SpaceX ve Tesla’nın CEO’su Elon Musk, servetinin küçük bir kısmıyla dünyadaki açlık sıkıntısının çözülebileceğini öne süren Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Besin Programı yöneticisi David Beasley’e meydan okudu. Beasley, geçen hafta Musk’ın servetinin % 2’si olan 6 milyar doların açlıktan ölmek üzere olan 42 milyon kişiyi kurtarabileceğini söylemişti. Dünyanın en güçlü insanı Musk, BM’nin paranın açlık krizini nasıl çözeceğini kanıtlaması durumunda Tesla’daki payını çabucak satacağını ve parayı bağışlayacağını deklare etti.
Tanınan kültürün kısır tartışmalarını bir kenara bırakıp mevzuyu bilimin ışığında ve objektif bir tahlil ile aydınlığa kavuşturalım isterseniz; olabildiğince öz ve yalın bir açıklamayı bilginize sunarım.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere temel sorunun kök niçinleri şu biçimdedir:
1) Dünya nüfusu tarihte görülmemiş bir süratte artmaktadır.
2) Dünya nüfusunu besleyecek besin kaynakları -mevcut sistemde- yetersizdir.
3) Dünya nüfusunun tüketim gereksinimlerini karşılayacak doğal kaynaklar -mevcut sistemde- yetersizdir.
4) Dünyadaki toplam servet 2010 yılından itibaren aksiye dönerek orantısız bir yapıya dönüşmüştür. Dünyadaki seçkin azınlık toplam servetin tamamına yakınını alırken çoğunluğu oluşturan öteki beşerler içinde da çeşitli sınıflarda orantısız kaynak dağılımı görülmektedir. Buna göre en alt sınıftaki insanların yoksulluk ve açlık sonu altında kaldığı görülmektedir.
Nobel İktisat Mükafatı 2019 yılında ‘yoksullukla mücadele’ konusuna paha kazandırdı. Michael Kremer, Ph.D. ve meslektaşları tarafınca Massachusetts Teknoloji Üniversitesi’nde (MIT) gerçekleştirilen araştırmalar gösteriyor ki günlük geliri 1,9 USD hesaplanan ve “açlık sınırı” durumundaki 700 milyondan fazla insan ve tıpkı biçimde 5,5 USD hesaplanan ve “yoksulluk sınırı” durumundaki 2 milyardan fazla insan başkaları ile birebir dünyayı son derece çarpık bir biçimde paylaşıyor. Lakin en kıymetlisi şu ki “gelişmiş” ülkelerin “gelişmekte olan” ülkelerden politik iktisat ilgileri ile kazandığı ekonomik faydaların sürdürülebilirliği fakir olduğu için başta besin ve sıhhat olmak üzere en temel ihtiyaçları sağlamakta zorlanan toplumların temel insani kaidelerde ayakta kalmasına bağladır. Öteki bir söz ile az gelişmiş ülkeler çökerse gelişmiş ülkelerin ayakta kalması da mümkün olmayacaktır.
Covid-19 salgını başından bugüne tüm dünyada kaydedilen mevt sayısı 5 milyondur. Lakin tüm dünyada açlık hududundaki 700 milyon kişinin dünya nüfusuna oranı %8,97 olup 2 dolardan düşük maliyetle ve sıradan tedavi ile yok edilebilecek hastalıklardan 5 yaşına gelmeden hayatını kaybeden çocukların sayısı her yıl için 5 milyon civarındadır. Bu bağlamda Covid-19 salgını ile uğraşın ekonomik boyutu ile kıyaslanarak global sıhhat, besin, güvenlik ve iktisat siyasetleri daha düzgün anlaşılabilir. IMF datalarına göre, 83 ülke için tahsise hazır 1 trilyon dolar kredi ve 165 milyar dolar maddi yardımlar Covid-19 için sunulsa da dünyadaki açlık ve yoksulluğun sonlandırılması için 1972 yılından beri tartışılan sürdürülebilirlik hakkında bilimsel yollarla bir siyaset geliştirilerek uygulanmadığı görülmektedir.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere Elon Musk yahut öteki rastgele bir kişinin servetinin yahut fonun direkt nakit yardımı olarak fakirlere dağıtılması yahut atıf yapılan bilim insanlarının araştırmaları ile ortaya koyduğu formül ve tavsiyeleri uygulayacak yüksek niteliklere sahip uzmanların bilimsel idare danışmanlığı ve uygulamaları haricinde kalan şahsi görüşler yahut uygulamalar dünyadaki açlığı ve yoksulluğu sonlandırmaya kâfi gelmeyecektir. Elon Musk tarafınca yöneltilen soru ve tahlil önerisi de özünde bunu tabir etmektedir:
Bu noktada değinilmesi gereken epey değerli bir nokta daha var. Üstte sorunun kök niçinleri açıklanırken -mevcut sistem- sözleri kullanılmıştır. Bunun sebebi şudur. Dünyadaki besin kaynakları yahut doğal kaynaklar mevcut nüfusun muhtaçlıklarını bugün ve gelecekte karşılamaya kafidir. Fakat dünyada uygulanan siyasetlerin yaklaşık olarak son iki yüz yılı kapsayan müddettir devam eden hali ile yürütülmeye çalışılmasında ısrar eden hükümetler, global şirketler yahut tüketiciler niyet ve davranışlarında hemen bir dönüşüm yaşamazlarsa daha sonraki kuşaklar için karanlık bir geleceğin sorumlusu olacaklar.
Dünyanın sürdürülebilir ekonomik sistem gereksinimi birinci vakit içinderda 1972 yılında Stockholm Doruğu ile başlayan sürdürülebilirlik araştırmalarında 1987 yılına gelindiğinde Birleşmiş Milletler, Brundtland Raporu ile “dünyanın ömür takviye sistemlerinin kapasiteni aşmayacak biçimde insanların hayat kalitesini arttıran kalkınma” muhtaçlığına işaret etmekteydi.
Sürdürülebilirlik bilimi çevresel, toplumsal ve ekonomik boyutlarda tahliller sunmaktadır. Tahliller sunduğu problemlerin kök sebebi ise hükümetler, global şirketler yahut tüketicilerin daima daha fazlasını istediği finansal hırslarıdır. Bu niçinle finansal sürdürülebilirlik teorisi ve uygulaması araştırması (Can, 2019) bir tahlil olarak sunulmuştur. Finansal sürdürülebilirlik, bir işletmenin tüm paydaşlarına paha yaratmada kullandığı finansal kaynaklarından daha fazlasını geri kazanma öz yeterliliği sağlayan uzun vadeli finansal performans ve bunu tehdit eden finansal meşakkatlerin önlenme teminatıdır (Can, 2019). Buna bakılırsa şirketlerin çevresel ve toplumsal ahengi da sağlayarak daha fazla fiyat ve oran ile bir arada daha uzun müddet finansal kar ve öteki boyutlarda katma paha sağlaması mümkündür. Fakat kültür ve toplumsal psikoloji değişkenleri ile açıklanabileceği üzere bilimsel idare danışmanlığı tercih edilmeyerek şirketlerin kendileri ile birlikte tüm dünyanın süratle tükenmesine yol açtığı görülmektedir.
Adam Smith “Ulusların Zenginliği” (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nation, 1776) yapıtı ile kapitalizmin temel prensiplerini ortaya koymasından tam 17 yıl öncesinde ahlak felsefecisi olmasının da tesiri ile “Ahlaki Hisler Kuramı” (The Theory of Moral Sentiments, 1759) yapıtında ahlak ve ekonomik yararın karşılıklı bir münasebet ortasında olduğundan bahsederek aslında ileri periyotta çığır açacak görüşlerine temel bir destek oluşturmuştur. Lakin ne var ki genel olarak iktisat bahsinde ve özel olarak kapitalizm tartışmalarında birbirinin ayrılmaz kesimi ve tamamlayıcısı olan ahlak ve kapitalizm kuramın tam ve yanlışsız öğrenilmemesi sebebi ile başka düşmüştür. Ahlaki kıymetlerden mahrum kapitalizm anlayışı eksik kaldığından büsbütün olumsuz bir algı oluşturmuştur.
Sonuç olarak, sırasıyla hükümetlerin, global şirketlerin ve tüketicilerin sürdürülebilirlik ve iktisat bilimlerinin çağdaş öğretilerini dikkate alarak tüm paydaşların ortak düzgünlüğü olan siyasetleri uygulamada uzlaşmasından öbür bir tahlil yoktur. Bundan daha güzel yahut daha ileri bir akıl yoktur. Tek bir kişinin dahi bencil fikir ve davranışlarının tüm dünyada olumsuz tesirleri olacağı kanıtlanmıştır.
İbrahim Can ????????????, ????????????, ????????² | ᴄᴘᴀ, ᴄɪᴀ
Kurucu | Finansal İdare Danışmanı
I Can Advisory – I Can Academy
FÖŞ yazdı: Bol ve ucuz para periyodu bu gece kapanıyor
Global besin fiyatları 10 yılın tepesinde, bir daha rekor kırdı
ILO: “Küresel salgının istihdam üstündeki tesiri beklenenden daha ağır”
Tanınan kültürün kısır tartışmalarını bir kenara bırakıp mevzuyu bilimin ışığında ve objektif bir tahlil ile aydınlığa kavuşturalım isterseniz; olabildiğince öz ve yalın bir açıklamayı bilginize sunarım.
- yy başında dünya nüfusu 1,6 milyar iken 21. yy başında 6,1 milyara ve 2020 yılında ise 7,8 milyara ulaşmıştır. bu biçimdesine yüksek nüfus artışı insanlık tarihinde görülmemiştir. birebir vakitte bu nüfusu beslemek ve öbür tüketim muhtaçlıklarını karşılamak için sanayi ihtilalleri ile birlikte artan üretim kapasiteleri dünyanın kaynaklarını çok süratli tüketmeye başlamıştır. Öte yandan gelir dağılımındaki istikrar de süratle bozulmaya başlamıştır. 1955 yılından itibaren bozulma eğilimi görülen dünyadaki toplam servetten en yüksek hisse alan %1’lik ayrıcalıklı kesim 1975 yılından itibaren %25’lik hisse almaya ve 2010 yılından itibaren de %95’lik hisse almaya başlamıştır. Toplam servetin geri kalın %5’i ise dünya nüfusunun %99’una orantısız biçimde dağılmıştır. Bu açıklamalar aşağıdaki info-grafikte gösterilmiştir.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere temel sorunun kök niçinleri şu biçimdedir:
1) Dünya nüfusu tarihte görülmemiş bir süratte artmaktadır.
2) Dünya nüfusunu besleyecek besin kaynakları -mevcut sistemde- yetersizdir.
3) Dünya nüfusunun tüketim gereksinimlerini karşılayacak doğal kaynaklar -mevcut sistemde- yetersizdir.
4) Dünyadaki toplam servet 2010 yılından itibaren aksiye dönerek orantısız bir yapıya dönüşmüştür. Dünyadaki seçkin azınlık toplam servetin tamamına yakınını alırken çoğunluğu oluşturan öteki beşerler içinde da çeşitli sınıflarda orantısız kaynak dağılımı görülmektedir. Buna göre en alt sınıftaki insanların yoksulluk ve açlık sonu altında kaldığı görülmektedir.
Nobel İktisat Mükafatı 2019 yılında ‘yoksullukla mücadele’ konusuna paha kazandırdı. Michael Kremer, Ph.D. ve meslektaşları tarafınca Massachusetts Teknoloji Üniversitesi’nde (MIT) gerçekleştirilen araştırmalar gösteriyor ki günlük geliri 1,9 USD hesaplanan ve “açlık sınırı” durumundaki 700 milyondan fazla insan ve tıpkı biçimde 5,5 USD hesaplanan ve “yoksulluk sınırı” durumundaki 2 milyardan fazla insan başkaları ile birebir dünyayı son derece çarpık bir biçimde paylaşıyor. Lakin en kıymetlisi şu ki “gelişmiş” ülkelerin “gelişmekte olan” ülkelerden politik iktisat ilgileri ile kazandığı ekonomik faydaların sürdürülebilirliği fakir olduğu için başta besin ve sıhhat olmak üzere en temel ihtiyaçları sağlamakta zorlanan toplumların temel insani kaidelerde ayakta kalmasına bağladır. Öteki bir söz ile az gelişmiş ülkeler çökerse gelişmiş ülkelerin ayakta kalması da mümkün olmayacaktır.
Covid-19 salgını başından bugüne tüm dünyada kaydedilen mevt sayısı 5 milyondur. Lakin tüm dünyada açlık hududundaki 700 milyon kişinin dünya nüfusuna oranı %8,97 olup 2 dolardan düşük maliyetle ve sıradan tedavi ile yok edilebilecek hastalıklardan 5 yaşına gelmeden hayatını kaybeden çocukların sayısı her yıl için 5 milyon civarındadır. Bu bağlamda Covid-19 salgını ile uğraşın ekonomik boyutu ile kıyaslanarak global sıhhat, besin, güvenlik ve iktisat siyasetleri daha düzgün anlaşılabilir. IMF datalarına göre, 83 ülke için tahsise hazır 1 trilyon dolar kredi ve 165 milyar dolar maddi yardımlar Covid-19 için sunulsa da dünyadaki açlık ve yoksulluğun sonlandırılması için 1972 yılından beri tartışılan sürdürülebilirlik hakkında bilimsel yollarla bir siyaset geliştirilerek uygulanmadığı görülmektedir.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere Elon Musk yahut öteki rastgele bir kişinin servetinin yahut fonun direkt nakit yardımı olarak fakirlere dağıtılması yahut atıf yapılan bilim insanlarının araştırmaları ile ortaya koyduğu formül ve tavsiyeleri uygulayacak yüksek niteliklere sahip uzmanların bilimsel idare danışmanlığı ve uygulamaları haricinde kalan şahsi görüşler yahut uygulamalar dünyadaki açlığı ve yoksulluğu sonlandırmaya kâfi gelmeyecektir. Elon Musk tarafınca yöneltilen soru ve tahlil önerisi de özünde bunu tabir etmektedir:
Bu noktada değinilmesi gereken epey değerli bir nokta daha var. Üstte sorunun kök niçinleri açıklanırken -mevcut sistem- sözleri kullanılmıştır. Bunun sebebi şudur. Dünyadaki besin kaynakları yahut doğal kaynaklar mevcut nüfusun muhtaçlıklarını bugün ve gelecekte karşılamaya kafidir. Fakat dünyada uygulanan siyasetlerin yaklaşık olarak son iki yüz yılı kapsayan müddettir devam eden hali ile yürütülmeye çalışılmasında ısrar eden hükümetler, global şirketler yahut tüketiciler niyet ve davranışlarında hemen bir dönüşüm yaşamazlarsa daha sonraki kuşaklar için karanlık bir geleceğin sorumlusu olacaklar.
Dünyanın sürdürülebilir ekonomik sistem gereksinimi birinci vakit içinderda 1972 yılında Stockholm Doruğu ile başlayan sürdürülebilirlik araştırmalarında 1987 yılına gelindiğinde Birleşmiş Milletler, Brundtland Raporu ile “dünyanın ömür takviye sistemlerinin kapasiteni aşmayacak biçimde insanların hayat kalitesini arttıran kalkınma” muhtaçlığına işaret etmekteydi.
Sürdürülebilirlik bilimi çevresel, toplumsal ve ekonomik boyutlarda tahliller sunmaktadır. Tahliller sunduğu problemlerin kök sebebi ise hükümetler, global şirketler yahut tüketicilerin daima daha fazlasını istediği finansal hırslarıdır. Bu niçinle finansal sürdürülebilirlik teorisi ve uygulaması araştırması (Can, 2019) bir tahlil olarak sunulmuştur. Finansal sürdürülebilirlik, bir işletmenin tüm paydaşlarına paha yaratmada kullandığı finansal kaynaklarından daha fazlasını geri kazanma öz yeterliliği sağlayan uzun vadeli finansal performans ve bunu tehdit eden finansal meşakkatlerin önlenme teminatıdır (Can, 2019). Buna bakılırsa şirketlerin çevresel ve toplumsal ahengi da sağlayarak daha fazla fiyat ve oran ile bir arada daha uzun müddet finansal kar ve öteki boyutlarda katma paha sağlaması mümkündür. Fakat kültür ve toplumsal psikoloji değişkenleri ile açıklanabileceği üzere bilimsel idare danışmanlığı tercih edilmeyerek şirketlerin kendileri ile birlikte tüm dünyanın süratle tükenmesine yol açtığı görülmektedir.
Adam Smith “Ulusların Zenginliği” (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nation, 1776) yapıtı ile kapitalizmin temel prensiplerini ortaya koymasından tam 17 yıl öncesinde ahlak felsefecisi olmasının da tesiri ile “Ahlaki Hisler Kuramı” (The Theory of Moral Sentiments, 1759) yapıtında ahlak ve ekonomik yararın karşılıklı bir münasebet ortasında olduğundan bahsederek aslında ileri periyotta çığır açacak görüşlerine temel bir destek oluşturmuştur. Lakin ne var ki genel olarak iktisat bahsinde ve özel olarak kapitalizm tartışmalarında birbirinin ayrılmaz kesimi ve tamamlayıcısı olan ahlak ve kapitalizm kuramın tam ve yanlışsız öğrenilmemesi sebebi ile başka düşmüştür. Ahlaki kıymetlerden mahrum kapitalizm anlayışı eksik kaldığından büsbütün olumsuz bir algı oluşturmuştur.
Sonuç olarak, sırasıyla hükümetlerin, global şirketlerin ve tüketicilerin sürdürülebilirlik ve iktisat bilimlerinin çağdaş öğretilerini dikkate alarak tüm paydaşların ortak düzgünlüğü olan siyasetleri uygulamada uzlaşmasından öbür bir tahlil yoktur. Bundan daha güzel yahut daha ileri bir akıl yoktur. Tek bir kişinin dahi bencil fikir ve davranışlarının tüm dünyada olumsuz tesirleri olacağı kanıtlanmıştır.
İbrahim Can ????????????, ????????????, ????????² | ᴄᴘᴀ, ᴄɪᴀ
Kurucu | Finansal İdare Danışmanı
I Can Advisory – I Can Academy
FÖŞ yazdı: Bol ve ucuz para periyodu bu gece kapanıyor
Global besin fiyatları 10 yılın tepesinde, bir daha rekor kırdı
ILO: “Küresel salgının istihdam üstündeki tesiri beklenenden daha ağır”