dönebilecekler.
?51? Sûra üflenmiştir. Artık onlar kabirlerinden kalkıp rablerine yanlışsız koşmaktadırlar.
?52? Derler ki: “Vay başımıza gelenler! Bizi yattığımız yerden kim diriltip kaldırdı? Rahmânın vaad ettiği işte bu! Peygamberler sahiden gerçek söylemişler!”
?53? Olup biten sırf bir ses! Fakat akabinde onların tamamı, birden toplanmış olarak işte huzurumuzdalar.
?54? Bugün hiç kimse en küçük bir haksızlığa uğratılmaz. Yalnızca yapıp ettiklerinizin karşılığını görürsünüz.
?55? O gün cennetlikler safa sürmekle meşguldürler.
?56? Kendileri ve eşleri gölgelik yerlerde, tahtlarına kurulacaklar.
?57? Orada onlar için her çeşit meyve vardır ve bütün istekleri yerine getirilir.
?58? Engin merhamet sahibi rabden gelen kelam şu olacak: “Selâm size!”
?59? Ve “Ey günahkârlar! Siz bugün şöyleki ayrılın!” (denir).
?60-61? Eydemoğulları! Size “Şeytana kulluk etmeyin, o sizin için apaçık bir düşmandır; bana kulluk edin, gerçek yol budur” dememiş miydim?
?62? Hakikaten o şeytan sizden birçok jenerasyonları saptırdı. Hiç aklınızı kullanmıyor muydunuz!
?63 ?İşte size bildirilen cehennem bu!
?64? İnkârcılıkta ısrar etmenize karşılık girin oraya!
?65? O gün onların ağızlarını mühürleriz; yapmış olduklarını elleri bize anlatır, ayakları da tanıklık eder.
?66? Dilesek (dünyada da) gözlerini tamamıyla kör ederdik de yolu bulmak için çabalayıp dururlardı; lakin o takdirde nasıl nazaranbileceklerdi ki?
?67? bir daha dilesek oldukları yerde onların mahiyetlerini değiştirirdik de (taş gibi) artık ne ileri gidebilirler ne de geri dönebilirlerdi.
?68? Kime uzun ömür verirsek onu yaratılış çizgisinde aksine çeviririz. Hiç düşünmezler mi!
?69? Biz ona şiir öğretmedik; aslına bakarsanız ona yaraşmazdı da. Ona vahyedilen, fakat bir öğüt ve apaçık Kur’an’dır.
?70? Canlı olanları uyarsın ve inkârcılar hakkındaki o kelam (ceza) gerçekleşsin diye (gönderilmiştir).
?71? Görmezler mi ki kendi kudretimizin yapıtlarından olmak üzere onlar için sahip oldukları kaç hayvanlar yarattık.
?72? Bunları kendilerine boyun eğdirdik ki bir kısmı binekleridir, bir kısmını da yerler.
?73? Bunlarda kendileri için içecekler ve ayrıca faydalar da vardır. Hâlâ şükretmeyecekler mi?
?74? Onlar yardım goreceklerini umarak Allah’tan öbür ilahlar edindiler.
?75? meğer o kelamda ilahlar kendilerine yardım edemezler, bilakis kendileri onların hizmetindeki askerlerdir.
?76? Onların kelamları seni üzmesin. Biz onların gizlediklerini de açığa vurduklarını da şüphesiz biliyoruz.
?77? İnsan kendisini bir nutfeden yarattığımızı görmez mi? halbuki bak, artık o, açıktan açığa bize karşı duran biri olmuştur.
?78? Kendi yaratılışını unutup bize örnek getirmeye kalkışıyor ve “Şu çürümüş kemiklere kim can verecekmiş?” diyor.
?79? De ki: “Onları birinci başta yaratmış olan diriltecek. O yaratmanın her türlüsünü bilir.”
?80? Yemyeşil ağaçtan sizin için ateş çıkaran O’dur; işte ondan yakıp durmaktasınız.
?81? Gökleri ve yeri yaratan Allah onların benzerini yaratmaya kadir değil mi? şüphesiz öyledir. O eşsiz yaratıcıdır, her şeyi bilir.
?82? Bir şeyi istediğinde, O’nun buyruğu “ol!” demekten ibarettir; çabucak oluverir.
?83? Her şeyin egemenliği kendi elinde olan Allah bütün eksikliklerden uzaktır ve hepiniz sonunda O’na döndürüleceksiniz.
YASİN MÜHLETİ TEFSİRİ
Tâhâ mühletinin birinci âyetinde olduğu üzere buradaki iki harfin mahiyeti ve manası konusunda da müfessirler içinde iki eğilim bulunmaktadır. Bir anlayışa bakılırsa bunlar, kimi mühletlerin başında yer alan ve farklı başka okunduğu için “hurûf-ı mukattaa” diye isimlendirilen harflerdendir (bu hususta bilgi için bk. Bakara 2/1). Öbür eğilime nazaran ise “yâsîn” başka iki harf değil, manası olan bir sözdür. Bu eğilim ortasında güçlü bulunan görüşe nazaran bu söz Arapça’nın birtakım lehçelerinde “ey kişi, ey insan!” manasına gelmektedir; burada kendisine hitap edilen kişi ise Hz. Muhammed’dir. Hatta Saîd b. Cübeyr’den, bunun Resûlullah’ın isimlerinden biri olduğu da rivayet edilmiştir (İbn Atıyye, IV, 445). Bu sözün Allah’ın isimlerinden biri olup burada o isme yemin edildiği, kelama başlama sözü ve Kur’an’ın isimlerinden olduğu görüşleri de vardır (Taberî, XXII, 148-149).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 475-476
Araplar’da palavra yere yemin etmenin dünyanın harabına yol açacak kadar ağır bir kötülük olduğuna inanılırdı. Resûl-i Ekrem de bir hadisinde bu anlayışı teyit etmiştir. İşte bu âyetlerde Hz. Muhammed’in gerçek bir peygamber olduğu bir yemine bağlı olarak söz edilmektedir; üzerine yemin edilen ise muhataplarınca kendileri tarafınca bir benzerinin ortaya konamayacağı anlaşılmış bulunan eşsiz mûcize Kur’an-ı Kerîm’dir (Râzî, XXVI, 41).
“Hikmet dolu” diye çevrilen 2. âyetteki hakîm sözü, “muhkem, sağlam; öğütleri, buyruk ve yasakları yerli yerince olan” halinde de anlaşılmıştır (İbn Atıyye, IV, 446).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 476
Çoklukla müfessirler, “ataları uyarılmamış” tabiriyle, Hz. Muhammed’in birinci muhatap kitlesi olan Kureyş ve etrafındakilere yakın vakit içinderda bir peygamber gönderilmemiş olduğuna işaret edildiği kanaatindedirler (bu mevzuda ayrıyeten bk. Secde 32/3; Sebe’ 34/44; Fâtır 35/24). Meâlde temel alınan bu mâna burada geçen “mâ” sözünün olumsuzluk edatı sayılmasına nazarandır. Bu sözün mahiyeti ve cümledeki rolü konusundaki farklı kanaatlere bakılırsa âyetin tıpkı kısmına “ataları uyarılmış” yahut “atalarının uyarıldığı şeyle” manası da verilebilir. Bu takdirde geçmiş evrelerdeki bütün beşerler kastedilmiş olur (Taberî, XXII, 150; İbn Atıyye, IV, 446). bir daha bu yaklaşıma göre cümlenin devamı ile ahengi açısından meâlin “Ataları uyarılmış lakin kendileri gaflet ortasında bulunan bir toplumu uyarasın diye” halinde olması gerekir (Zemahşerî, III, 280).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 476
Tefsirlerde ekseriyetle, gerçekleşeceği belirtilen “söz”den niyetin Hûd müddetinin 119. âyeti ile Secde mühletinin 13. âyetinde geçen Allah Teâlâ’nın “Cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir kısmıyla dolduracağım!” biçimindeki yemin tabiri olduğu belirtilir (meselâ Zemahşerî, III, 280; öteki yorumlar için bk. Râzî, XXVI, 43-44).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 477
Birinci âyette inkârda direnenlerin durumuna ilişkin temsilî bir anlatıma yer verilmiştir. Bunun inkârcıların âhiretteki halleriyle ilgili bir tabir olduğu da ileri sürülmüştür. Ancak müteakip âyette gözlerine perde indirildiğinin ve artık görmediklerinin belirtilmesi bu yorumu zayıflatmaktadır, çünkü kıyamet günü inkârcılar kendi durumlarının ne kadar makûs olduğunu hayli yeterli bakılırsaceklerdir (İbn Atıyye, IV, 446-447; inkârcıların âhirette kör olmalarının ne manaya geldiği konusunda bk. İsrâ 17/72, 97; Tâhâ 20/124-125).
8 ve 9. âyetlerdeki tasvir için yapılan izahları şöyleki özetlemek mümkündür: bir fazlaca açık delile karşın inatla inkârcılıklarını sürdürenler o denli iç ve dış etkenler, o denli ruhsal ve sosyolojik kaideler ve alışkanlıklarla kuşatılmışlardır ki, boyunlarına çenelerine kadar dayanan boyunduruklar geçirilmiş üzeredirler; başları üst kalkık, gözleri aşağıya kaymıştır; hangi tarafa dönseler hidayet ışığına uzaktırlar; böbürlendikleri ve nefislerine tutsak oldukları için Fussılet mühletinin 53. âyetinde kelamı edilen kanıtları, gerek kendilerini çevreleyen dış âlemdeki gerekse ruhî ve biyolojik yapılarındaki ispatları artık goremezler. Boyunlarına halkalar geçirildiğinin belirtilmesi, insanın fıtratına yerleştirilen cebrî bir durumdan değil, onların kendi işledikleri cürümden ötürü gördükleri bir karşılıktan kelam edildiğini gösterir; çünkü bunlar birer cezalandırma aracıdır, ceza ise suçun karşılığıdır (başka açıklamalarla birlikte bk. Râzî, XXVI, 44-46; Elmalılı, VI, 4010). Kimi müfessirlere nazaran 8. âyette, inkârcıların bu tavırlarının onları sahip oldukları imkânlardan diğerlerini yararlandırmaktan ve Allah yolunda harcama yapmaktan da alıkoyduğuna işaret edilmektedir (Taberî, XXII, 151; Şevkânî, IV, 413).
Halkaların çenelere kadar dayandığı belirtilirken kullanılan “onlar” zamiri birtakım müfessirlere göre ondan sonrasında gelen “eller” manasındaki sözün yerini tutmakta ve burada ellerin uzunluğuna bağlanmış halinden kelam edilmektedir (Taberî’nin farklı bir kıraatle desteklediği bu yorumun detayı için bk. XXII, 150-151; Zemahşerî’nin bu yoruma yönelttiği tenkit için bk. III, 280-281).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 477-478
Buradaki “ancak” kaydı, belirtilenler haricindekilerin ihtar kapsamında olmadıkları manasında değil, ihtarın yalnızca onlara fayda sağlayacağını belirtmek içindir (İbn Atıyye, IV, 448). Müfessirler içinde, bu âyette geçen “zikir” sözüyle Kur’an-ı Kerîm’in kastedildiği kanaati hâkimdir. Bunu Kur’an’daki âyetler yahut insanın fıtratını tamamlayan açık deliller biçiminde yorumlayanlar da olmuştur (Râzî, XXVI, 47).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 478
Müşriklerin ağır baskıları altında büyük ezalar çeken Hz. Peygamber ve müminler için teselli ve moral kaynağı özelliği taşıyan bu âyet kümesi, ulu Allah’ın eşsiz kudret ve ilmine, ölüleri diriltmeye kadir olanın da, her insanın yapıp ettiklerini bilenin de yalnız O olduğuna özel bir vurgu yapılarak bitirilmektedir. Birtakım birinci periyot müfessirleri bu âyetteki “ölüleri diriltme” sözünden niyetin şirkten çıkarıp imana eriştirmek olduğunu belirtmişlerdir (Zemahşerî, III, 281).
Bir taraftan kişinin bütün yapıp ettiklerinin kayda geçirildiğinin, öteki taraftan da olup bitecek her şeyin aslına bakarsanız Allah Teâlâ’nın ezelî ilminde mâlûm olduğunun belirtilmesinden şu biçimde bir mana çıkarılabilir: İnsanın bütün aksiyonlarının kayda geçirilmesine büyük Allah’ın muhtaçlığı yoktur; bu, insanın bu bilgiyi her vakit göz önünde bulundurup dünya hayatındaki varlığını anlamlandırabilmesi ve her adımını varlık niçinine uygun bir şuur ortasında atması içindir. Bu sayede insan soyut bir ahlâkî nazaranv telakkisiyle baş başa kalmamış olur; yaşanan hayat üzere canlı, her anını kuşatan ve her davranışına taraf veren somut bir tasavvurdan güç alır. bir daha bu inanç şahsa, insanın metafizik âlemle münasebetinin yalnızca Allah’a yalvarılan ve makul dinî vecîbelerin ifa edildiği vakit dilimlerine hapsedilemeyeceği şuurunu kazandırır, fizik âlemde olup bitenlerle fizik ötesi gerçekler içindeki sıkı bağı kavramasını kolaylaştırır.
“Ana kitap” diye çevrilen imâm sözü, “delil niteliği taşıyan, kendisine uyulan kitap”, “levh-i mahfûz” ve “amel defterleri” üzere mânalarla açıklanmıştır (İbn Atıyye, IV, 448). Şanlı Allah’ın kendi ilmini sözlükte “öncü, kendisine uyulan” manalarına gelen bu sözle nitelemesi, rabbânî irade ve kudretin alakalı olduğu her şeyin ona uygun halde cereyan ettiğini belirtmek içindir (İbnşûr, XXII, 357; bu konunun insanın mesuliyeti ile alakası hakkında bk. Fâtır 35/11; irade ve yazgı konusunda bilgi için bk. Bakara 2/7; Enfâl 8/17-23).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 478-480
Kendilerine üç peygamber birden gönderilmesine karşın inkârcılıkta direnen, üstelik onlara iman eden kişiyi horlayan –hatta muhtemelen onu hunharca öldüren–, bu yüzden de feci bir ilâhî cezaya çarptırılan bir belde halkının durumu, Hz. Muhammed’in peygamberliğini reddetmekte ısrar eden ve ona inananları ağır baskılara mâruz bırakan ve kendisini de öldürmeyi düşünen Mekke müşriklerinin gözleri önüne bir ibret levhası olarak konmaktadır. “Şehir halkı” formunda çeviri edilen ashâbü’l-karye tamlamasında nerenin kastedildiği kesin olarak bilinmediği için bu tamlama dinî yapıtlarda oranın ahalisini söz eden bir terim haline gelmiştir. “İnsanların toplandığı yer” mânasına gelen karye sözü, daha epey köy ve kasaba üzere küçük yerleşim merkezleri için kullanılır; ancak Kur’an’da Mekke ve Kudüs üzere kentler için de kullanılmaktadır. 20. âyetteki “şehrin öbür ucundan” tabiri burada kelamı edilen yerleşim yerinin de kent büyüklüğünde olduğunu düşündürmektedir.
Halkın iki elçiyi dinlememesi üzerine bir üçüncüsü gönderilmiş, 14-19. âyetlerde özetlenen diyalogdan anlaşıldığı üzere kent halkı, hakaret ve tehditlerle dolu bir üslûp kullanarak inkârcılıkta direneceklerini açıkça söz etmişlerdir. Bu tavrın elçilere karşı bir aksiyona dönüşmesinden telaş ettiği anlaşılan ve onlara inanan bir müminin ikna edici sözlerle onları elçilere tâbi olmaya çağırması da yarar etmemiş, âyetin söz akışından anlaşıldığına bakılırsa o da kent halkınca öldürülmüştür.
Müfessirlere bakılırsa elçilerin bildirisini kabul edip onlara uyulmasını tavsiye eden mümin kişinin ismi Habîb b. Mûsâ, Habîb b. İsrâil yahut Habîb b. Mer’î’dir. Öteki mesleklerden de kelam edilmekle birlikte daha hayli marangoz (neccâr) olduğu açıklandığinden bu kişi İslâmî kaynaklarda Habîb en-Neccâr diye anılır. Hatta İbnşûr 1078 yılında meşrık çizgisiyle istinsah edilmiş bir mushaf gördüğünü ve burada Yâsîn mühletine, “Habîb en-Neccâr sûresi” başlığının konmuş olduğunu yazmaktadır (XXII, 341). Kimi yapıtlarda Habîb’in günlük hasılatının yarısını ailesine ayırıp başka yarısını hayır yolunda harcadığı, cüzzam hastalığına yakalandığı için kentten uzak bir yerde oturup ibadetle meşgul olduğu, kelamda mâbudların ahşap heykellerini yapan bir dülger iken elçilerin mûcizelerini görür görmez hidayet bulduğu, halkı da iman etmeye çağırınca taşlanarak, linç edilerek yahut hızarla kesilerek öldürüldüğü, bir keramet olarak kesilmiş başını eline alıp dolaştığı üzere rivayetler yer alır. Antakya yöresi halkı, epey ziyaret edilen ve ona ilişkin olduğu sanılan bir kabrin bulunduğu Silpius dağına onun ismini vermişlerdir. Yeni Ahid’de (bk. Resullerin İşleri, 11/28, 21/10) kelamı edilen Agabus’un Habîb en-Neccâr olduğu ileri sürülmüşse de bunu ispat eden bir kanıt bulunmamaktadır.
Kıssanın gayesi, ilâhî bildiriye kulak tıkamakta ısrar eden ve Allah’ın elçilerine karşı bağnaz bir tavır sergileyenlerin âkıbetleri hakkında bir örnek vermek, bir taraftan Hz. Muhammed’in peygamberliğini inkâr edenlere kuvvetli bir ihtar yaparken başka yandan da ona tâbi olanların mâneviyatını yükseltmektir. (Bu hususta bilgi ve değişik yorumlar için bk. Taberî, XXII, 155-162, XXIII, 1-4; Abdullah Aydemir, “Ashâbü’l-Karye”, DİA, III, 468-469; Ömer Faruk Harman, “Ashâb-ı Karye”, İFAV Ans., I, 166-167; “Habîbünneccâr”, İA, V/1, 9-10; Süleyman Ateş, “Habîb en-Neccâr, DİA, XIV, 373-374; Elmalılı, VI, 4016; Esed, II, 898-899; elçiler ile kent halkı içinde geçen diyalogda ve mümin kişinin davetinde yer alan sözlerin mâna incelikleri hakkında bilhassa bk. Râzî, XXVI, 50-65).
19. âyette geçen ve lafzan “Kuşunuz sizinle birliktedir” demek olan cümle Arap lisanında meâlde olduğu üzere, “Uğursuzluğunuz kendinizdendir” formunda deyimsel bir mana kazanmıştır (izahı için bk. A’râf 7/131; İbn Atıyye, IV, 450). 20. âyetin “şehrin öbür ucundan bir adam” diye çevrilen kısmıyla, o memleketteki insanların ileri gelenlerinden biri mânası da kastedilmiş olabilir (Elmalılı, VI, 4017). 25. âyetteki hitabın peygamberlere yönelik olduğu kabul edilirse mâna şöyleki olur: “Şimdi beni duyun da şahit olun, yarın âhirette O’nun huzurunda tanıklık edin.” Şayet kendi toplumuna hitap olarak düşünülürse, “Ey kavmim! Gelin beni dinleyin de o elçilere uyun” biçiminde anlaşılmalıdır. Bunu, gelecekteki beşerler da dahil olmak üzere duyma yeteneği olan herkese bu olaydan ibret alınması için yapılmış bir davet olarak da düşünmek mümkündür (Elmalılı, VI, 4019). 26. âyette yer alan “Cennete gir” manasındaki cümle ekseriyetle iman ettiğini açıklayan bireye verilmiş ilâhî bir müjde olarak yorumlanmış, bunun çabucak imanını açıklaması yahut şehit edilmesi üzerine söylenmiş olabileceği üzerinde durulmuştur (bk. Zemahşerî, III, 284; Râzî, XXVI, 60). 29. âyetteki “dehşet verici ses” manasına gelen sayha sözü “tek” manasına gelen vâhide sıfatı ile nitelenmiştir. Buna bakılırsa âyetin birinci cümlesinin lafzî karşılığı “(Cezaları) tek bir dehşetli sesten ibaretti” halinde olur. Ama burada sesin sonuna kadar tıpkı biçimde devam etme özelliğine işaret bulunduğu için (İbnşûr, XXIII, 6), bu cümle “(Cezaları) fecî bir sesten ibaretti” halinde çeviri edilmiştir. Dehşetli sesin mahiyeti hakkında burada bir açıklama bulunmamakla birlikte, Kur’an’ın haklarında birebir kelimeyi kullandığı kavimlerle ilgili öteki tabirlerinden hareketle bu cezanın yıldırım çarpması ve zelzele olabileceği açıklamaları yapılmıştır; kimi müfessirler ise bunu Cebrâil’in çıkardığı bir ses olarak yorumlamışlardır. 30. âyetin başındaki “Yazık o kullara!” halinde çeviri edilen tabirin inkârcıların ilâhî azabı gördükten daha sonra üç peygamberi kastederek ve fırsatı kaçırdıklarını anlatmak üzere söylemiş oldukleri bir kelam olduğu görüşü temel alınırsa (bk. İbn Atıyye, IV, 452) buna “Ah! O kullar nerede!” üzere bir mana vermek gerekir.
Yeryüzü sönmüş bir ateş halinde yani hayat ile büsbütün zıt bir mahiyette iken ona can veren, bitkisel ve hayvansal organizmalarla onu canlı kılan ve orayı yaşanır hale getirenin kim olduğunu düşünmek bile büyük Allah’ın varlığını, birliğini ve eşsiz kudretini kavramak için yetecek delilleri gözlerimizin önüne serecektir (ayrıca bk. Hac 22/5). Peygamberlerin ve onların haklılığını savunan mümin kişinin yalnız Allah’a kulluk etme daveti üzerinde hiç düşünmeksizin bağnaz bir tavır sergileyen toplum meselae değinildikten daha sonra bu ve müteakip âyetlerde, her devirde benzerleri bulunabilen bu çeşit insanların gerçekleri görmeleri için kainatta ve yakın etraflarında olup bitenlere ibret gözüyle bakmalarının kâfi olacağı bildirisi verilmektedir.
“Taneler” formunda çevrilen 33. âyetteki hab sözü bir cins ismi olup ölçü olarak azı da birden fazla da kapsar; yaygın manası “tahıl çeşidinden taneler” olmakla birlikte, genel olarak bütün bitkilerin tohumlarını söz etmek için de kullanılır. Bir yoruma nazaran burada ömrün birinci başlangıcına dikkat çekilmekte yani meyyit arza bitkisel hayattan başlayan bir canlılık verilip ondan habbeler çıkarıldığı, bu biçimde tek hücrecikten başlayan bu hayatın insan hayatına gerçek terbiye ve tekemmül ettirildiği belirtilmektedir (bk. Elmalılı, VI, 4024-4025; ayrıyeten bk. En’âm 6/95, 99). Yaratma ile ilgili öbür kimi âyetler ışığında burada, tabiattaki daima yenilenmenin ve insanın temel besinlerini oluşturan bitkisel mamüllerin meydana gelmesinin ebediyen Allah Teâlâ’nın irade ve kudretine, O’nun koyduğu maddelere bağlı olduğunu hatırlatmanın amaçlandığı da söylenebilir. Müfessirler bu kelimeyi daha epey tahıl manasıyla açıklamışlar ve hububatın insanın günlük yaşantısındaki değerine dikkat çekmişlerdir (meselâ Zemahşerî, III, 285-286; Râzî, XXVI, 66, 67).
35. âyette “onun mamüllerinden” denirken “o” manasındaki zamirin daha evvel anılan nimetlerin, fışkırtıldığı belirtilen suyun yahut bahçelerin yerini tuttuğu düşünülebilir. Birtakım müfessirlere nazaran bu zamirle Allah Teâlâ kastedilmiş olup burada “Allah’ın yarattığı ürünlerden” mânası vardır. Râzî ise bu tamlamaya “kaynaklardan su akıtmanın faydalarından” mânasının da verilebileceği kanaatindedir (Zemahşerî, III, 286; İbn Atıyye, IV, 453; Râzî, XXVI, 67-68; Şevkânî, IV, 422). bir daha tıpkı âyetin “… onun mamüllerinden ve kendi elleriyle ürettiklerinden yesinler” diye çevrilen kısmında geçen “mâ” sözü meâlde ilgi zamiri olarak değerlendirilmiştir. Buna göre ziraat, ticaret üzere yollarla elde edilen eserler, ziraî mahsullerin el emeği ile üretilenleri, yenmesi için pişirme, değişik süreçlerden geçirme üzere emek isteyenleri kastedilmiş olur (Râzî, XXVI, 68). “Mâ” ilgi zamiri değil olumsuzluk edatı kabul edildiği takdirde bu kısmın meâli “–meydana getiren kendileri olmadığı biçimde– onun mamüllerinden yesinler” biçiminde olur. Bu mânayı temel alan müfessirler bu ifadeyi şu biçimde açıklamışlardır: Üretmek için uğraş sarfedip katkı sağlamış olsalar bile bu eserler onlar tarafınca yaratılmış değildir, Allah’ın bir ihsanıdır, buna karşın hâlâ şükretmezler mi? (Şevkânî, IV, 422; şükür hakkında bk. İbrâhim 14/7).
36. âyette, kâinatta insanın bildiği ve bilmediği bütün çiftleri şanlı Allah’ın yarattığı belirtilerek her birinin paydaşı, eşi, gibisi, aykırısı olan bu çiftlerin hepsinin yaratılmışlık özelliğine, ötürüsıyla bunları yaratanın tek olduğuna dikkat çekilmektedir. İnsanların Kur’an’ın indiği sırada bilmediği biroldukca şeyde de çift yaratılma özelliğinin bulunduğu çağdaş araştırmalar tarafınca ortaya çıkarılmış olup bu, ileride daha birçok varlık, olay ve kavram çiftlerinin keşfedilebileceğinin işaretidir. Paul Dirac isimli bilim adamının atom parçacıklarının da çift yaratıldığını yani elektron karşısında pozitronun bulunduğunu tesbit edip, “parite kanunu”nu keşfetmesi ve bu sayede Nobel mükafatı kazanması, bu âyetteki mana derinliğine ışık tutucu bir gelişme olarak kıymetlendirilebilir.
Bu âyetin “sübhân” yani Allah’ı yüceltme ve O’nun her türlü eksiklikten uzak olduğunu belirten hayranlık tabiriyle başlamasından hareketle, burada zikredilen nimetin evvelkilerden de önemli olduğu, ötürüsıyla insan hayatında izdivacın kıymeti ve bedeli hakkında bir mâna inceliği taşıdığı yorumu da yapılmıştır (Elmalılı, VI, 4028). Burada toprağın bitirdiklerine özel yer verilmesi, bunların gerek beşerler gerekse bir daha insanın besin kaynaklarından olan hayvanlar için hayatî bir ehemmiyet taşıması ile izah edilebilir (İbnşûr, XXIII, 17).
Gündüzün geceden çekilip alınması ile ilgili olarak âyette kullanılan fiil hem “deriyi yüzmek” yahut “kabuğu soymak” birebir vakitte “çıkarmak” manalarına gelmektedir. Müfessirlerin çoğunluğu âyetin devamında “Karanlık ortasında kalıverirler” cümlesinin yer aldığını göz önüne alarak bu olayın ürkütücü ve mahrumiyette bırakma tesirine dikkat çekildiği yorumunu yapmışlar; kimileri ise bu sözle insanlara sağlanan aydınlık nimetine ve daha geniş bir bakışla büyük Allah’ın ölülere hayat verme kudretine işaret edildiğini belirtmişlerdir (Zemahşerî, III, 286; Elmalılı, VI, 4028-4029). Taberî bu sözün gecenin gündüze ve gündüzün geceye katılması hakkındaki âyete (bk.l-i İmrân 3/27) göre yorumlanmasını uygun bulmaz (XXIII, 5, 36).yetin bu kısmı için şöyleki bir açıklama uygun olabilir: Gezegenimizde asıl olan karanlık olup dönme sebebiyle dünyanın güneşe bakan yüzü o pozisyonunu değiştirince gündüz çekilip alınmış olmakta, asıl olan karanlık devam etmektedir (36. âyette makro planda yer kanıtıyla, burada da makro planda vakit kanıtıyla istidlâl edildiğine dair felsefî ve kelâmî birtakım izahlar için bk. Râzî, XXVI, 69-70).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 489
Güneş, yer kürenin ve güneş sisteminin öbür üyelerinin etrafında dolandıkları yıldızın ismidir ve güneş sistemi Samanyolu galaksisi ortasında yer alan yıldız sistemlerinden biridir. Samanyolu da, sayısı milyarlarla söz edilen galaksilerden (gökada) yalnızca birisidir. Astronomi alanındaki incelemeler güneşin hem parlaklık hem büyüklük açısından vasat, bayağı bir yıldız olduğunu, lakin yere en yakın yıldız olması sebebiyle öteki yıldızlardan daha büyük ve parlak göründüğünü ortaya koymuştur.
Güneşin ehemmiyeti dünyamızın, etrafında dolandığı bir gezegen olmasından ve yeryüzündeki ömrün sürdürülmesi için gerekli ısı ve ışığın kaynağını teşkil etmesinden ileri gelir. İnsanların gereksinim duyduğu besinler güneş gücü yardımıyla oluştuğu üzere doğal gaz, petrol, kömür üzere yakıtların kaynağı da güneş gücüdür. Atmosferdeki iklim olayları, rüzgâr ve yağışlar güneş gücüyle oluşur; yerdeki suyun dolanımı güneş gücüyle gerçekleşir; yeşil bitkiler güneş gücüyle fotosentez yapar. Ay da dünyamızın yegâne natürel uydusu olup güneşten aldığı ışığın hayli az bir kısmını dünyaya göndermekte, bu biçimdece –evrelerine göre farklılık taşımakla birlikte– geceleri açık havada yeryüzünü aydınlatmaktadır. bir daha güneş ve ay, vakitlerin hesaplanması ve takvim yapılması hususlarında özel bir yere sahiptir (bu mevzuda bilgi için bk. Muammer Dizer, “Ay”, DİA, IV, 185-186). Özet olarak her ikisinin ehemmiyeti dünya, ötürüsıyla insan ile ilgilerinden kaynaklanmaktadır.
Bâriz halde göze hitap etmeleri ve insan hayatındaki değerlerinin bilinmesi sebebiyle güneş ve ay öteden beri insanların ilgisini celbettemiş, hatta –tanrılaştırma düzebir daha varacak kadar– dinî inançları etkilemiştir (insanlık tarihinde güneş kültü ve değişik dinî ve kültürel çevrelerin kozmogonilerinde güneşin ve ayın yeri hakkında bilgi için bk. Ahmet Güç, “Güneş”, DİA, XIV, 288-291; Mahmut Kaya, “Ay”, DİA, IV, 183; Hz. İbrâhim’in dahi kozmosun yaratıcısını araştırırken ayın ve güneşin doğuşundan etkilenme deneyimi yaşadığına dair Kur’an’daki anlatım için bk. En’âm 6/75-78).
Yahudi geleneğine bakılırsa güneş, mevsimlerin düzenlenmesi ve günün aydınlatılması için Allah tarafınca yaratılışın dördüncü gününde meydana getirilmiştir (Tekvin, 1/14-19). Eski Ahid’deki tabirlerden erken yahudi fikrinde güneşin yalnızca bir gök cismi olarak algılandığı anlaşılmaktadır. Öte yandan Eski Ahid’de Filistin’deki güneş kültleri hakkında bilgi verilirken güneşe temas edilmekte ve musevilere bu kült kesin olarak yasaklanmaktadır; lakin, bu bahiste kimi hükümdarların değişik tutumları ile karşılaşılmakta, Hezekiel’in günlerinde (m.ö. VI. yüzyıl başlarında) dahi bu kültün museviler içinde sürdüğü görülmektedir.
Yeni Ahid’de güneşle ilgili inançlar klâsik yahudi görüşü doğrultusundadır. Güneş sadece bir gök cismidir ve kutsallığı kelam konusu değildir; bazan vefatı sembolize etmek için kullanılmıştır. Ama Ortaçağ ikonografisinde güneşin, Hz. Îsâ’nın sembolü olarak kullanıldığı görülür. Romanesk sanatta vakte hâkim olan Hz. Îsâ, vakti belirleyen güneşle özdeş tutulmuş ve bir güneş diski halinde tasvir edilmiştir (Ahmet Güç, “Güneş”, DİA, XIV, 290).
İslâm öncesi Arap tarihiyle ilgili araştırmalar, Araplar’ın –Arap Yarımadasının çeşitli yerlerinde olmak üzere– güneşe tapmış olduklarını ve bu durumun milât öncesine uzandığını göstermektedir. bir daha bu araştırmalar Câhiliye periyodu dininin yıldızlara tapma temeline dayalı olduğunu, bütün ilah isimlerinin özde Ay (baba), Güneş (anne) ve bunların kızları Zühre’den (Venüs) meydana gelen semavî üçlüye bağlı bulunduğunu ve Câhiliye Arapları içinde güneş kültünün var olduğunu ortaya koymaktadır (bk. Cevâd Ali, el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm, VI, 50-57). ötürüsıyla, bu tesbit ile şu manadaki âyetin örtüştüğü söylenebilir: “Gece ve gündüz, güneş ve ay O’nun işaretlerindendir. Şayet hakikaten Allah’a tapıyorsanız güneşe de aya da secde etmeyin, onları yaratan Allah’a secde edin” (Fussılet 41/37; Sebe halkının güneşe secde ettikleri hakkında bk. Neml 27/24).
Kur’an güneş ve aya temas ederken, Allah’ın ilminin kuşatıcılığına, bunların O’nun kudretinin yapıtı olduğuna ve büyük yaratıcının insanlara lutfettiği nimet ve imkânlara dikkat çekmeyi hedeflemiştir. Gerçekten 38. âyetin son cümlesinde de bu istikamette bir vurgu yer almıştır. Güneş ve ayın kozmostaki yeri, değeri ve hareketlerinden kelam eden âyetlerin hepsinin –ağırlıklı görüşe gore– Mekkî oluşu da bu hususa değinilmesindeki asıl hedefin yanlış inançların tashihi ve Allah Teâlâ’ya kullukta mutlak teslimiyetin telkini olduğunu göstermektedir (Kur’an’da ve hadislerde güneş ve ay hakkında yer alan açıklamalara genel bir bakış için bk. Celal Yeniçeri, “Güneş”, DİA, XIV, 291-292; Mahmut Kaya, “Ay”, DİA, IV, 182-183).
Kur’an’ın Allah kelâmı olduğuna ve kozmostaki bütün varlıkların O’nun tarafınca yaratıldığına inanan mümin, öteki konularda olduğu üzere Kur’an’ın güneş, ay vb. konulardaki açıklamalarını da üzerinde düşünülüp sonuçlar çıkarılacak hareket noktaları olarak görür. Bu anlayış birbirini besleyen iki istikametli bir gelişmeyi birlikteinde getirir: Bir yandan insanların niyet ufukları genişler, bu mevzular üzerinde ağırlaşmayı özendiren bir ortam oluşur; öbür yandan da bu yönelişin harekete geçirdiği müşahede, deney ve araştırmalar ışığında hem bunların yaratılmasındaki hikmetler hem âyetlerde bulunan onlara ait açıklamalardaki derin mânalar kavranmaya çalışılır. Gerçekten müspet bilimlerle meşgul olan müslüman alımlar erken devirlerden itibaren astronomi alanında –kendilerindilk evvelki bilgi birikiminden de yararlanarak– ilimler tarihi ortasında seçkin bir yere sahip kıymetli çalışmalar gerçekleştirmişlerdir (güneşle ilgili kimi örnekler için bk. Yavuz Unat, “Güneş”, DİA, XIV, 293; ayla ilgili kimi örnekler için bk. Muammer Dizer, “Ay”, DİA, IV, 183, 184, 185, 186). Din âlimleri de bu tesbit ve teorilerden yararlanarak güneş ve ay ile ilgili âyetler hakkında değişik yorumlar yapmaya başlamışlardır. Lakin bu yorumların o devirlerin imkân ve kaideleri ortasında ulaşılan bilgi birikimine bakılırsa kıymetlendirilmesi gerektiği, onları günümüz koşulları ve imkânları ortasında ulaşılan sonuçlarla kıyaslamanın gerçek olmayacağı açıktır. İslâm dünyasının fikir ve ilim hayatında birinci başlardakine nazaran değerli bir irtifa kaybına uğraması kuşkusuz bu iki taraflı gelişmeyi de pek zayıflatmıştır. Lakin günümüzde fazlaca ileri bir seviyeye gelmiş olan astronomi, astrofizik ve güneş fiziği üzere bilim kollarının dataları, yakın vakit içinderda yeni bir ivme kazanmış olan Kur’an araştırmaları açısından da başka bir kıymet taşımakta ve işaret edilen iki istikametli gelişimin bir daha canlanması ihtimalini güçlendirmektedir. Bilhassa bu alanda çalışan araştırmacıların kâinat kitabının ihtişamı karşısındaki hayranlıklarını gizlemeyip onun ardındaki kudrete dikkat çekmeleri, bunun da fikir ve ilim etraflarını, dinî telakkilerin, otantikliğinde kuşku bulunmayan kutsal bir metinle temellendirilmesi arayışına yönlendirmesi bu gelişmelerin değerli işaretlerindendir.
38. âyetin birinci cümlesinde geçen “müstakar” sözü mimli masdar, ism-i vakit yahut ism-i yer olabilir; başındaki “lâm” harfi de birkaç mânada kullanılabilmektedir. Bu sebeple âyetin bu kısmı için değişik yorumlar yapılabilir. Bunları şöyleki özetlemek mümkündür: Güneş, a) Kendisi için belirlenmiş bir vakte (bu âlemdeki mevcut sistemin bozulmasına yani duracağı ana, kıyamet gününe) kadar, b) Kendine has istikrar mahallinde yani sabit eksen (kendi ekseni) etrafında,
c) Kendisinin karargâhı olan âlemin faydasına, d) Kendisi için belirlenmiş yere yanlışsız (ki bu da, başlangıç noktasına, varabileceği en yüksek noktaya ve inebileceği en düşük noktaya, doğunun ve batının en uç noktalarına gerçek vb. biçimlerde açıklanmıştır), e) Kendisi için takdir edilmiş sistem sebebiyle; yani hesapsız, kör bir tesadüf ile değil tertipli bir kanuna göre, f) Kendi âleminde bir istikrar ve istikrar meydana getirmek gayesiyle, g) Sonunda sükûna erip durması için, h) Yıllık yahut günlük hareketini tamamlamak üzere hareket eder (Râzî, XXVI, 71; Elmalılı, VI, 4030; Celal Yeniçeri “Güneş”, DİA, XIV, 292). Kur’an ve hadislerdeki kıyamet tasvirlerinde güneşin mevcut tertibinin bozulmasından hatta dürülüp tortop edilmesinden kelam edildiği üzere, her yıldızın hudutlu bir yaşa sahip olduğu da bilimsel araştırmalarca ortaya konmuş bir gerçektir. Bu sebeple 38. âyet için bu kararı ön plana çıkaran bir yorum yapılması mümkündür ve bu mânayı yeğleyenler olmuştur. Kıyamet vaktine hasretmeyenlerce de, bu âyete çoklukla vakit yahut yer ögelerine bakılırsa, “kendisi için belirlenmiş vakte kadar; yerde yahut yere doğru” stilinde manalar verilmiştir. Elmalılı bu bahiste şu konuya dikkat çeker: Bu cereyanı güneşin yalnız yerde hareketi diye anlamamalı, yerle ve vakit içinde ilgili bütün tesir, sonuç ve durumlarıyla varlığını sürdürmesi mânasında anlamalıdır. Meselâ ışık ve ısı yayması da onun bir cereyanıdır (VI, 4029-4030). Kanaatimizce bu âyete Elmalılı’nın bu yaklaşımına bakılırsa ve günümüz güneş astronomisi araştırmalarında yapılan tesbitler de göz önüne alınarak mâna verilmesi uygun olur. Çünkü bu yaklaşım güneşin dönme hareketinin yanı sıra, çekirdeğinde güç üretmesini, “spikül” (iğnecik) ismi verilen fışkırtıların yükselmesini, fışkırmalar (güneş yüzeyinde şerit biçimli gaz akımları), püskürmeler (genellikle renkküre beneklerinde vakit zaman ortaya çıkan âni parlamalar) vb. güneş olaylarını da kapsamına alır. Bu sebeple meâlde güneşin işlevleri ve var oluş hikmeti dikkate alınarak birinci cümle, “Güneş kendisine ilişkin yerleşik bir tertibe göre hareket eder” biçiminde çeviri edilmiştir. Bu yorum Rahmân mühletinin 5. âyetindeki sözle uyumludur. Güneşin ömrünü tamamlaması ve bununla ortaya çıkacak sonuçlar da aslında bu sistemin ve ince hesabın bir modülüdür.
Öte yandan, 38. âyette geçen tecrî fiilinin “döner” formunda anlaşılması, bu sözün kelamlık manasına uygun olduğu üzere güneşle ilgili bilimsel tesbitlere de alışılmamış değildir. Çünkü güneş magnetik alanı olan ve kendi etrafında dönen bir gök cismidir. Şu var ki yavaş dönen bir gök cismi olduğu için –fazlaca süratli dönen ve bu sebeple son derece basık küremsi (sferoit) bir hal alan kimi yıldızların aksine– güneşin basıklığı önemsenmeyecek kadar küçüktür ve düzgün global bir yapıya sahiptir. Dönme dönemi, ekvator bölgesinde 25 gün, kutup bölgesinde 35 gün olarak hesaplanmıştır (Patrick Martinez, I, 9; William J. Kaufmann III – Neil F. Comins, s. 206, 212). Belirtilen fiilin “dönme” manası, güneş sisteminin ortasında yer aldığı Samanyolu galaksisinin kendi merkezi etrafında dönmesini de hatıra getirmekle birlikte bu, uzak ihtimale dayalı bir yorum olur. Bu fiilin kelamlık manaları dikkate alınarak “akıp gider” halinde anlaşılması da mümkündür. Bu mânayı temel alan birtakım muharrirler 38. âyetin yorumu çerçevesinde şöyleki bir görüşe yer verirler: “Herbiçimde güneşin bu tayin edilmiş akıp gitme hareketiyle Herkül kadro yıldızına gerçek gidişi, yani Samanyolu içerisindeki saatte 72.000 km. süratle 250 milyon yılda tamamladığı hesaplanan bir dönüşü kastedilmiştir” (Celal Yeniçeri, “Güneş”, DİA, XIV, 292). Kanaatimize göre bu âyette geçen tecrî fiiline “akıp gider” manası verilip bu hareket Herkül grup yıldızına gerçek gidiş halinde yorumlandığı takdirde, bu bağlamda şems sözünü de “güneş sistemi” formunda anlamak uygun olur. Çünkü yaklaşık dairesel bir yörüngede ve 250 milyon yılda tamamlandığı belirlenen bu hareket direkt güneşe değil güneş sistemine aittir ve dünyamız da bu hareketin ortasındadır; güneş sisteminin yerin oluşumundan beri bu türlü on dokuz dönüş yaptığı hesaplanmıştır.
38. âyetin son cümlesinde, üzerinde düşünmemiz istenen hususun ana teması veciz bir halde söz edilmekte, akıllara sakinlik veren bu eksiksiz işleyişin ve ince hesapların, hayli kuvvetli ve her şeyi bütün detaylarıyla bilen şanlı Allah tarafınca belirlendiği, ölçülerini O’nun koyduğu belirtilmektedir (Zemahşerî, III, 286).
39. âyetteki menâzilin tekili olan menzil sözünün kelamlık manası “inilecek yer, durak”tır. Dünya etrafında hareket ederken ayın ışık alan yüzünün dünyadan görünüşü bir günden başkasına gözle farkedilecek biçimde değişir. Ayın gökyüzündeki hareketi için, her biri bir günlük yola karşılık gelmek üzere 13’er derecelik yaylardan oluşan 28 menzil tesbit edilmiş olup Araplar bu menzillere farklı ayrı isimler vermişlerdir. Ay, yirmi dokuz gün olduğunda bir, otuz gün olduğunda iki gece görünmez. Buna bakılırsa ismi belirlenen menzillerin sayısı 28’dir (bk. Zemahşerî, III, 286-287; Muammer Dizer, “Ay”, DİA, IV, 183). Ayın yer ve güneşe oranla pozisyonundan ileri gelen bu periyodik olayın yaklaşık birer haftalık mühletlere göre incelenmesi sonucunda ayın dünyadan değişik görünümlerine ayın safhaları (evreleri) denmiştir. Bu evreler yeni ay, birinci dördün, dolunay ve son dördün diye anılır.yette bu evrelerin kastedildiği de düşünülebilir. bir daha bu âyetteki “Sonunda hurma salkımının (ağaçta kalan) yıllanmış sapı üzere olur” benzetmesi tefsirlerde ekseriyetle şu biçimde açıklanmıştır: “Urcûn” sözü hurma salkımı kesildikten daha sonra bu salkımın ağaçta kalan sapını tabir eder (İbnşûr, XXIII, 22); bu odunumsu sap yıllandığında incelir, eğrilir ve sararır.yette ayın durumu bu üç açıdan ona benzetilmiştir. “Eski” manasına gelen kadîm sıfatı bu tıp objeler için üzerinden en az bir yıl geçme durumlarında kullanıldığı için (Zemahşerî, III, 286-287) meâlde “yıllanmış” halinde çeviri edilmiştir (bu sıfatın her şey hakkında üzerinden bir yıl geçme ölçütüne bağlanamayacağı tarafındaki bir açıklama için bk. Râzî, XXVI, 72-73; bunu “kuru” halinde söz etmek de mümkündür, Taberî, XXIII, 6-7).
40. âyetin “Ne güneşin aya yetişip çatması uygundur” manasındaki cümlesiyle, güneşin ve ayın dünya ve beşerler için büyük değeri ve kuvvetli tesirleri bulunmakla birlikte, bunların kendileri için belirlenen sistemin dışına çıkamayacakları, hepsinin Allah Teâlâ’nın iradesine ve belirlediği maddelere tâbi oldukları vurgulanmaktadır. Bu cümle için “Birinin ışığı ötekininkine benzemez”, “Biri doğduğunda ötekinin ışığı kalmaz” üzere yorumlar da yapılmıştır (bk. Taberî, XXIII, 7-8; Şevkânî, IV, 424). “Yetişme” manasına gelen fiilin güneş hakkında kullanılmasının niçini, ayın yörüngesini bir ayda katetmesi, dünyanın güneş etrafındaki dönüşünü ise bir yılda tamamlaması olabilir (Zemahşerî, bu karşılaştırmayı o günün detaylarıne göre “güneşin kendi yörüngesini bir yılda katetmesi” formunda verir; III, 287). Bu âyetin “ne de gece gündüzü geçebilir” manasına gelen kısmı için Râzî’nin tercih ettiği yorum burada gecenin ayı, gündüzün de güneşi temsil etmesi temeline dayalıdır; buna nazaran kastedilen mana şudur: Ayın gücü ve tesiri güneşin gücüne ve tesirine baskın gelemez (iki cümlenin yapısı ve içeriğiyle ilgili izahlarla bir arada bk. XXVI, 73).
Bu âyetin “Her biri bir yörüngede yüzüp gider” diye çeviri edilen son cümlesinde geçen felek sözü bir astronomi terimi olarak “yıldızların döndüğü yer” manasına gelir. Bu âyette ve Enbiyâ mühletinin 33. âyetinde geçen felek sözüyle gök cisimlerinin üzerinde döndüğü yer yahut yörüngelerinin kastedildiği yorumları yapılmıştır. Bu cümleye “Hepsi, bir felek ortasında yüzüp gider” halinde mâna verildiği takdirde felek sözü, galaksi (gökada) halinde yorumlanabilir (bu sözün etimolojisi ve müslüman filozofların ve astronomlarının bu bahisteki kanıları hakkında bilgi için bk. İlhan Kutluer, “Felek”, DİA, XII, 303-306; ünlü müfessir Râzî’nin, bu mevzudaki tasavvurları ve –kendi dönemindeki– astronomi alımlarının kimi görüşlerine yönelttiği tenkitler için bk. XXVI, 75-77; ay ve güneş hakkında bilgi için bk. Stanley P. Wyatt, Principles of Astronomy, s. 115-144, 269-298; Patrick Martinez, a.g.e., I, 1-49, 107-186; William J. Kaufmann III – Neil F. Comins, a.g.e., s. 99-222; Stuart Atkinson, Astronomi, s. 4-7, 12-13).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 490-496
İnkârcılıkta direnenlere ulu Allah’ın kendileri üstündeki nimetleri düşünüp ibret almaları için yakın etraflarından bir kanıt gösterilmekte, nakliyeciliği kolaylaştıran ulaşım araçlarının da O’nun insanlara sağladığı bir imkân ve bir lutuf olduğu hatırlatılmaktadır. Dolu dolu gemilerin batmadan suların üzerinde seyredebilmesi ve insan kuşağının bu gemilerde taşınabilmesi Allah Teâlâ’nın koyduğu yasalar yardımıyla gerçekleşmektedir. İnsanların üzerlerinde egemenlik kurup binek olarak kullandıkları hayvanlar da Allah tarafınca yaratılmıştır. 42. âyetle, o gün bilinen ve bilinmeyen başka deniz araçlarına işaret edilmiş olması ihtimali lafız ve bağlam açısından daha kuvvetli görünmektedir. bu biçimdece 41 ve 42. âyetlerde iki çeşit nimete dikkat çekilmiş olmaktadır: İnsanın ömrünü kolaylaştıracak tabiat kanunları ve bunlardan yararlanmayı mümkün kılacak akıl nimeti Allah’ın bir lutfudur; bu dolaylı nimetlerin yanı sıra bir daha ömrü kolaylaştırmada yararlandığımız birfazlaca imkân direkt O’nun tarafınca yaratılmıştır.
41. âyetteki zürriyet sözünün “gelecek nesiller” manasını temel alan müfessirler bu âyetteki ifadeyi mecaz (istiâre) olarak düşünmüşler, “yüklü gemi” mânasına gelen el-fülkü’l-meşhûn tamlamasıyla annelerin rahimlerinin, zürriyet sözüyle de bu rahimlerdeki ceninlerin kastedildiği yorumunu yapmışlardır. Bu kelimeyi “geçmiş nesiller” mânasına alanlar yüklü gemiden gayenin Hz. Nûh’un gemisi olduğu kanaatindedirler. Bu yorumla ilişkili olarak birfazlaca müfessir 42. âyette genel olarak gemilerin yahut küçük gemilerin kastedildiğini düşünür (bk. Taberî, XXIII, 9; İbn Atıyye, Hz. Nûh’la birlikte olanlar yorumunu yapmak için zürriyet sözüne “atalar” manasının verilmesini –bu sözün lisanda bu biçimde bir manası bulunmadığı sebebi öne sürülerek– eleştirir; IV, 455). Şevkânî, ana rahmi benzetmesine dayalı yorumu pek tuhaf, Nûh’un gemisi yorumunu da zayıf bulur (IV, 425-426).
Bize göre üstten beri Allah “Onlar için bir ispat da…” cümlesini yine ederek “onlar”dan, kulluk için yaratılan insanları kastetmiş ve onlara çeşitli deliller göstermişti. Burada da “nesillerini” diyerek jenerasyonlar uzunluğu insanları murat etmiş, deniz, kara ve öteki yollardan onlara taşınma, seyahat imkânı vermiş olmasını bir öteki ispat olarak zikretmiştir.
“Fülk” sözü gerek tekil gerekse çoğul manasına göre kullanılabildiğinden meâlin “… yüklü gemilerde…” halinde verilmesi mümkündür. 43. âyetin “kimse onların yardımına koşamaz” manası verilen kısmı “Onlar için feryat eden bulunmaz” formunda de çeviri edilebilir (İbnşûr, XXIII, 29).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 497-498
Kainatta olup bitenlerden ve insanların yakın etraflarındaki gerçeklerden örnekler göstererek muhatapları Allah’ın birliği ve kudreti üzerinde düşünmeye çağıran âyetlerden daha sonra bu ve müteakip âyetlerde imanın gerekleri ve ahlâkî ödevlerle ilgili birtakım ihtarlara yer verilmektedir. “Önünüzdekinden ve arkanızdakinden sakının” diye çeviri edilen cümlenin iki türlü felâket ve cezaya karşı bir ikaz manası taşıdığı açıktır. Bu ikili ayırımla ne kastedildiği konusunda yapılan yorumları ise şu biçimde özetlemek mümkündür: a) Sizdilk evvelki toplumların başına gelenlerin benzerinin sizin de başınıza gelmesinden ve âhiret azabından,
b) Geçmişteki günahlarınızın ve gelecekte işleyeceklerinizin cezasından, c) Dünyadaki ve âhiretteki cezalardan, d) gorebildiğiniz ve bakılırsamediğiniz felâketlerden sakının (Taberî, XXIII, 11-12; Şevkânî, IV, 426-427).
Bize bakılırsa “sakının” buyruğu lakin sakınılarak kurtulmak mümkün olan tehlikeler karşısında manalı olur. Bu niçinle âyeti “Görüp bildiğiniz günahlardan da, açık olmasa bile günaha götürmesi olası davranışlardan da sakının.” biçiminde yorumlamak daha uygundur.
İnkârcılara bu ikaz yapıldığında nasıl bir reaksiyon verdikleri onların daha genel bir haline değinilen 46. âyetin sonunda “yüz çevirirler” biçiminde açıklanmıştır.
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 499
Aklını ve gönlünü iman davetine kapatmakta direnenlerin kendilerine hangi çeşitten âyet gelirse gelsin, ön yargılı davranıp yüz çevirdikleri belirtilmektedir. Evvelki açıklamalar dikkate alındığında, buradaki âyet sözünü, Allah’ın birlik ve büyüklüğünü açıkça ortaya koyan her türlü kanıt yani peygamber, vahiy (ilâhî bildirim) ve mûcizeler, kozmosta, insanın öz benliğinde ve yakın etrafında kolay kolay gözlemlenebilen deliller formunda anlamak uygun olur.
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 500
Mekke devrinde inen âyetlerde yüklü olarak biri iman, oburu ahlâkla ilgili iki büyük yanlışlığın düzeltilmesine kıymet verildiği görülür. Bu iki yanlışlığı, “Allah’a kullukla yetinmeyip O’na eş-ortak aramak ve sahip olduğu imkânları diğerleriyle paylaşmaktan kaçınmak” halinde özetlemek mümkündür. aslında insanın kâinattaki her şeyin yaratıcısı ve sahibi olan Allah’ın mülkünü, yaratıp yönetmesini öbür ortaklar içinde hisse etmeye kalkışırken zâhiren kendisinin üzere görünen imkânlardan diğerlerini yararlandırmak konusunda hasis ve cimri davranması büyük bir çelişki taşımaktadır. Kur’an, birinci muhataplarını oluşturan Mekke toplumunda olduğu üzere tarih boyunca çabucak bütün toplumlarda görülen bu tutarsızlık üzerinde ısrarla durmuş, bir yandan tevhid inancını pekiştirerek insanı Allah’tan öbür gerçek mâlik bulunmadığını kavramaya, öbür yandan da onu kendinden bir şeyler vermeye alıştırarak iman ve ahlâkındaki yanlışlardan arınmaya yöneltmiştir.
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 500-501
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 501-502
52. âyette geçen inkârcılara ilişkin kelamın –buradaki bir gramer özelliği ötürüsıyla– “Vay başımıza gelenlere! Bizi yattığımız bu yerden kim diriltip kaldırdı? Rahmânın vaad ettiği (hakikatmiş), peygamberler de hakikaten yanlışsız söylemişler” formunda anlaşılması da mümkündür (Râzî, XXVI, 89-90). Öte yandan, yalnızca soru kısmının inkârcılara ilişkin, rahmânın vaadinin bu olduğuna ve peygamberlerin kelamlarının yanlışsız çıktığına dair tabirin ise melekler yahut müminler tarafınca onlara verilmiş karşılık olması da olasıdır; Taberî, müminlerin kelamı olması ihtimalini daha güçlü bulur (Taberî, XXIII,16-17; Şevkânî, IV, 428-429). “Yattığımız yer” mânasına gelen tamlamadan hareketle kimi müfessirler her insanın kendi öldüğü yerden, kabrinden kaldırılacağı yorumunu yapmışlarsa da, İbn Atıyye burada bir edebî sanat (istiâre ve teşbih) bulunduğunu, yoksa gerçek manasıyla kabirlerin kastedilmediğini belirtir (IV, 458). 53. âyette “olup biten sırf bir ses” diye çevrilen cümledeki sayha, bu bağlamda kıyametin kopup ömrün sona ermesinden bir süre daha sonra, –bir daha dirilmeyi sağlayacak şekilde– sûrun ikinci kez üflenmesini söz etmektedir (Râzî, XXVI, 88; ayrıyeten bk. 49. âyetin tefsiri).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 504-505
Cennet ehlinin durumuna ait genel bir tasvir içeren 55. âyetteki şuğul sözü sözlükte “meşguliyet, eğlenme, oyalanma” manasına gelmekle birlikte burada kastedilen mâna ile ilgili olarak değişik açıklamalar yapılmıştır (meselâ bk. Taberî, XXIII, 17-18; Râzî, XXVI, 91-92). Bu açıklamaların ortak noktası, cennetle ödüllendirilenlerin cehennemdekilerin karşılaştığı durumlardan uzak, asla sıkıcı olmayan ve eşsiz haz veren tatlı bir meşguliyet ve nimetler ortasında olacakları biçiminde özetlenebilir; bu sebeple belirtilen kelimeyi içeren 55. âyet, “O gün cennetlikler safa sürmekle meşguldürler” diye çevrilmiştir. 57. âyetin birinci cümlesi lafzan “Orada onlar için meyve vardır” manasına gelmektedir. Ama sözün akışı ve bağlamı dikkate alındığında, “Orada onlar için her çeşit meyveden, yenecek içecek, haz verecek her nimetten bol bol vardır” mânasının kastedildiği anlaşılmaktadır (Şevkânî, IV, 431). 58. âyetle ilgili değişik izahlar bulunmakla birlikte, burada kıymetli olan konu, cennet nimetleri hakkında yapılan tasvirlerden daha sonra, Allah’ın hoşnutluğunu kazanmış olma muştusunun, belirtilen maddî nimetlerin hepsinden daha kıymetli olduğuna vurgu yapılmış olmasıdır. Meâlde temel alınan mânaya nazaran yapılan yorumlarda aziz Allah’ın selâm kelamının melekler vasıtasıyla yahut vasıtasız olarak cennet ehline ulaştırılacağı belirtilir (Zemahşerî, III, 290). Farklı bir gramer analiziyle buradaki selâm sözü 57. âyete de bağlanabilmekte ve bu sözün öbür kelamlık manalarına göre “istedikleri her şey saftır, şâibesizdir”, “istedikleri her şey verilecektir, teminat altındadır” yahut “onlar için iyilik vardır” üzere mânalar verilebilmektedir (Râzî, XXVI, 94-95; Şevkânî, IV, 431; Cenâb-ı Allah’ın cennet ehlini selâmlaması, onlara ne istediklerini sorması ve onların da kendisinin hoşnutluğunu dilediklerini belirtmeleriyle ilgili birtakım rivayetler için bk. Taberî, XXIII, 21-22; Elmalılı, VI, 4036-4037; cennet ve nimetleri hakkında bilgi ve kıymetlendirme için bk. Bakara 2/25; Zuhruf 43/68-73).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 505-506
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 506
Şeytana kulluktan gaye, onun kışkırtmalarına kapılmak ve telkinlerine uymak, Allah’a isyan teşkil eden buyruklarını yerine getirmektir (Taberî, XXIII, 23; İbn Atıyye, IV, 459). Başta şirk ve inkârcılık olmak üzere günahları bağışlanmayanların işitecekleri azara değinilen bu âyetlerde, kendilerine verilen cezanın yadırganacak bir şey olmadığı, şeytana kulluk edilmeyip yaln
Yasin müddetinde Hz. Muhammed peygamber efendimizin hak peygamber olduğu ona indirilen Kur’an’ı kanıt göstererek açıklanır. Bu kadar hoş olan ve ehemmiyet arz eden Yasin mühletini Türkçe ve Arapça okunuşu ile Türkçe meali ve tefsiriyle her tarafıyla anlamak hayli değerlidir. Biz de sizlerden gelen – Yasin müddetinin Türkçe ve Arapça okunuşu, Yasin müddetinin Türkçe meali ve tefsiri nedir? – üzere sorulara yanıtlar verdik. İşte ayrıntılar.
YASİN MÜDDETİNİN TÜRKÇE OKUNUŞU
1- Yâsîn
2- VeI Kur’ân-iI hakîm
3- İnneke IemineI mürseIîn
4- AIâ sırâtın müstakîm
5- TenzîIeI azîzirrahîm
6- Litünzira kavmen mâ ünzire âbâühüm fehüm gâfiIûn
7- Lekad hakkaIkavIü aIâ ekserihim fehüm Iâ yü’minûn
8- İnnâ ceaInâ fî a’nâkihim agIâIen fehiye iIeI ezkâni fehüm mukmehûn
9- Ve ceaInâ min beyni eydîhim sedden ve min haIfihim sedden feağşeynâhüm fehüm Iâ yübsirûn
10- Ve sevâün aIeyhim eenzertehüm em Iem tünzirhüm Iâ yü’minûn
11- innemâ tünzirü menittebazzikra haşiyerrahmâne biIgaybi febeşşirhü bimağfiretiv ve ecrin kerîm
12- İnnâ nahnü nuhyiI mevtâ ve nektübü mâ kaddemû ve âsârehüm ve küIIe şey’in ahsaynâhü fî imâmin mübîn
13- Vadrib Iehüm meseIen ashâbeI karyeh. İz câeheI mürseIûn
14- İz erseInâ iIeyhi müsneyni fekezzebûhümâ fe azzeznâ bisâIisin fekâIû innâ iIeyküm mürseIûn
15- KâIû mâ entüm iIIâ beşerün misIünâ vemâ enzeIerrahmânü min şey’in in entüm iIIâ tekzibûn
16- KâIû rabbünâ ya’Iemü innâ iIeyküm IemürseIûn
17- Vemâ aIeynâ iIIeI beIâguI mübîn
18- KâIû innâ tetayyernâ biküm Iein Iem tentehû Ie nercümenneküm veIe yemessenneküm minnâ azâbün eIîm
19- KâIû tâirüküm meaküm ein zikkirtum beI entüm kavmün müsrifûn
20- Vecâe min aksaImedineti racüIün yes’â kâIe yâ kavmittebiuI mürseIîn
21- İttebiû men Iâ yeseIüküm ecran ve hüm muhtedûn
22- Vemâ Iiye Iâ a’büdüIIezî fetarenî ve iIeyhi türceûn
23- Eettehizü min dûnihî âIiheten in yüridnirrahmânü bi-durrin Iâ tuğni annî şefâatühüm şey’en veIâ yünkizûn
24- İnnî izen Iefî daIâIin mübîn
25- İnnî âmentü birabbiküm fesmeûn
26- KîIedhuIiI cennete, kâIe yâIeyte kavmî yâ’Iemûn
27- Bimâ gafereIî rabbî ve ceaIenî mineI mükremîn
28- Vemâ enzeInâ aIâ kavmihî min badihî min cündin minessemâi vemâ künnâ münziIîn
29- İn kânet iIIâ sayhaten vâhideten feizâhüm hâmidûn
30- Yâ hasreten aIeI ibâdi mâ ye’tîhim min resûIin iIIâ kânûbihî yestehziûn
31- EIem yerev kem ehIeknâ kabIehüm mineI kurûni ennehüm iIeyhim Iâ yerciûn
32- Ve in küIIün Iemmâ cemî’un Iedeynâ muhdarûn
33- Ve âyetün IehümüI arduI meytetü ahyeynâhâ ve ahrecnâ minhâ habben fe minhü ye’küIûn
34- Ve ceaInâ fîhâ cennâtin min nahîIiv ve a’nâb ve feccernâ fîha mineI uyûn
35- Liye’küIû min semerihî vemâ amiIethü eydîhim efeIâ yeşkürûn
36- SübhânneIIezî haIekaI ezvâce küIIehâ mimmâ tünbitüI ardu ve min enfüsihim ve mimmâ Iâ ya’Iemûn
37- Ve âyetün IehümüIIeyü nesIehu minhünnehâre fe izâhüm muzIimûn
38- Veşşemsü tecrî Iimüstekarrin Iehâ zâIike takdîruI azîziI aIîm
39- VeIkamere kaddernâhü menâziIe hattâ âdekeI urcûniI kadîm
40- Leşşemsû yenbegî Iehâ en tüdrikeI kamere veIeIIeyIü sâbikunnehâr ve küIIün fî feIekin yesbehûn
41- Ve âyetüI Iehüm ennâ hameInâ zürriyyetehüm fiI füIkiI meşhûn
42- Ve haIâknâ Iehüm min misIihî mâ yarkebûn
43- Ve in sevinç’ nugrıkhüm feIâ sarîha Iehüm veIâhüm yünkazûn
44- İIIâ rahmeten minnâ ve metâan iIâ hîn
45- Ve izâ kîIe Iehümüttekû mâ beyne eydîküm vemâ haIfeküm IeaIIeküm türhamûn
46- Vemâ te’tîhim min âyetin min âyâti rabbihim iIIâ kânû anhâ mu’ridîn
47- Ve izâ kîIe Iehüm enfikû mim mâ rezakakümüIIâhü, kâIeIIezîne keferû, IiIIezîne âmenû enut’ımü menIev yeşâuIIâhü et’ameh, in entüm iIIâ fî daIâIin mübîn
48- Ve yekûIûne metâ hâzeI va’dü in küntüm sâdikîn
49- Mâ yenzurûne iIIâ sayhaten vâhideten te’huzühüm vehüm yehissimûn
50- FeIâ yestetîûne tavsıyeten veIâ iIâ ehIihim yerciûn
51- Ve nüfiha fîssûri feizâhüm mineI ecdâsi iIâ rabbihim yensiIûn
52- KâIû yâ veyIenâ men beasena min merkadina hâzâ mâ veaderrahmânü ve sadekaI mürseIûn
53- İn kânet iIIâ sayhaten vâhideten feizâ hüm cemî’un Iedeynâ muhdarûn
54- FeIyevme Iâ tuzIemu nefsün şeyen veIâ tüczevne iIIâ mâ küntüm tâ’meIûn
55- İnne ashâbeI cennetiI yevme fîşüğuIin fâkihûn
56- Hüm ve ezvâcühüm fî zıIâIin aIeI erâiki müttekiûn
57- Lehüm fîhâ fâkihetün ve Iehüm mâ yeddeûn
58- SeIâmün kavIen min rabbin rahîm
59- VemtâzüI yevme eyyüheI mücrimûn
60- EIem a’hed iIeyküm yâ benî âdeme en Iâ tâ’buduşşeytân innehû Ieküm adüvvün mübîn
61- Ve enî’budûnî, hâzâ sırâtun müstekîm
62- Ve Iekad edaIIe minküm cibiIIen kesîran efeIem tekûnû ta’kıIûn
63- Hâzihî cehennemüIIetî küntüm tûadûn
64- lsIevheI yevme bimâ küntüm tekfürûn
65- EIyevme nahtimü aIâ efvâhihim ve tükeIIimünâ eydîhim ve teşhedü ercüIühüm bimâ kânû yeksibûn
66- VeIev neşâü Ietamesnâ aIâ a’yunihim festebekus sırâta fe ennâ yübsirûn
67- VeIev neşâü Iemesahnâhüm aIâ mekânetihim femestetâû mudıyyev veIâ yerciûn
68- Ve men nüammirhü nünekkishü fiIhaIkı, efeIâ ya’kiIûn
69- Ve mâ aIIemnâhüşşi’ra vemâ yenbegî Ieh in hüve iIIâ zikrün ve kur’ânün mübîn
70- Liyünzira men kâne hayyen ve yehıkkaI kavIü aIeI kâfirîn
71- EveIem yerav ennâ haIaknâ Iehüm mimmâ amiIet eydîna en âmen fehüm Iehâ mâIikûn
72- Ve zeIIeInâhâ Iehüm feminhâ rekûbühüm ve minhâ ye’küIûn
73- Ve Iehüm fîhâ menâfiu ve meşâribü efeIâ yeşkürûn
74- Vettehazû min dûniIIâhi âIiheten IeaIIehüm yünsarûn
75- Lâ yestetîûne nasrahüm ve hüm Iehüm cündün muhdarûn
76- FeIâ yahzünke kavIühüm. İnnâ na’Iemü mâ yüsirrûne vemâ yu’Iinûn
77- EveIem yeraI insânü ennâ haIaknâhü min nutfetin feizâ hüve hasîmün mübîn
78- Ve darebe Ienâ meseIen ve nesiye haIkah kaIe men yuhyiI izâme ve hiye ramîm
79- KuI yuhyiheIIezî enşeehâ evveIe merrah ve hüve biküIIi haIkın aIîm
80- EIIezî ceaIe Ieküm mineşşeceriI ahdari nâren feizâ entüm minhü tûkidûn
81- EveIeyseIIezî haIakassemâvati veI arda bikâdirin aIâ ey yahIüka misIehüm, beIâ ve hüveI haIIâkuI aIîm
82- İnnema emrühû izâ erâde şey’en en yekûIe Iehû kün, feyekûn
83- FesübhaneIIezî biyedihî meIekûtü küIIi şey’in ve iIeyhi türceûn.
YASİN MÜHLETİ ARAPÇA OKUNUŞU
YASİN MÜHLETİ TÜRKÇE MEALİ
?1? Yâ-sîn.
?2-4? Hikmet dolu Kur’an’a andolsun ki, sen katiyen dosdoğru bir yolda yürümek üzere gönderilmiş peygamberlerden birisin.
?5-6? (Bu kitap) aziz ve rahmeti bol olan Allah tarafınca, ataları uyarılmamış, bu yüzden kendileri de gaflet ortasında bulunan bir toplumu uyarasın diye indirilmiştir.
?6? (Bu kitap) izzeti büyük, rahmeti bol olan Allah tarafınca ataları uyarılmamış, bu yüzden kendileri de gaflet ortasında bulunan bir toplumu uyarasın diye indirilmiştir.
?7? Andolsun ki onların birden fazla hakkında o kelam (azap) gerçekleşecektir; zira onlar iman etmeyecekler.
?8? Biz onların boyunlarına çenelerine kadar dayanan halkalar geçirdik, bu yüzden başları üst kalkık durmaktadır.
?9? Onların önlerinden bir set, artlarından da bir set çektik, bu biçimdece gözlerini perdeledik; onlar artık nazaranmezler.
?10? Kendilerini uyarsan da uyarmasan da onlar için birdir, asla iman etmezler.
?11? Sen lakin o zikre uyanı ve görmediği biçimde rahmândan korkanı uyarabilirsin. İşte bu biçimdesini hem bir af birebir vakitte kıymetli bir mükafatla müjdele.
?13? Onlara mâlûm kent halkını örnek göster. Oraya elçiler gelmişti.
?14? Biz kendilerine iki kişi göndermiştik lakin ikisini de yalancılıkla itham ettiler. Bunun üzerine bir üçüncüyle destekledik. Onlar “Biz size gönderilmiş elçileriz” dediler.
?15? Başkaları ise şöyleki karşılık verdiler: “Siz de lakin bizler üzere insanlarsınız. Hem rahmân rastgele bir şey indirmiş değil; siz yalnızca palavra söylüyorsunuz!”
?16? “Rabbimiz biliyor ki” dediler, “Biz nitekim size gönderilmiş elçileriz.
?17? Bize düşen, açıkça bildiri etmekten ibarettir.”
?18? (İnkârcılar) şu karşılığı verdiler: “Doğrusu sizin yüzünüzden üzerimize uğursuzluk geldi. Şayet vazgeçmezseniz, biliniz ki sizi taşlayacağız ve tarafımızdan size acı veren bir azap yapılacaktır.”
?19? Onlar da dediler ki: “Uğursuzluğunuz kendinizdendir. Size öğüt verildi diye o denli mi? Hayır! Siz sonu aşmış bir topluluksunuz.”
?20? O sırada kentin öbür ucundan bir adam koşarak geldi; şu biçimde dedi: “Ey kavmim! Bu elçilere uyun.
?21? Sizden bir fiyat istemeyen o kimselere tâbi olun; onlar yanlışsız yoldadırlar.
?22? Hem ne diye beni yaratan ve sizin de dönüp kendisine varacağınız Allah’a kulluk etmeyeyim ki?
?23? Hiç O’ndan diğer mâbudlar edinir miyim! Şayet Rahmân bana bir ziyan vermek isterse onların şefaati bana hiç bir fayda sağlamaz ve onlar beni kurtaramazlar.
?24? İşte o takdirde (başka bir ilah edinirsem) ben apaçık bir sapkınlık içine düşmüş olurum.
?25? İşte ben rabbinize iman etmiş bulunuyorum; bana kulak verin.”
?26-27? Ona, “Cennete gir” denildi. “Rabbimin beni bağışladığını ve hoş halde ağırlananlardan eylediğini keşke kavmim bilseydi!” dedi.
?28? daha sonrasında kavmi üzerine gökten bir ordu indirmedik, indirmeyiz de.
?29? (Cezaları) müthiş bir sesten ibaretti; sönüverdiler.
?30? O kullara yazıklar olsun! Kendilerine bir peygamber gelmeye görsün, onu kesinlikle alaya alırlardı.
?31? Onlardan evvel birçok jenerasyonları helâk ettiğimizi ve onların artık kendilerine dönüp gelmediğini görmezler mi!
?32? elbette onların hepsi toplanıp huzurumuza getirilecek.
?34? Orada birçok hurma bahçeleri ve üzüm bağları meydana getirdik, ortasında gözelerden su fışkırttık;
?35? Onun mamüllerinden ve kendi elleriyle ürettiklerinden yesinler diye. Hâlâ şükretmeyecekler mi?
?36? Toprağın bitirdiklerini, kendilerini ve daha bilmedikleri kaç şeyleri çifter çifter yaratan Allah her türlü eksiklikten uzaktır.
?37? Gece de onlar için açık bir ispattır. Gündüzü ondan çekip alırız da karanlıkta kalıverirler.
?38? Güneş kendisine ilişkin yerleşik bir sisteme göre (yörüngesinde) akıp sarfiyat. Bu, epey kuvvetli ve her şeyi bilen Allah’ın takdiridir.
?39? Ay için de menziller belirledik; sonunda o, hurma salkımının (ağaçta kalan) yıllanmış sapı üzere olur.
?40? Ne güneşin aya yetişip çatması uygundur ne de gece gündüzü geçebilir. Her biri bir yörüngede yüzüp masraf.
?41-42? Onları ve kuşaklarını yüklü gemide taşımamız ve binecekleri emsal araçlar yaratmamız da kendileri için açık bir ispattır.
?43? Dilesek onları suda boğarız, kimse de onların yardımına koşamaz ve artık kurtarılamazlar.
?44? Ancak tarafımızdan bir rahmet ve muhakkak vakte kadar yaralanma fırsatı vermemiz oburdur.
?45? Onlara “Önünüzdekinden ve arkanızdakinden sakının ki rahmet bakılırsasiniz” dendiğinde (aldırış etmezler).
?46? Onlara rablerinin âyetlerinden bir âyet gelmeyedursun, illâ da ondan yüz çevirirler.
?47? Onlara, “Allah’ın size verdiği rızıktan öbürleri için de harcayın” dendiğinde, inkârcılar müminlere derler ki: “Dilese Allah’ın doyuracağı kimseleri biz mi besleyeceğiz! Doğrusu siz açık bir yanılgı ortasındasınız.”
?48? Ve şu biçimde derler: “Şayet nitekim gerçek söylüyorsanız, bu tehdit hani ne vakit gerçekleşecek?”
?49? Onlar, besbelli ki, birbirleriyle uğraşırken kendilerini apansız yakalayacak müthiş bir sesi bekliyorlar!
?50? İşte o anda onlar ne bir vasiyette bulunabilecekler ne de ailelerine dönebilecekler.
?51? Sûra üflenmiştir. Artık onlar kabirlerinden kalkıp rablerine yanlışsız koşmaktadırlar.
?52? Derler ki: “Vay başımıza gelenler! Bizi yattığımız yerden kim diriltip kaldırdı? Rahmânın vaad ettiği işte bu! Peygamberler sahiden gerçek söylemişler!”
?53? Olup biten sırf bir ses! Fakat akabinde onların tamamı, birden toplanmış olarak işte huzurumuzdalar.
?54? Bugün hiç kimse en küçük bir haksızlığa uğratılmaz. Yalnızca yapıp ettiklerinizin karşılığını görürsünüz.
?55? O gün cennetlikler safa sürmekle meşguldürler.
?56? Kendileri ve eşleri gölgelik yerlerde, tahtlarına kurulacaklar.
?57? Orada onlar için her çeşit meyve vardır ve bütün istekleri yerine getirilir.
?58? Engin merhamet sahibi rabden gelen kelam şu olacak: “Selâm size!”
?59? Ve “Ey günahkârlar! Siz bugün şöyleki ayrılın!” (denir).
?60-61? Eydemoğulları! Size “Şeytana kulluk etmeyin, o sizin için apaçık bir düşmandır; bana kulluk edin, gerçek yol budur” dememiş miydim?
?62? Hakikaten o şeytan sizden birçok jenerasyonları saptırdı. Hiç aklınızı kullanmıyor muydunuz!
?63 ?İşte size bildirilen cehennem bu!
?64? İnkârcılıkta ısrar etmenize karşılık girin oraya!
?65? O gün onların ağızlarını mühürleriz; yapmış olduklarını elleri bize anlatır, ayakları da tanıklık eder.
?66? Dilesek (dünyada da) gözlerini tamamıyla kör ederdik de yolu bulmak için çabalayıp dururlardı; lakin o takdirde nasıl nazaranbileceklerdi ki?
?67? bir daha dilesek oldukları yerde onların mahiyetlerini değiştirirdik de (taş gibi) artık ne ileri gidebilirler ne de geri dönebilirlerdi.
?68? Kime uzun ömür verirsek onu yaratılış çizgisinde aksine çeviririz. Hiç düşünmezler mi!
?69? Biz ona şiir öğretmedik; aslına bakarsanız ona yaraşmazdı da. Ona vahyedilen, fakat bir öğüt ve apaçık Kur’an’dır.
?70? Canlı olanları uyarsın ve inkârcılar hakkındaki o kelam (ceza) gerçekleşsin diye (gönderilmiştir).
?71? Görmezler mi ki kendi kudretimizin yapıtlarından olmak üzere onlar için sahip oldukları kaç hayvanlar yarattık.
?72? Bunları kendilerine boyun eğdirdik ki bir kısmı binekleridir, bir kısmını da yerler.
?73? Bunlarda kendileri için içecekler ve ayrıca faydalar da vardır. Hâlâ şükretmeyecekler mi?
?74? Onlar yardım goreceklerini umarak Allah’tan öbür ilahlar edindiler.
?75? meğer o kelamda ilahlar kendilerine yardım edemezler, bilakis kendileri onların hizmetindeki askerlerdir.
?76? Onların kelamları seni üzmesin. Biz onların gizlediklerini de açığa vurduklarını da şüphesiz biliyoruz.
?77? İnsan kendisini bir nutfeden yarattığımızı görmez mi? halbuki bak, artık o, açıktan açığa bize karşı duran biri olmuştur.
?78? Kendi yaratılışını unutup bize örnek getirmeye kalkışıyor ve “Şu çürümüş kemiklere kim can verecekmiş?” diyor.
?79? De ki: “Onları birinci başta yaratmış olan diriltecek. O yaratmanın her türlüsünü bilir.”
?80? Yemyeşil ağaçtan sizin için ateş çıkaran O’dur; işte ondan yakıp durmaktasınız.
?81? Gökleri ve yeri yaratan Allah onların benzerini yaratmaya kadir değil mi? şüphesiz öyledir. O eşsiz yaratıcıdır, her şeyi bilir.
?82? Bir şeyi istediğinde, O’nun buyruğu “ol!” demekten ibarettir; çabucak oluverir.
?83? Her şeyin egemenliği kendi elinde olan Allah bütün eksikliklerden uzaktır ve hepiniz sonunda O’na döndürüleceksiniz.
YASİN MÜHLETİ TEFSİRİ
Tâhâ mühletinin birinci âyetinde olduğu üzere buradaki iki harfin mahiyeti ve manası konusunda da müfessirler içinde iki eğilim bulunmaktadır. Bir anlayışa bakılırsa bunlar, kimi mühletlerin başında yer alan ve farklı başka okunduğu için “hurûf-ı mukattaa” diye isimlendirilen harflerdendir (bu hususta bilgi için bk. Bakara 2/1). Öbür eğilime nazaran ise “yâsîn” başka iki harf değil, manası olan bir sözdür. Bu eğilim ortasında güçlü bulunan görüşe nazaran bu söz Arapça’nın birtakım lehçelerinde “ey kişi, ey insan!” manasına gelmektedir; burada kendisine hitap edilen kişi ise Hz. Muhammed’dir. Hatta Saîd b. Cübeyr’den, bunun Resûlullah’ın isimlerinden biri olduğu da rivayet edilmiştir (İbn Atıyye, IV, 445). Bu sözün Allah’ın isimlerinden biri olup burada o isme yemin edildiği, kelama başlama sözü ve Kur’an’ın isimlerinden olduğu görüşleri de vardır (Taberî, XXII, 148-149).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 475-476
Araplar’da palavra yere yemin etmenin dünyanın harabına yol açacak kadar ağır bir kötülük olduğuna inanılırdı. Resûl-i Ekrem de bir hadisinde bu anlayışı teyit etmiştir. İşte bu âyetlerde Hz. Muhammed’in gerçek bir peygamber olduğu bir yemine bağlı olarak söz edilmektedir; üzerine yemin edilen ise muhataplarınca kendileri tarafınca bir benzerinin ortaya konamayacağı anlaşılmış bulunan eşsiz mûcize Kur’an-ı Kerîm’dir (Râzî, XXVI, 41).
“Hikmet dolu” diye çevrilen 2. âyetteki hakîm sözü, “muhkem, sağlam; öğütleri, buyruk ve yasakları yerli yerince olan” halinde de anlaşılmıştır (İbn Atıyye, IV, 446).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 476
Çoklukla müfessirler, “ataları uyarılmamış” tabiriyle, Hz. Muhammed’in birinci muhatap kitlesi olan Kureyş ve etrafındakilere yakın vakit içinderda bir peygamber gönderilmemiş olduğuna işaret edildiği kanaatindedirler (bu mevzuda ayrıyeten bk. Secde 32/3; Sebe’ 34/44; Fâtır 35/24). Meâlde temel alınan bu mâna burada geçen “mâ” sözünün olumsuzluk edatı sayılmasına nazarandır. Bu sözün mahiyeti ve cümledeki rolü konusundaki farklı kanaatlere bakılırsa âyetin tıpkı kısmına “ataları uyarılmış” yahut “atalarının uyarıldığı şeyle” manası da verilebilir. Bu takdirde geçmiş evrelerdeki bütün beşerler kastedilmiş olur (Taberî, XXII, 150; İbn Atıyye, IV, 446). bir daha bu yaklaşıma göre cümlenin devamı ile ahengi açısından meâlin “Ataları uyarılmış lakin kendileri gaflet ortasında bulunan bir toplumu uyarasın diye” halinde olması gerekir (Zemahşerî, III, 280).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 476
Tefsirlerde ekseriyetle, gerçekleşeceği belirtilen “söz”den niyetin Hûd müddetinin 119. âyeti ile Secde mühletinin 13. âyetinde geçen Allah Teâlâ’nın “Cehennemi hem cinlerden hem insanlardan bir kısmıyla dolduracağım!” biçimindeki yemin tabiri olduğu belirtilir (meselâ Zemahşerî, III, 280; öteki yorumlar için bk. Râzî, XXVI, 43-44).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 477
Birinci âyette inkârda direnenlerin durumuna ilişkin temsilî bir anlatıma yer verilmiştir. Bunun inkârcıların âhiretteki halleriyle ilgili bir tabir olduğu da ileri sürülmüştür. Ancak müteakip âyette gözlerine perde indirildiğinin ve artık görmediklerinin belirtilmesi bu yorumu zayıflatmaktadır, çünkü kıyamet günü inkârcılar kendi durumlarının ne kadar makûs olduğunu hayli yeterli bakılırsaceklerdir (İbn Atıyye, IV, 446-447; inkârcıların âhirette kör olmalarının ne manaya geldiği konusunda bk. İsrâ 17/72, 97; Tâhâ 20/124-125).
8 ve 9. âyetlerdeki tasvir için yapılan izahları şöyleki özetlemek mümkündür: bir fazlaca açık delile karşın inatla inkârcılıklarını sürdürenler o denli iç ve dış etkenler, o denli ruhsal ve sosyolojik kaideler ve alışkanlıklarla kuşatılmışlardır ki, boyunlarına çenelerine kadar dayanan boyunduruklar geçirilmiş üzeredirler; başları üst kalkık, gözleri aşağıya kaymıştır; hangi tarafa dönseler hidayet ışığına uzaktırlar; böbürlendikleri ve nefislerine tutsak oldukları için Fussılet mühletinin 53. âyetinde kelamı edilen kanıtları, gerek kendilerini çevreleyen dış âlemdeki gerekse ruhî ve biyolojik yapılarındaki ispatları artık goremezler. Boyunlarına halkalar geçirildiğinin belirtilmesi, insanın fıtratına yerleştirilen cebrî bir durumdan değil, onların kendi işledikleri cürümden ötürü gördükleri bir karşılıktan kelam edildiğini gösterir; çünkü bunlar birer cezalandırma aracıdır, ceza ise suçun karşılığıdır (başka açıklamalarla birlikte bk. Râzî, XXVI, 44-46; Elmalılı, VI, 4010). Kimi müfessirlere nazaran 8. âyette, inkârcıların bu tavırlarının onları sahip oldukları imkânlardan diğerlerini yararlandırmaktan ve Allah yolunda harcama yapmaktan da alıkoyduğuna işaret edilmektedir (Taberî, XXII, 151; Şevkânî, IV, 413).
Halkaların çenelere kadar dayandığı belirtilirken kullanılan “onlar” zamiri birtakım müfessirlere göre ondan sonrasında gelen “eller” manasındaki sözün yerini tutmakta ve burada ellerin uzunluğuna bağlanmış halinden kelam edilmektedir (Taberî’nin farklı bir kıraatle desteklediği bu yorumun detayı için bk. XXII, 150-151; Zemahşerî’nin bu yoruma yönelttiği tenkit için bk. III, 280-281).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 477-478
Buradaki “ancak” kaydı, belirtilenler haricindekilerin ihtar kapsamında olmadıkları manasında değil, ihtarın yalnızca onlara fayda sağlayacağını belirtmek içindir (İbn Atıyye, IV, 448). Müfessirler içinde, bu âyette geçen “zikir” sözüyle Kur’an-ı Kerîm’in kastedildiği kanaati hâkimdir. Bunu Kur’an’daki âyetler yahut insanın fıtratını tamamlayan açık deliller biçiminde yorumlayanlar da olmuştur (Râzî, XXVI, 47).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 478
Müşriklerin ağır baskıları altında büyük ezalar çeken Hz. Peygamber ve müminler için teselli ve moral kaynağı özelliği taşıyan bu âyet kümesi, ulu Allah’ın eşsiz kudret ve ilmine, ölüleri diriltmeye kadir olanın da, her insanın yapıp ettiklerini bilenin de yalnız O olduğuna özel bir vurgu yapılarak bitirilmektedir. Birtakım birinci periyot müfessirleri bu âyetteki “ölüleri diriltme” sözünden niyetin şirkten çıkarıp imana eriştirmek olduğunu belirtmişlerdir (Zemahşerî, III, 281).
Bir taraftan kişinin bütün yapıp ettiklerinin kayda geçirildiğinin, öteki taraftan da olup bitecek her şeyin aslına bakarsanız Allah Teâlâ’nın ezelî ilminde mâlûm olduğunun belirtilmesinden şu biçimde bir mana çıkarılabilir: İnsanın bütün aksiyonlarının kayda geçirilmesine büyük Allah’ın muhtaçlığı yoktur; bu, insanın bu bilgiyi her vakit göz önünde bulundurup dünya hayatındaki varlığını anlamlandırabilmesi ve her adımını varlık niçinine uygun bir şuur ortasında atması içindir. Bu sayede insan soyut bir ahlâkî nazaranv telakkisiyle baş başa kalmamış olur; yaşanan hayat üzere canlı, her anını kuşatan ve her davranışına taraf veren somut bir tasavvurdan güç alır. bir daha bu inanç şahsa, insanın metafizik âlemle münasebetinin yalnızca Allah’a yalvarılan ve makul dinî vecîbelerin ifa edildiği vakit dilimlerine hapsedilemeyeceği şuurunu kazandırır, fizik âlemde olup bitenlerle fizik ötesi gerçekler içindeki sıkı bağı kavramasını kolaylaştırır.
“Ana kitap” diye çevrilen imâm sözü, “delil niteliği taşıyan, kendisine uyulan kitap”, “levh-i mahfûz” ve “amel defterleri” üzere mânalarla açıklanmıştır (İbn Atıyye, IV, 448). Şanlı Allah’ın kendi ilmini sözlükte “öncü, kendisine uyulan” manalarına gelen bu sözle nitelemesi, rabbânî irade ve kudretin alakalı olduğu her şeyin ona uygun halde cereyan ettiğini belirtmek içindir (İbnşûr, XXII, 357; bu konunun insanın mesuliyeti ile alakası hakkında bk. Fâtır 35/11; irade ve yazgı konusunda bilgi için bk. Bakara 2/7; Enfâl 8/17-23).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 478-480
Kendilerine üç peygamber birden gönderilmesine karşın inkârcılıkta direnen, üstelik onlara iman eden kişiyi horlayan –hatta muhtemelen onu hunharca öldüren–, bu yüzden de feci bir ilâhî cezaya çarptırılan bir belde halkının durumu, Hz. Muhammed’in peygamberliğini reddetmekte ısrar eden ve ona inananları ağır baskılara mâruz bırakan ve kendisini de öldürmeyi düşünen Mekke müşriklerinin gözleri önüne bir ibret levhası olarak konmaktadır. “Şehir halkı” formunda çeviri edilen ashâbü’l-karye tamlamasında nerenin kastedildiği kesin olarak bilinmediği için bu tamlama dinî yapıtlarda oranın ahalisini söz eden bir terim haline gelmiştir. “İnsanların toplandığı yer” mânasına gelen karye sözü, daha epey köy ve kasaba üzere küçük yerleşim merkezleri için kullanılır; ancak Kur’an’da Mekke ve Kudüs üzere kentler için de kullanılmaktadır. 20. âyetteki “şehrin öbür ucundan” tabiri burada kelamı edilen yerleşim yerinin de kent büyüklüğünde olduğunu düşündürmektedir.
Halkın iki elçiyi dinlememesi üzerine bir üçüncüsü gönderilmiş, 14-19. âyetlerde özetlenen diyalogdan anlaşıldığı üzere kent halkı, hakaret ve tehditlerle dolu bir üslûp kullanarak inkârcılıkta direneceklerini açıkça söz etmişlerdir. Bu tavrın elçilere karşı bir aksiyona dönüşmesinden telaş ettiği anlaşılan ve onlara inanan bir müminin ikna edici sözlerle onları elçilere tâbi olmaya çağırması da yarar etmemiş, âyetin söz akışından anlaşıldığına bakılırsa o da kent halkınca öldürülmüştür.
Müfessirlere bakılırsa elçilerin bildirisini kabul edip onlara uyulmasını tavsiye eden mümin kişinin ismi Habîb b. Mûsâ, Habîb b. İsrâil yahut Habîb b. Mer’î’dir. Öteki mesleklerden de kelam edilmekle birlikte daha hayli marangoz (neccâr) olduğu açıklandığinden bu kişi İslâmî kaynaklarda Habîb en-Neccâr diye anılır. Hatta İbnşûr 1078 yılında meşrık çizgisiyle istinsah edilmiş bir mushaf gördüğünü ve burada Yâsîn mühletine, “Habîb en-Neccâr sûresi” başlığının konmuş olduğunu yazmaktadır (XXII, 341). Kimi yapıtlarda Habîb’in günlük hasılatının yarısını ailesine ayırıp başka yarısını hayır yolunda harcadığı, cüzzam hastalığına yakalandığı için kentten uzak bir yerde oturup ibadetle meşgul olduğu, kelamda mâbudların ahşap heykellerini yapan bir dülger iken elçilerin mûcizelerini görür görmez hidayet bulduğu, halkı da iman etmeye çağırınca taşlanarak, linç edilerek yahut hızarla kesilerek öldürüldüğü, bir keramet olarak kesilmiş başını eline alıp dolaştığı üzere rivayetler yer alır. Antakya yöresi halkı, epey ziyaret edilen ve ona ilişkin olduğu sanılan bir kabrin bulunduğu Silpius dağına onun ismini vermişlerdir. Yeni Ahid’de (bk. Resullerin İşleri, 11/28, 21/10) kelamı edilen Agabus’un Habîb en-Neccâr olduğu ileri sürülmüşse de bunu ispat eden bir kanıt bulunmamaktadır.
Kıssanın gayesi, ilâhî bildiriye kulak tıkamakta ısrar eden ve Allah’ın elçilerine karşı bağnaz bir tavır sergileyenlerin âkıbetleri hakkında bir örnek vermek, bir taraftan Hz. Muhammed’in peygamberliğini inkâr edenlere kuvvetli bir ihtar yaparken başka yandan da ona tâbi olanların mâneviyatını yükseltmektir. (Bu hususta bilgi ve değişik yorumlar için bk. Taberî, XXII, 155-162, XXIII, 1-4; Abdullah Aydemir, “Ashâbü’l-Karye”, DİA, III, 468-469; Ömer Faruk Harman, “Ashâb-ı Karye”, İFAV Ans., I, 166-167; “Habîbünneccâr”, İA, V/1, 9-10; Süleyman Ateş, “Habîb en-Neccâr, DİA, XIV, 373-374; Elmalılı, VI, 4016; Esed, II, 898-899; elçiler ile kent halkı içinde geçen diyalogda ve mümin kişinin davetinde yer alan sözlerin mâna incelikleri hakkında bilhassa bk. Râzî, XXVI, 50-65).
19. âyette geçen ve lafzan “Kuşunuz sizinle birliktedir” demek olan cümle Arap lisanında meâlde olduğu üzere, “Uğursuzluğunuz kendinizdendir” formunda deyimsel bir mana kazanmıştır (izahı için bk. A’râf 7/131; İbn Atıyye, IV, 450). 20. âyetin “şehrin öbür ucundan bir adam” diye çevrilen kısmıyla, o memleketteki insanların ileri gelenlerinden biri mânası da kastedilmiş olabilir (Elmalılı, VI, 4017). 25. âyetteki hitabın peygamberlere yönelik olduğu kabul edilirse mâna şöyleki olur: “Şimdi beni duyun da şahit olun, yarın âhirette O’nun huzurunda tanıklık edin.” Şayet kendi toplumuna hitap olarak düşünülürse, “Ey kavmim! Gelin beni dinleyin de o elçilere uyun” biçiminde anlaşılmalıdır. Bunu, gelecekteki beşerler da dahil olmak üzere duyma yeteneği olan herkese bu olaydan ibret alınması için yapılmış bir davet olarak da düşünmek mümkündür (Elmalılı, VI, 4019). 26. âyette yer alan “Cennete gir” manasındaki cümle ekseriyetle iman ettiğini açıklayan bireye verilmiş ilâhî bir müjde olarak yorumlanmış, bunun çabucak imanını açıklaması yahut şehit edilmesi üzerine söylenmiş olabileceği üzerinde durulmuştur (bk. Zemahşerî, III, 284; Râzî, XXVI, 60). 29. âyetteki “dehşet verici ses” manasına gelen sayha sözü “tek” manasına gelen vâhide sıfatı ile nitelenmiştir. Buna bakılırsa âyetin birinci cümlesinin lafzî karşılığı “(Cezaları) tek bir dehşetli sesten ibaretti” halinde olur. Ama burada sesin sonuna kadar tıpkı biçimde devam etme özelliğine işaret bulunduğu için (İbnşûr, XXIII, 6), bu cümle “(Cezaları) fecî bir sesten ibaretti” halinde çeviri edilmiştir. Dehşetli sesin mahiyeti hakkında burada bir açıklama bulunmamakla birlikte, Kur’an’ın haklarında birebir kelimeyi kullandığı kavimlerle ilgili öteki tabirlerinden hareketle bu cezanın yıldırım çarpması ve zelzele olabileceği açıklamaları yapılmıştır; kimi müfessirler ise bunu Cebrâil’in çıkardığı bir ses olarak yorumlamışlardır. 30. âyetin başındaki “Yazık o kullara!” halinde çeviri edilen tabirin inkârcıların ilâhî azabı gördükten daha sonra üç peygamberi kastederek ve fırsatı kaçırdıklarını anlatmak üzere söylemiş oldukleri bir kelam olduğu görüşü temel alınırsa (bk. İbn Atıyye, IV, 452) buna “Ah! O kullar nerede!” üzere bir mana vermek gerekir.
Yeryüzü sönmüş bir ateş halinde yani hayat ile büsbütün zıt bir mahiyette iken ona can veren, bitkisel ve hayvansal organizmalarla onu canlı kılan ve orayı yaşanır hale getirenin kim olduğunu düşünmek bile büyük Allah’ın varlığını, birliğini ve eşsiz kudretini kavramak için yetecek delilleri gözlerimizin önüne serecektir (ayrıca bk. Hac 22/5). Peygamberlerin ve onların haklılığını savunan mümin kişinin yalnız Allah’a kulluk etme daveti üzerinde hiç düşünmeksizin bağnaz bir tavır sergileyen toplum meselae değinildikten daha sonra bu ve müteakip âyetlerde, her devirde benzerleri bulunabilen bu çeşit insanların gerçekleri görmeleri için kainatta ve yakın etraflarında olup bitenlere ibret gözüyle bakmalarının kâfi olacağı bildirisi verilmektedir.
“Taneler” formunda çevrilen 33. âyetteki hab sözü bir cins ismi olup ölçü olarak azı da birden fazla da kapsar; yaygın manası “tahıl çeşidinden taneler” olmakla birlikte, genel olarak bütün bitkilerin tohumlarını söz etmek için de kullanılır. Bir yoruma nazaran burada ömrün birinci başlangıcına dikkat çekilmekte yani meyyit arza bitkisel hayattan başlayan bir canlılık verilip ondan habbeler çıkarıldığı, bu biçimde tek hücrecikten başlayan bu hayatın insan hayatına gerçek terbiye ve tekemmül ettirildiği belirtilmektedir (bk. Elmalılı, VI, 4024-4025; ayrıyeten bk. En’âm 6/95, 99). Yaratma ile ilgili öbür kimi âyetler ışığında burada, tabiattaki daima yenilenmenin ve insanın temel besinlerini oluşturan bitkisel mamüllerin meydana gelmesinin ebediyen Allah Teâlâ’nın irade ve kudretine, O’nun koyduğu maddelere bağlı olduğunu hatırlatmanın amaçlandığı da söylenebilir. Müfessirler bu kelimeyi daha epey tahıl manasıyla açıklamışlar ve hububatın insanın günlük yaşantısındaki değerine dikkat çekmişlerdir (meselâ Zemahşerî, III, 285-286; Râzî, XXVI, 66, 67).
35. âyette “onun mamüllerinden” denirken “o” manasındaki zamirin daha evvel anılan nimetlerin, fışkırtıldığı belirtilen suyun yahut bahçelerin yerini tuttuğu düşünülebilir. Birtakım müfessirlere nazaran bu zamirle Allah Teâlâ kastedilmiş olup burada “Allah’ın yarattığı ürünlerden” mânası vardır. Râzî ise bu tamlamaya “kaynaklardan su akıtmanın faydalarından” mânasının da verilebileceği kanaatindedir (Zemahşerî, III, 286; İbn Atıyye, IV, 453; Râzî, XXVI, 67-68; Şevkânî, IV, 422). bir daha tıpkı âyetin “… onun mamüllerinden ve kendi elleriyle ürettiklerinden yesinler” diye çevrilen kısmında geçen “mâ” sözü meâlde ilgi zamiri olarak değerlendirilmiştir. Buna göre ziraat, ticaret üzere yollarla elde edilen eserler, ziraî mahsullerin el emeği ile üretilenleri, yenmesi için pişirme, değişik süreçlerden geçirme üzere emek isteyenleri kastedilmiş olur (Râzî, XXVI, 68). “Mâ” ilgi zamiri değil olumsuzluk edatı kabul edildiği takdirde bu kısmın meâli “–meydana getiren kendileri olmadığı biçimde– onun mamüllerinden yesinler” biçiminde olur. Bu mânayı temel alan müfessirler bu ifadeyi şu biçimde açıklamışlardır: Üretmek için uğraş sarfedip katkı sağlamış olsalar bile bu eserler onlar tarafınca yaratılmış değildir, Allah’ın bir ihsanıdır, buna karşın hâlâ şükretmezler mi? (Şevkânî, IV, 422; şükür hakkında bk. İbrâhim 14/7).
36. âyette, kâinatta insanın bildiği ve bilmediği bütün çiftleri şanlı Allah’ın yarattığı belirtilerek her birinin paydaşı, eşi, gibisi, aykırısı olan bu çiftlerin hepsinin yaratılmışlık özelliğine, ötürüsıyla bunları yaratanın tek olduğuna dikkat çekilmektedir. İnsanların Kur’an’ın indiği sırada bilmediği biroldukca şeyde de çift yaratılma özelliğinin bulunduğu çağdaş araştırmalar tarafınca ortaya çıkarılmış olup bu, ileride daha birçok varlık, olay ve kavram çiftlerinin keşfedilebileceğinin işaretidir. Paul Dirac isimli bilim adamının atom parçacıklarının da çift yaratıldığını yani elektron karşısında pozitronun bulunduğunu tesbit edip, “parite kanunu”nu keşfetmesi ve bu sayede Nobel mükafatı kazanması, bu âyetteki mana derinliğine ışık tutucu bir gelişme olarak kıymetlendirilebilir.
Bu âyetin “sübhân” yani Allah’ı yüceltme ve O’nun her türlü eksiklikten uzak olduğunu belirten hayranlık tabiriyle başlamasından hareketle, burada zikredilen nimetin evvelkilerden de önemli olduğu, ötürüsıyla insan hayatında izdivacın kıymeti ve bedeli hakkında bir mâna inceliği taşıdığı yorumu da yapılmıştır (Elmalılı, VI, 4028). Burada toprağın bitirdiklerine özel yer verilmesi, bunların gerek beşerler gerekse bir daha insanın besin kaynaklarından olan hayvanlar için hayatî bir ehemmiyet taşıması ile izah edilebilir (İbnşûr, XXIII, 17).
Gündüzün geceden çekilip alınması ile ilgili olarak âyette kullanılan fiil hem “deriyi yüzmek” yahut “kabuğu soymak” birebir vakitte “çıkarmak” manalarına gelmektedir. Müfessirlerin çoğunluğu âyetin devamında “Karanlık ortasında kalıverirler” cümlesinin yer aldığını göz önüne alarak bu olayın ürkütücü ve mahrumiyette bırakma tesirine dikkat çekildiği yorumunu yapmışlar; kimileri ise bu sözle insanlara sağlanan aydınlık nimetine ve daha geniş bir bakışla büyük Allah’ın ölülere hayat verme kudretine işaret edildiğini belirtmişlerdir (Zemahşerî, III, 286; Elmalılı, VI, 4028-4029). Taberî bu sözün gecenin gündüze ve gündüzün geceye katılması hakkındaki âyete (bk.l-i İmrân 3/27) göre yorumlanmasını uygun bulmaz (XXIII, 5, 36).yetin bu kısmı için şöyleki bir açıklama uygun olabilir: Gezegenimizde asıl olan karanlık olup dönme sebebiyle dünyanın güneşe bakan yüzü o pozisyonunu değiştirince gündüz çekilip alınmış olmakta, asıl olan karanlık devam etmektedir (36. âyette makro planda yer kanıtıyla, burada da makro planda vakit kanıtıyla istidlâl edildiğine dair felsefî ve kelâmî birtakım izahlar için bk. Râzî, XXVI, 69-70).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 489
Güneş, yer kürenin ve güneş sisteminin öbür üyelerinin etrafında dolandıkları yıldızın ismidir ve güneş sistemi Samanyolu galaksisi ortasında yer alan yıldız sistemlerinden biridir. Samanyolu da, sayısı milyarlarla söz edilen galaksilerden (gökada) yalnızca birisidir. Astronomi alanındaki incelemeler güneşin hem parlaklık hem büyüklük açısından vasat, bayağı bir yıldız olduğunu, lakin yere en yakın yıldız olması sebebiyle öteki yıldızlardan daha büyük ve parlak göründüğünü ortaya koymuştur.
Güneşin ehemmiyeti dünyamızın, etrafında dolandığı bir gezegen olmasından ve yeryüzündeki ömrün sürdürülmesi için gerekli ısı ve ışığın kaynağını teşkil etmesinden ileri gelir. İnsanların gereksinim duyduğu besinler güneş gücü yardımıyla oluştuğu üzere doğal gaz, petrol, kömür üzere yakıtların kaynağı da güneş gücüdür. Atmosferdeki iklim olayları, rüzgâr ve yağışlar güneş gücüyle oluşur; yerdeki suyun dolanımı güneş gücüyle gerçekleşir; yeşil bitkiler güneş gücüyle fotosentez yapar. Ay da dünyamızın yegâne natürel uydusu olup güneşten aldığı ışığın hayli az bir kısmını dünyaya göndermekte, bu biçimdece –evrelerine göre farklılık taşımakla birlikte– geceleri açık havada yeryüzünü aydınlatmaktadır. bir daha güneş ve ay, vakitlerin hesaplanması ve takvim yapılması hususlarında özel bir yere sahiptir (bu mevzuda bilgi için bk. Muammer Dizer, “Ay”, DİA, IV, 185-186). Özet olarak her ikisinin ehemmiyeti dünya, ötürüsıyla insan ile ilgilerinden kaynaklanmaktadır.
Bâriz halde göze hitap etmeleri ve insan hayatındaki değerlerinin bilinmesi sebebiyle güneş ve ay öteden beri insanların ilgisini celbettemiş, hatta –tanrılaştırma düzebir daha varacak kadar– dinî inançları etkilemiştir (insanlık tarihinde güneş kültü ve değişik dinî ve kültürel çevrelerin kozmogonilerinde güneşin ve ayın yeri hakkında bilgi için bk. Ahmet Güç, “Güneş”, DİA, XIV, 288-291; Mahmut Kaya, “Ay”, DİA, IV, 183; Hz. İbrâhim’in dahi kozmosun yaratıcısını araştırırken ayın ve güneşin doğuşundan etkilenme deneyimi yaşadığına dair Kur’an’daki anlatım için bk. En’âm 6/75-78).
Yahudi geleneğine bakılırsa güneş, mevsimlerin düzenlenmesi ve günün aydınlatılması için Allah tarafınca yaratılışın dördüncü gününde meydana getirilmiştir (Tekvin, 1/14-19). Eski Ahid’deki tabirlerden erken yahudi fikrinde güneşin yalnızca bir gök cismi olarak algılandığı anlaşılmaktadır. Öte yandan Eski Ahid’de Filistin’deki güneş kültleri hakkında bilgi verilirken güneşe temas edilmekte ve musevilere bu kült kesin olarak yasaklanmaktadır; lakin, bu bahiste kimi hükümdarların değişik tutumları ile karşılaşılmakta, Hezekiel’in günlerinde (m.ö. VI. yüzyıl başlarında) dahi bu kültün museviler içinde sürdüğü görülmektedir.
Yeni Ahid’de güneşle ilgili inançlar klâsik yahudi görüşü doğrultusundadır. Güneş sadece bir gök cismidir ve kutsallığı kelam konusu değildir; bazan vefatı sembolize etmek için kullanılmıştır. Ama Ortaçağ ikonografisinde güneşin, Hz. Îsâ’nın sembolü olarak kullanıldığı görülür. Romanesk sanatta vakte hâkim olan Hz. Îsâ, vakti belirleyen güneşle özdeş tutulmuş ve bir güneş diski halinde tasvir edilmiştir (Ahmet Güç, “Güneş”, DİA, XIV, 290).
İslâm öncesi Arap tarihiyle ilgili araştırmalar, Araplar’ın –Arap Yarımadasının çeşitli yerlerinde olmak üzere– güneşe tapmış olduklarını ve bu durumun milât öncesine uzandığını göstermektedir. bir daha bu araştırmalar Câhiliye periyodu dininin yıldızlara tapma temeline dayalı olduğunu, bütün ilah isimlerinin özde Ay (baba), Güneş (anne) ve bunların kızları Zühre’den (Venüs) meydana gelen semavî üçlüye bağlı bulunduğunu ve Câhiliye Arapları içinde güneş kültünün var olduğunu ortaya koymaktadır (bk. Cevâd Ali, el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm, VI, 50-57). ötürüsıyla, bu tesbit ile şu manadaki âyetin örtüştüğü söylenebilir: “Gece ve gündüz, güneş ve ay O’nun işaretlerindendir. Şayet hakikaten Allah’a tapıyorsanız güneşe de aya da secde etmeyin, onları yaratan Allah’a secde edin” (Fussılet 41/37; Sebe halkının güneşe secde ettikleri hakkında bk. Neml 27/24).
Kur’an güneş ve aya temas ederken, Allah’ın ilminin kuşatıcılığına, bunların O’nun kudretinin yapıtı olduğuna ve büyük yaratıcının insanlara lutfettiği nimet ve imkânlara dikkat çekmeyi hedeflemiştir. Gerçekten 38. âyetin son cümlesinde de bu istikamette bir vurgu yer almıştır. Güneş ve ayın kozmostaki yeri, değeri ve hareketlerinden kelam eden âyetlerin hepsinin –ağırlıklı görüşe gore– Mekkî oluşu da bu hususa değinilmesindeki asıl hedefin yanlış inançların tashihi ve Allah Teâlâ’ya kullukta mutlak teslimiyetin telkini olduğunu göstermektedir (Kur’an’da ve hadislerde güneş ve ay hakkında yer alan açıklamalara genel bir bakış için bk. Celal Yeniçeri, “Güneş”, DİA, XIV, 291-292; Mahmut Kaya, “Ay”, DİA, IV, 182-183).
Kur’an’ın Allah kelâmı olduğuna ve kozmostaki bütün varlıkların O’nun tarafınca yaratıldığına inanan mümin, öteki konularda olduğu üzere Kur’an’ın güneş, ay vb. konulardaki açıklamalarını da üzerinde düşünülüp sonuçlar çıkarılacak hareket noktaları olarak görür. Bu anlayış birbirini besleyen iki istikametli bir gelişmeyi birlikteinde getirir: Bir yandan insanların niyet ufukları genişler, bu mevzular üzerinde ağırlaşmayı özendiren bir ortam oluşur; öbür yandan da bu yönelişin harekete geçirdiği müşahede, deney ve araştırmalar ışığında hem bunların yaratılmasındaki hikmetler hem âyetlerde bulunan onlara ait açıklamalardaki derin mânalar kavranmaya çalışılır. Gerçekten müspet bilimlerle meşgul olan müslüman alımlar erken devirlerden itibaren astronomi alanında –kendilerindilk evvelki bilgi birikiminden de yararlanarak– ilimler tarihi ortasında seçkin bir yere sahip kıymetli çalışmalar gerçekleştirmişlerdir (güneşle ilgili kimi örnekler için bk. Yavuz Unat, “Güneş”, DİA, XIV, 293; ayla ilgili kimi örnekler için bk. Muammer Dizer, “Ay”, DİA, IV, 183, 184, 185, 186). Din âlimleri de bu tesbit ve teorilerden yararlanarak güneş ve ay ile ilgili âyetler hakkında değişik yorumlar yapmaya başlamışlardır. Lakin bu yorumların o devirlerin imkân ve kaideleri ortasında ulaşılan bilgi birikimine bakılırsa kıymetlendirilmesi gerektiği, onları günümüz koşulları ve imkânları ortasında ulaşılan sonuçlarla kıyaslamanın gerçek olmayacağı açıktır. İslâm dünyasının fikir ve ilim hayatında birinci başlardakine nazaran değerli bir irtifa kaybına uğraması kuşkusuz bu iki taraflı gelişmeyi de pek zayıflatmıştır. Lakin günümüzde fazlaca ileri bir seviyeye gelmiş olan astronomi, astrofizik ve güneş fiziği üzere bilim kollarının dataları, yakın vakit içinderda yeni bir ivme kazanmış olan Kur’an araştırmaları açısından da başka bir kıymet taşımakta ve işaret edilen iki istikametli gelişimin bir daha canlanması ihtimalini güçlendirmektedir. Bilhassa bu alanda çalışan araştırmacıların kâinat kitabının ihtişamı karşısındaki hayranlıklarını gizlemeyip onun ardındaki kudrete dikkat çekmeleri, bunun da fikir ve ilim etraflarını, dinî telakkilerin, otantikliğinde kuşku bulunmayan kutsal bir metinle temellendirilmesi arayışına yönlendirmesi bu gelişmelerin değerli işaretlerindendir.
38. âyetin birinci cümlesinde geçen “müstakar” sözü mimli masdar, ism-i vakit yahut ism-i yer olabilir; başındaki “lâm” harfi de birkaç mânada kullanılabilmektedir. Bu sebeple âyetin bu kısmı için değişik yorumlar yapılabilir. Bunları şöyleki özetlemek mümkündür: Güneş, a) Kendisi için belirlenmiş bir vakte (bu âlemdeki mevcut sistemin bozulmasına yani duracağı ana, kıyamet gününe) kadar, b) Kendine has istikrar mahallinde yani sabit eksen (kendi ekseni) etrafında,
c) Kendisinin karargâhı olan âlemin faydasına, d) Kendisi için belirlenmiş yere yanlışsız (ki bu da, başlangıç noktasına, varabileceği en yüksek noktaya ve inebileceği en düşük noktaya, doğunun ve batının en uç noktalarına gerçek vb. biçimlerde açıklanmıştır), e) Kendisi için takdir edilmiş sistem sebebiyle; yani hesapsız, kör bir tesadüf ile değil tertipli bir kanuna göre, f) Kendi âleminde bir istikrar ve istikrar meydana getirmek gayesiyle, g) Sonunda sükûna erip durması için, h) Yıllık yahut günlük hareketini tamamlamak üzere hareket eder (Râzî, XXVI, 71; Elmalılı, VI, 4030; Celal Yeniçeri “Güneş”, DİA, XIV, 292). Kur’an ve hadislerdeki kıyamet tasvirlerinde güneşin mevcut tertibinin bozulmasından hatta dürülüp tortop edilmesinden kelam edildiği üzere, her yıldızın hudutlu bir yaşa sahip olduğu da bilimsel araştırmalarca ortaya konmuş bir gerçektir. Bu sebeple 38. âyet için bu kararı ön plana çıkaran bir yorum yapılması mümkündür ve bu mânayı yeğleyenler olmuştur. Kıyamet vaktine hasretmeyenlerce de, bu âyete çoklukla vakit yahut yer ögelerine bakılırsa, “kendisi için belirlenmiş vakte kadar; yerde yahut yere doğru” stilinde manalar verilmiştir. Elmalılı bu bahiste şu konuya dikkat çeker: Bu cereyanı güneşin yalnız yerde hareketi diye anlamamalı, yerle ve vakit içinde ilgili bütün tesir, sonuç ve durumlarıyla varlığını sürdürmesi mânasında anlamalıdır. Meselâ ışık ve ısı yayması da onun bir cereyanıdır (VI, 4029-4030). Kanaatimizce bu âyete Elmalılı’nın bu yaklaşımına bakılırsa ve günümüz güneş astronomisi araştırmalarında yapılan tesbitler de göz önüne alınarak mâna verilmesi uygun olur. Çünkü bu yaklaşım güneşin dönme hareketinin yanı sıra, çekirdeğinde güç üretmesini, “spikül” (iğnecik) ismi verilen fışkırtıların yükselmesini, fışkırmalar (güneş yüzeyinde şerit biçimli gaz akımları), püskürmeler (genellikle renkküre beneklerinde vakit zaman ortaya çıkan âni parlamalar) vb. güneş olaylarını da kapsamına alır. Bu sebeple meâlde güneşin işlevleri ve var oluş hikmeti dikkate alınarak birinci cümle, “Güneş kendisine ilişkin yerleşik bir tertibe göre hareket eder” biçiminde çeviri edilmiştir. Bu yorum Rahmân mühletinin 5. âyetindeki sözle uyumludur. Güneşin ömrünü tamamlaması ve bununla ortaya çıkacak sonuçlar da aslında bu sistemin ve ince hesabın bir modülüdür.
Öte yandan, 38. âyette geçen tecrî fiilinin “döner” formunda anlaşılması, bu sözün kelamlık manasına uygun olduğu üzere güneşle ilgili bilimsel tesbitlere de alışılmamış değildir. Çünkü güneş magnetik alanı olan ve kendi etrafında dönen bir gök cismidir. Şu var ki yavaş dönen bir gök cismi olduğu için –fazlaca süratli dönen ve bu sebeple son derece basık küremsi (sferoit) bir hal alan kimi yıldızların aksine– güneşin basıklığı önemsenmeyecek kadar küçüktür ve düzgün global bir yapıya sahiptir. Dönme dönemi, ekvator bölgesinde 25 gün, kutup bölgesinde 35 gün olarak hesaplanmıştır (Patrick Martinez, I, 9; William J. Kaufmann III – Neil F. Comins, s. 206, 212). Belirtilen fiilin “dönme” manası, güneş sisteminin ortasında yer aldığı Samanyolu galaksisinin kendi merkezi etrafında dönmesini de hatıra getirmekle birlikte bu, uzak ihtimale dayalı bir yorum olur. Bu fiilin kelamlık manaları dikkate alınarak “akıp gider” halinde anlaşılması da mümkündür. Bu mânayı temel alan birtakım muharrirler 38. âyetin yorumu çerçevesinde şöyleki bir görüşe yer verirler: “Herbiçimde güneşin bu tayin edilmiş akıp gitme hareketiyle Herkül kadro yıldızına gerçek gidişi, yani Samanyolu içerisindeki saatte 72.000 km. süratle 250 milyon yılda tamamladığı hesaplanan bir dönüşü kastedilmiştir” (Celal Yeniçeri, “Güneş”, DİA, XIV, 292). Kanaatimize göre bu âyette geçen tecrî fiiline “akıp gider” manası verilip bu hareket Herkül grup yıldızına gerçek gidiş halinde yorumlandığı takdirde, bu bağlamda şems sözünü de “güneş sistemi” formunda anlamak uygun olur. Çünkü yaklaşık dairesel bir yörüngede ve 250 milyon yılda tamamlandığı belirlenen bu hareket direkt güneşe değil güneş sistemine aittir ve dünyamız da bu hareketin ortasındadır; güneş sisteminin yerin oluşumundan beri bu türlü on dokuz dönüş yaptığı hesaplanmıştır.
38. âyetin son cümlesinde, üzerinde düşünmemiz istenen hususun ana teması veciz bir halde söz edilmekte, akıllara sakinlik veren bu eksiksiz işleyişin ve ince hesapların, hayli kuvvetli ve her şeyi bütün detaylarıyla bilen şanlı Allah tarafınca belirlendiği, ölçülerini O’nun koyduğu belirtilmektedir (Zemahşerî, III, 286).
39. âyetteki menâzilin tekili olan menzil sözünün kelamlık manası “inilecek yer, durak”tır. Dünya etrafında hareket ederken ayın ışık alan yüzünün dünyadan görünüşü bir günden başkasına gözle farkedilecek biçimde değişir. Ayın gökyüzündeki hareketi için, her biri bir günlük yola karşılık gelmek üzere 13’er derecelik yaylardan oluşan 28 menzil tesbit edilmiş olup Araplar bu menzillere farklı ayrı isimler vermişlerdir. Ay, yirmi dokuz gün olduğunda bir, otuz gün olduğunda iki gece görünmez. Buna bakılırsa ismi belirlenen menzillerin sayısı 28’dir (bk. Zemahşerî, III, 286-287; Muammer Dizer, “Ay”, DİA, IV, 183). Ayın yer ve güneşe oranla pozisyonundan ileri gelen bu periyodik olayın yaklaşık birer haftalık mühletlere göre incelenmesi sonucunda ayın dünyadan değişik görünümlerine ayın safhaları (evreleri) denmiştir. Bu evreler yeni ay, birinci dördün, dolunay ve son dördün diye anılır.yette bu evrelerin kastedildiği de düşünülebilir. bir daha bu âyetteki “Sonunda hurma salkımının (ağaçta kalan) yıllanmış sapı üzere olur” benzetmesi tefsirlerde ekseriyetle şu biçimde açıklanmıştır: “Urcûn” sözü hurma salkımı kesildikten daha sonra bu salkımın ağaçta kalan sapını tabir eder (İbnşûr, XXIII, 22); bu odunumsu sap yıllandığında incelir, eğrilir ve sararır.yette ayın durumu bu üç açıdan ona benzetilmiştir. “Eski” manasına gelen kadîm sıfatı bu tıp objeler için üzerinden en az bir yıl geçme durumlarında kullanıldığı için (Zemahşerî, III, 286-287) meâlde “yıllanmış” halinde çeviri edilmiştir (bu sıfatın her şey hakkında üzerinden bir yıl geçme ölçütüne bağlanamayacağı tarafındaki bir açıklama için bk. Râzî, XXVI, 72-73; bunu “kuru” halinde söz etmek de mümkündür, Taberî, XXIII, 6-7).
40. âyetin “Ne güneşin aya yetişip çatması uygundur” manasındaki cümlesiyle, güneşin ve ayın dünya ve beşerler için büyük değeri ve kuvvetli tesirleri bulunmakla birlikte, bunların kendileri için belirlenen sistemin dışına çıkamayacakları, hepsinin Allah Teâlâ’nın iradesine ve belirlediği maddelere tâbi oldukları vurgulanmaktadır. Bu cümle için “Birinin ışığı ötekininkine benzemez”, “Biri doğduğunda ötekinin ışığı kalmaz” üzere yorumlar da yapılmıştır (bk. Taberî, XXIII, 7-8; Şevkânî, IV, 424). “Yetişme” manasına gelen fiilin güneş hakkında kullanılmasının niçini, ayın yörüngesini bir ayda katetmesi, dünyanın güneş etrafındaki dönüşünü ise bir yılda tamamlaması olabilir (Zemahşerî, bu karşılaştırmayı o günün detaylarıne göre “güneşin kendi yörüngesini bir yılda katetmesi” formunda verir; III, 287). Bu âyetin “ne de gece gündüzü geçebilir” manasına gelen kısmı için Râzî’nin tercih ettiği yorum burada gecenin ayı, gündüzün de güneşi temsil etmesi temeline dayalıdır; buna nazaran kastedilen mana şudur: Ayın gücü ve tesiri güneşin gücüne ve tesirine baskın gelemez (iki cümlenin yapısı ve içeriğiyle ilgili izahlarla bir arada bk. XXVI, 73).
Bu âyetin “Her biri bir yörüngede yüzüp gider” diye çeviri edilen son cümlesinde geçen felek sözü bir astronomi terimi olarak “yıldızların döndüğü yer” manasına gelir. Bu âyette ve Enbiyâ mühletinin 33. âyetinde geçen felek sözüyle gök cisimlerinin üzerinde döndüğü yer yahut yörüngelerinin kastedildiği yorumları yapılmıştır. Bu cümleye “Hepsi, bir felek ortasında yüzüp gider” halinde mâna verildiği takdirde felek sözü, galaksi (gökada) halinde yorumlanabilir (bu sözün etimolojisi ve müslüman filozofların ve astronomlarının bu bahisteki kanıları hakkında bilgi için bk. İlhan Kutluer, “Felek”, DİA, XII, 303-306; ünlü müfessir Râzî’nin, bu mevzudaki tasavvurları ve –kendi dönemindeki– astronomi alımlarının kimi görüşlerine yönelttiği tenkitler için bk. XXVI, 75-77; ay ve güneş hakkında bilgi için bk. Stanley P. Wyatt, Principles of Astronomy, s. 115-144, 269-298; Patrick Martinez, a.g.e., I, 1-49, 107-186; William J. Kaufmann III – Neil F. Comins, a.g.e., s. 99-222; Stuart Atkinson, Astronomi, s. 4-7, 12-13).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 490-496
İnkârcılıkta direnenlere ulu Allah’ın kendileri üstündeki nimetleri düşünüp ibret almaları için yakın etraflarından bir kanıt gösterilmekte, nakliyeciliği kolaylaştıran ulaşım araçlarının da O’nun insanlara sağladığı bir imkân ve bir lutuf olduğu hatırlatılmaktadır. Dolu dolu gemilerin batmadan suların üzerinde seyredebilmesi ve insan kuşağının bu gemilerde taşınabilmesi Allah Teâlâ’nın koyduğu yasalar yardımıyla gerçekleşmektedir. İnsanların üzerlerinde egemenlik kurup binek olarak kullandıkları hayvanlar da Allah tarafınca yaratılmıştır. 42. âyetle, o gün bilinen ve bilinmeyen başka deniz araçlarına işaret edilmiş olması ihtimali lafız ve bağlam açısından daha kuvvetli görünmektedir. bu biçimdece 41 ve 42. âyetlerde iki çeşit nimete dikkat çekilmiş olmaktadır: İnsanın ömrünü kolaylaştıracak tabiat kanunları ve bunlardan yararlanmayı mümkün kılacak akıl nimeti Allah’ın bir lutfudur; bu dolaylı nimetlerin yanı sıra bir daha ömrü kolaylaştırmada yararlandığımız birfazlaca imkân direkt O’nun tarafınca yaratılmıştır.
41. âyetteki zürriyet sözünün “gelecek nesiller” manasını temel alan müfessirler bu âyetteki ifadeyi mecaz (istiâre) olarak düşünmüşler, “yüklü gemi” mânasına gelen el-fülkü’l-meşhûn tamlamasıyla annelerin rahimlerinin, zürriyet sözüyle de bu rahimlerdeki ceninlerin kastedildiği yorumunu yapmışlardır. Bu kelimeyi “geçmiş nesiller” mânasına alanlar yüklü gemiden gayenin Hz. Nûh’un gemisi olduğu kanaatindedirler. Bu yorumla ilişkili olarak birfazlaca müfessir 42. âyette genel olarak gemilerin yahut küçük gemilerin kastedildiğini düşünür (bk. Taberî, XXIII, 9; İbn Atıyye, Hz. Nûh’la birlikte olanlar yorumunu yapmak için zürriyet sözüne “atalar” manasının verilmesini –bu sözün lisanda bu biçimde bir manası bulunmadığı sebebi öne sürülerek– eleştirir; IV, 455). Şevkânî, ana rahmi benzetmesine dayalı yorumu pek tuhaf, Nûh’un gemisi yorumunu da zayıf bulur (IV, 425-426).
Bize göre üstten beri Allah “Onlar için bir ispat da…” cümlesini yine ederek “onlar”dan, kulluk için yaratılan insanları kastetmiş ve onlara çeşitli deliller göstermişti. Burada da “nesillerini” diyerek jenerasyonlar uzunluğu insanları murat etmiş, deniz, kara ve öteki yollardan onlara taşınma, seyahat imkânı vermiş olmasını bir öteki ispat olarak zikretmiştir.
“Fülk” sözü gerek tekil gerekse çoğul manasına göre kullanılabildiğinden meâlin “… yüklü gemilerde…” halinde verilmesi mümkündür. 43. âyetin “kimse onların yardımına koşamaz” manası verilen kısmı “Onlar için feryat eden bulunmaz” formunda de çeviri edilebilir (İbnşûr, XXIII, 29).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 497-498
Kainatta olup bitenlerden ve insanların yakın etraflarındaki gerçeklerden örnekler göstererek muhatapları Allah’ın birliği ve kudreti üzerinde düşünmeye çağıran âyetlerden daha sonra bu ve müteakip âyetlerde imanın gerekleri ve ahlâkî ödevlerle ilgili birtakım ihtarlara yer verilmektedir. “Önünüzdekinden ve arkanızdakinden sakının” diye çeviri edilen cümlenin iki türlü felâket ve cezaya karşı bir ikaz manası taşıdığı açıktır. Bu ikili ayırımla ne kastedildiği konusunda yapılan yorumları ise şu biçimde özetlemek mümkündür: a) Sizdilk evvelki toplumların başına gelenlerin benzerinin sizin de başınıza gelmesinden ve âhiret azabından,
b) Geçmişteki günahlarınızın ve gelecekte işleyeceklerinizin cezasından, c) Dünyadaki ve âhiretteki cezalardan, d) gorebildiğiniz ve bakılırsamediğiniz felâketlerden sakının (Taberî, XXIII, 11-12; Şevkânî, IV, 426-427).
Bize bakılırsa “sakının” buyruğu lakin sakınılarak kurtulmak mümkün olan tehlikeler karşısında manalı olur. Bu niçinle âyeti “Görüp bildiğiniz günahlardan da, açık olmasa bile günaha götürmesi olası davranışlardan da sakının.” biçiminde yorumlamak daha uygundur.
İnkârcılara bu ikaz yapıldığında nasıl bir reaksiyon verdikleri onların daha genel bir haline değinilen 46. âyetin sonunda “yüz çevirirler” biçiminde açıklanmıştır.
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 499
Aklını ve gönlünü iman davetine kapatmakta direnenlerin kendilerine hangi çeşitten âyet gelirse gelsin, ön yargılı davranıp yüz çevirdikleri belirtilmektedir. Evvelki açıklamalar dikkate alındığında, buradaki âyet sözünü, Allah’ın birlik ve büyüklüğünü açıkça ortaya koyan her türlü kanıt yani peygamber, vahiy (ilâhî bildirim) ve mûcizeler, kozmosta, insanın öz benliğinde ve yakın etrafında kolay kolay gözlemlenebilen deliller formunda anlamak uygun olur.
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 500
Mekke devrinde inen âyetlerde yüklü olarak biri iman, oburu ahlâkla ilgili iki büyük yanlışlığın düzeltilmesine kıymet verildiği görülür. Bu iki yanlışlığı, “Allah’a kullukla yetinmeyip O’na eş-ortak aramak ve sahip olduğu imkânları diğerleriyle paylaşmaktan kaçınmak” halinde özetlemek mümkündür. aslında insanın kâinattaki her şeyin yaratıcısı ve sahibi olan Allah’ın mülkünü, yaratıp yönetmesini öbür ortaklar içinde hisse etmeye kalkışırken zâhiren kendisinin üzere görünen imkânlardan diğerlerini yararlandırmak konusunda hasis ve cimri davranması büyük bir çelişki taşımaktadır. Kur’an, birinci muhataplarını oluşturan Mekke toplumunda olduğu üzere tarih boyunca çabucak bütün toplumlarda görülen bu tutarsızlık üzerinde ısrarla durmuş, bir yandan tevhid inancını pekiştirerek insanı Allah’tan öbür gerçek mâlik bulunmadığını kavramaya, öbür yandan da onu kendinden bir şeyler vermeye alıştırarak iman ve ahlâkındaki yanlışlardan arınmaya yöneltmiştir.
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 500-501
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 501-502
52. âyette geçen inkârcılara ilişkin kelamın –buradaki bir gramer özelliği ötürüsıyla– “Vay başımıza gelenlere! Bizi yattığımız bu yerden kim diriltip kaldırdı? Rahmânın vaad ettiği (hakikatmiş), peygamberler de hakikaten yanlışsız söylemişler” formunda anlaşılması da mümkündür (Râzî, XXVI, 89-90). Öte yandan, yalnızca soru kısmının inkârcılara ilişkin, rahmânın vaadinin bu olduğuna ve peygamberlerin kelamlarının yanlışsız çıktığına dair tabirin ise melekler yahut müminler tarafınca onlara verilmiş karşılık olması da olasıdır; Taberî, müminlerin kelamı olması ihtimalini daha güçlü bulur (Taberî, XXIII,16-17; Şevkânî, IV, 428-429). “Yattığımız yer” mânasına gelen tamlamadan hareketle kimi müfessirler her insanın kendi öldüğü yerden, kabrinden kaldırılacağı yorumunu yapmışlarsa da, İbn Atıyye burada bir edebî sanat (istiâre ve teşbih) bulunduğunu, yoksa gerçek manasıyla kabirlerin kastedilmediğini belirtir (IV, 458). 53. âyette “olup biten sırf bir ses” diye çevrilen cümledeki sayha, bu bağlamda kıyametin kopup ömrün sona ermesinden bir süre daha sonra, –bir daha dirilmeyi sağlayacak şekilde– sûrun ikinci kez üflenmesini söz etmektedir (Râzî, XXVI, 88; ayrıyeten bk. 49. âyetin tefsiri).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 504-505
Cennet ehlinin durumuna ait genel bir tasvir içeren 55. âyetteki şuğul sözü sözlükte “meşguliyet, eğlenme, oyalanma” manasına gelmekle birlikte burada kastedilen mâna ile ilgili olarak değişik açıklamalar yapılmıştır (meselâ bk. Taberî, XXIII, 17-18; Râzî, XXVI, 91-92). Bu açıklamaların ortak noktası, cennetle ödüllendirilenlerin cehennemdekilerin karşılaştığı durumlardan uzak, asla sıkıcı olmayan ve eşsiz haz veren tatlı bir meşguliyet ve nimetler ortasında olacakları biçiminde özetlenebilir; bu sebeple belirtilen kelimeyi içeren 55. âyet, “O gün cennetlikler safa sürmekle meşguldürler” diye çevrilmiştir. 57. âyetin birinci cümlesi lafzan “Orada onlar için meyve vardır” manasına gelmektedir. Ama sözün akışı ve bağlamı dikkate alındığında, “Orada onlar için her çeşit meyveden, yenecek içecek, haz verecek her nimetten bol bol vardır” mânasının kastedildiği anlaşılmaktadır (Şevkânî, IV, 431). 58. âyetle ilgili değişik izahlar bulunmakla birlikte, burada kıymetli olan konu, cennet nimetleri hakkında yapılan tasvirlerden daha sonra, Allah’ın hoşnutluğunu kazanmış olma muştusunun, belirtilen maddî nimetlerin hepsinden daha kıymetli olduğuna vurgu yapılmış olmasıdır. Meâlde temel alınan mânaya nazaran yapılan yorumlarda aziz Allah’ın selâm kelamının melekler vasıtasıyla yahut vasıtasız olarak cennet ehline ulaştırılacağı belirtilir (Zemahşerî, III, 290). Farklı bir gramer analiziyle buradaki selâm sözü 57. âyete de bağlanabilmekte ve bu sözün öbür kelamlık manalarına göre “istedikleri her şey saftır, şâibesizdir”, “istedikleri her şey verilecektir, teminat altındadır” yahut “onlar için iyilik vardır” üzere mânalar verilebilmektedir (Râzî, XXVI, 94-95; Şevkânî, IV, 431; Cenâb-ı Allah’ın cennet ehlini selâmlaması, onlara ne istediklerini sorması ve onların da kendisinin hoşnutluğunu dilediklerini belirtmeleriyle ilgili birtakım rivayetler için bk. Taberî, XXIII, 21-22; Elmalılı, VI, 4036-4037; cennet ve nimetleri hakkında bilgi ve kıymetlendirme için bk. Bakara 2/25; Zuhruf 43/68-73).
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 505-506
Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 4 Sayfa: 506
Şeytana kulluktan gaye, onun kışkırtmalarına kapılmak ve telkinlerine uymak, Allah’a isyan teşkil eden buyruklarını yerine getirmektir (Taberî, XXIII, 23; İbn Atıyye, IV, 459). Başta şirk ve inkârcılık olmak üzere günahları bağışlanmayanların işitecekleri azara değinilen bu âyetlerde, kendilerine verilen cezanın yadırganacak bir şey olmadığı, şeytana kulluk edilmeyip yaln