Tabiatın kendine ilişkin bir lisanı olduğu üzere, onu kaydetmek/ resmetmek ve o resmi okumak da bir sanattır. Hatta fotoğraf o derece sanattır ki, yanlışsız okunduğunda sanat olmanın ötesinde bir hakikate dönüşür. Fotoğraf bizi hem ân’a, hem uzaklara, uzakta olanı da güne taşır. Hem tarih olma özelliği, birebir vakitte her an onu güne taşıma, yenileştirme özelliği kalıcı bir gerçeklik sunar bize. O niçinledir ki Orta Güler, fotoğrafı sanat ötesinde kıymetlendirerek; “Fotoğraf niçin sanat değildir. Zira hakikatin kesimini yakalayan bir şeydir. Hakikat olduğu için fotoğraf mevcuttur. Aslında ben her vakit söylüyorum. Fotoğraf o kadar önemli bir şeydir ki… Yani sanat olsa da, olmasa da… Sanat bulunmasına gerek yoktur fotoğrafın. Fotoğraf tarih olayıdır. Tarihi zapt ediyorsun. Bir makina ile tarihi durduruyorsun. Biz tarihçiyiz, aslında tarih yazıyoruz. Görsel tarih yazıyoruz.” demekte.
Bir ‘ân’ı, bir nesneyi ruhuna uygun fotoğraflamak ve ruhuna uygun manalandırmak çok yetkinlik isteyen bir şey. Bunun için her şeydilk evvel, nesneyi manaya uygun fotoğraflamak gerekir, bu ise nesneye ünsiyeti gerektirir.
KONUŞAN FOTOĞRAFLAR
Bugüne kadar çeşitli konularda kitaplar, makaleler, yazılar yazan, tasavvuftan, edebiyata, şiirden, kıssaya kadar geniş bir alanda söylenecek kelamı olan Ömer Lekesiz, yeni kitabını seyahatlerinde çektiği birbirinden hoş fotoğrafları özgün bir lisanla okumaya ayırdı, onları ruhuna uygun bir biçimde dillendirdi. Bu kitap Lekesiz’in öncesinden tasarladığı bir kitap mıydı? Bunu bilmiyorum lakin Lekesiz, Lewis Hine’nin şu söylemiş olduğini dikkate almış olmalı; “Eğer kıssayı sözcüklerle anlatabilseydim, yanımda daima bir fotoğraf makinesi taşımaya gereksinim duymazdım.” Lekesiz de gittiği, gördüğü yerlerin derunî öyküsünü fotoğraflara kaydedip, kalple anlatmak istemiş. Fotoğraflar, her göze tıpkı lisanla konuşmaz. Objelerin elbette ortak bir lisanı var lakin onu derinleştiren gerçek manasını veren şey ona verilen manadır. Lekesiz’in, “ Nâgehân ol şâra vardım” dizesiyle sunulan “Ol-Ân” isimli kitabını elinize aldığınızda bunun yalnızca bir fotoğraf albümü olmadığı anlıyorsunuz. Özkan Gözel’in “Hızır ile Musa” yapıtındaki
“Anlaşılıyor
Çoktan olmuş olan-ol-ân
Kendini nazara vermiyor,
Nazarî olan kâr etmiyor orada
OL-ân bilince yakalanmıyor
Kendini sunmuyor
şu-âna…” cümlelerini hatırlayanlar için kitabın muhtevasını anlamak hiç de kolay olsa gerek. Kitaba önsöz yazmış olan Cemal Şakar da kitabın isminden yola çıkarak, okuyucuya kitabın muhtevası ve çerçevesi hakkında bilgiler sunuyor, asıl mananın temellerini ortaya çıkarıyor; “Ol”, öncedenemirde Allah’ın bir sözüdür ve O’nun sözleri beraberinde fiilidir de. Yaratılış için bir söz yetivermiştir. Ol’dan olmaklığa çıkmak, yaratılmışlar için mevcuda gelmek demektir ki âlem mevcudatın tümüdür. Yaratılanlar, âlemde birer alemdir çünkü hepsi Allah’ın işaretidir. Ol-Ân’ı olan olarak düşündüğümüzde, vakit ve yerde ân be ân olagelmeyi anlatır. Her daim bir şey olmaktadır ve sanatçı, bakışını olagelmeye yöneltmelidir.” Ömer Lekesiz’in yaptığı da budur. O, fotoğraflarından yola çıkarak Ol-Ân’a yönelmekte, bakışını olagelmeye yöneltmektedir. Bağlantıcı ve dilbilimci Metin Çamdereli’nin Fotoğrafik bir anlatı olan “Ol-Ân “ ile ilgili yazısında belirttiği üzere bu cins anlatılar ‘göz ile söz’ü tıpkı düzlemde buluşturmaktadır; “Fotoğrafik anlatının yüzeyi göz ile kelamın temsiller aracılığıyla buluşan düzlemidir hem de; bu sayede bir lisan, bir telaffuz, bir retorik barındırır ve tabiatı gereği, bir mana örüntüsü kurgular.
Lekesiz’in kitaba koyduğu 70 fotoğrafın kimilerinin anlatılara, okumalara karşılık olarak yetersiz kaldığı söylenebilir. Kimi anlatılar, fotoğrafların ötesine geçmekte, okuyucuyu; “Keşke fotoğraf şu hal bir fotoğraf olsaydı” fikrine sevketmekte. Lekesiz’in bu fotoğrafları çekerken, onları fotoğrafik anlatıyla kitaplaştırma kanısı var mıydı, bilmiyoruz.
KEŞFE DAVET EDİYOR
Lekesiz’in fotoğrafları okuyucuyu İslâm medeniyetinin izlerinin olduğu birfazlaca ülkeye gdolayıyor. İspanya, Filistin, Kosova, Azerbaycan, Özbekistan, Arnavutluk, Bosna Hersek, Mısır, Fas, İran fotoğrafları okuru tarihin derinliklerine sürüklüyor. O fotoğraflara yapılan okumalar ise derinden sarsıyor. İngiltere, Almanya, Gürcistan, İtalya, Güney Kore üzere ülkelerdeki kimi eserler de Lekesiz’in objektifiyle fotoğraflanarak şiirsel bir lisanla buluşturulmuş. Türkiye’nin değişik kentlerinde çekilmiş birbirinden pek farklı fotoğraflar da manasına uygun dizelerle bezenmiş. Meselâ; Ayasofya fotoğrafı bir gençlik hayaline kavuşmanın ismidir Lekesiz’in cümlelerinde; “Gençliğimizin kapıları daima umuttur, yeniliktir, yeni bir safhasıdır ömrümüzün”
Kitapta, tabiatın güzellikleriyle bütünleşmiş insan görüntüleri, hüzün ve ıstırabı hissettiren fotoğraflar da var. Ve her birinde fotoğrafı çözümleyen manalı cümleler, dizeler. Besmele-i şerifin taşa kazınmasıyla başlayan kitap, bir daha taşla bitiyor. Bu kere, Lekesiz’in objektifi asırlar öncesine uzanan Ahlat’taki anıtsal mezar taşlarını konuk ediyor. Kitap, başlı başına epeyce şeyi anlatan ve tek gerçeğin mevt olduğunu hatırlatan bu fotoğrafla, paranteze alınmış bir noktayla son buluyor. “Lekesiz, bu “varoluş albümü”nde, bir fotoğrafın öyküsünü baş gözüyle görüp gönül gözüyle ikrar ettiği satırlar eşliğinde okuruna sunuyor. Özetle, okuyucuyu, geçmişten geleceğe bağlayan bu fotoğrafik anlatım kitabı hafızalarda derin izler bırakacak.
KAYNAK: YENİ ŞAFAK
Bir ‘ân’ı, bir nesneyi ruhuna uygun fotoğraflamak ve ruhuna uygun manalandırmak çok yetkinlik isteyen bir şey. Bunun için her şeydilk evvel, nesneyi manaya uygun fotoğraflamak gerekir, bu ise nesneye ünsiyeti gerektirir.
KONUŞAN FOTOĞRAFLAR
Bugüne kadar çeşitli konularda kitaplar, makaleler, yazılar yazan, tasavvuftan, edebiyata, şiirden, kıssaya kadar geniş bir alanda söylenecek kelamı olan Ömer Lekesiz, yeni kitabını seyahatlerinde çektiği birbirinden hoş fotoğrafları özgün bir lisanla okumaya ayırdı, onları ruhuna uygun bir biçimde dillendirdi. Bu kitap Lekesiz’in öncesinden tasarladığı bir kitap mıydı? Bunu bilmiyorum lakin Lekesiz, Lewis Hine’nin şu söylemiş olduğini dikkate almış olmalı; “Eğer kıssayı sözcüklerle anlatabilseydim, yanımda daima bir fotoğraf makinesi taşımaya gereksinim duymazdım.” Lekesiz de gittiği, gördüğü yerlerin derunî öyküsünü fotoğraflara kaydedip, kalple anlatmak istemiş. Fotoğraflar, her göze tıpkı lisanla konuşmaz. Objelerin elbette ortak bir lisanı var lakin onu derinleştiren gerçek manasını veren şey ona verilen manadır. Lekesiz’in, “ Nâgehân ol şâra vardım” dizesiyle sunulan “Ol-Ân” isimli kitabını elinize aldığınızda bunun yalnızca bir fotoğraf albümü olmadığı anlıyorsunuz. Özkan Gözel’in “Hızır ile Musa” yapıtındaki
“Anlaşılıyor
Çoktan olmuş olan-ol-ân
Kendini nazara vermiyor,
Nazarî olan kâr etmiyor orada
OL-ân bilince yakalanmıyor
Kendini sunmuyor
şu-âna…” cümlelerini hatırlayanlar için kitabın muhtevasını anlamak hiç de kolay olsa gerek. Kitaba önsöz yazmış olan Cemal Şakar da kitabın isminden yola çıkarak, okuyucuya kitabın muhtevası ve çerçevesi hakkında bilgiler sunuyor, asıl mananın temellerini ortaya çıkarıyor; “Ol”, öncedenemirde Allah’ın bir sözüdür ve O’nun sözleri beraberinde fiilidir de. Yaratılış için bir söz yetivermiştir. Ol’dan olmaklığa çıkmak, yaratılmışlar için mevcuda gelmek demektir ki âlem mevcudatın tümüdür. Yaratılanlar, âlemde birer alemdir çünkü hepsi Allah’ın işaretidir. Ol-Ân’ı olan olarak düşündüğümüzde, vakit ve yerde ân be ân olagelmeyi anlatır. Her daim bir şey olmaktadır ve sanatçı, bakışını olagelmeye yöneltmelidir.” Ömer Lekesiz’in yaptığı da budur. O, fotoğraflarından yola çıkarak Ol-Ân’a yönelmekte, bakışını olagelmeye yöneltmektedir. Bağlantıcı ve dilbilimci Metin Çamdereli’nin Fotoğrafik bir anlatı olan “Ol-Ân “ ile ilgili yazısında belirttiği üzere bu cins anlatılar ‘göz ile söz’ü tıpkı düzlemde buluşturmaktadır; “Fotoğrafik anlatının yüzeyi göz ile kelamın temsiller aracılığıyla buluşan düzlemidir hem de; bu sayede bir lisan, bir telaffuz, bir retorik barındırır ve tabiatı gereği, bir mana örüntüsü kurgular.
Lekesiz’in kitaba koyduğu 70 fotoğrafın kimilerinin anlatılara, okumalara karşılık olarak yetersiz kaldığı söylenebilir. Kimi anlatılar, fotoğrafların ötesine geçmekte, okuyucuyu; “Keşke fotoğraf şu hal bir fotoğraf olsaydı” fikrine sevketmekte. Lekesiz’in bu fotoğrafları çekerken, onları fotoğrafik anlatıyla kitaplaştırma kanısı var mıydı, bilmiyoruz.
KEŞFE DAVET EDİYOR
Lekesiz’in fotoğrafları okuyucuyu İslâm medeniyetinin izlerinin olduğu birfazlaca ülkeye gdolayıyor. İspanya, Filistin, Kosova, Azerbaycan, Özbekistan, Arnavutluk, Bosna Hersek, Mısır, Fas, İran fotoğrafları okuru tarihin derinliklerine sürüklüyor. O fotoğraflara yapılan okumalar ise derinden sarsıyor. İngiltere, Almanya, Gürcistan, İtalya, Güney Kore üzere ülkelerdeki kimi eserler de Lekesiz’in objektifiyle fotoğraflanarak şiirsel bir lisanla buluşturulmuş. Türkiye’nin değişik kentlerinde çekilmiş birbirinden pek farklı fotoğraflar da manasına uygun dizelerle bezenmiş. Meselâ; Ayasofya fotoğrafı bir gençlik hayaline kavuşmanın ismidir Lekesiz’in cümlelerinde; “Gençliğimizin kapıları daima umuttur, yeniliktir, yeni bir safhasıdır ömrümüzün”
Kitapta, tabiatın güzellikleriyle bütünleşmiş insan görüntüleri, hüzün ve ıstırabı hissettiren fotoğraflar da var. Ve her birinde fotoğrafı çözümleyen manalı cümleler, dizeler. Besmele-i şerifin taşa kazınmasıyla başlayan kitap, bir daha taşla bitiyor. Bu kere, Lekesiz’in objektifi asırlar öncesine uzanan Ahlat’taki anıtsal mezar taşlarını konuk ediyor. Kitap, başlı başına epeyce şeyi anlatan ve tek gerçeğin mevt olduğunu hatırlatan bu fotoğrafla, paranteze alınmış bir noktayla son buluyor. “Lekesiz, bu “varoluş albümü”nde, bir fotoğrafın öyküsünü baş gözüyle görüp gönül gözüyle ikrar ettiği satırlar eşliğinde okuruna sunuyor. Özetle, okuyucuyu, geçmişten geleceğe bağlayan bu fotoğrafik anlatım kitabı hafızalarda derin izler bırakacak.
KAYNAK: YENİ ŞAFAK