ABD Çalışma Bakanlığı’nın Nisan ayı için beklenmedik ölçüde yüksek enflasyon oranı açıklamasının üzerinden geçen bir hafta ortasında meblağların artacağı korkusu ABD Merkez Bankası (FED) ve Maliye Bakanlığı’nı harekete geçirdi. Bu endişenin mali piyasalara sıçramasını engellemek için gayret eden FED ve bakanlık, başarılı olabilmişe benzemiyor.
ABD basınında mevcut ekonomik durumla 1960’lı yılların sonları içinde kıyaslamalar yapılan haberler yayınlanması üzerine borsalar Çarşamba günü kıymet kaybına uğradı. ABD’de iktisadın fazla ısınması, 1970’li yılların başından itibaren on yıllık bir müddetçte fiyatların yükselmesini birlikteinde getirmişti.
1970’li senelerdaki sürecin bir daha yaşanmasıyla ortaya çıkacak sonuçlarsa yalnızca ABD’yle hudutlu kalmaz. FED, enflasyonla gayret için varlık alımını azaltarak ve faiz oranlarını yükselterek para arzını kısıtlayabilir. Bu durum, FED’in yatırım sermayesini ABD’ye çekeceği için gelişmekte olan birtakım ülkeler açısından olumsuz bir gelişme manasına gelir. Lakin ABD’ye ihracat yapan ülkeler için tam aksisi kelam konusu. Doların kuvvetli olması ithalatı ucuzlatır ve ABD’li tüketiciler için daha cazip hale getirir.
FED’e sert tenkitler
Eski Maliye Bakanı Larry Summers dahil hükümet haricinden iktisat alanında önde gelen kimi isimler, FED’in öngörülebilir gelecekte faiz oranlarını düşük tutma kelamı verdiği ve ABD iktisadının pandeminin yol açtığı gerilemeden daha sonra toparlanmaya çalıştığı bu süreçte, enflasyon oranında yaşanacak süreksiz yükselmeye müsamaha göstermesini günlerdir eleştiriyor.
Sorunun özünde daha büyük riskin ne olduğuna karar vermek yatıyor: Ekonomik güzelleşmeyi olması gerektiğinden erken yavaşlatıp kimi Amerikalılar’ın dezavantajlı duruma düşmesine göz yummak mı ya da iktisadın süratle canlanmasından yararlanmak için olması gerektiğinden uzun mühlet bekleyip denetim etmesi sıkıntı, hatta imkansız olabilecek enflasyon niçiniyle eza çekmek mi?
Gözlemciler, FED bünyesindeki Federal Hür Piyasa Komisyonu’nun Nisan ayı toplantısına ait notları Çarşamba günü kamuoyuna açıklamasıyla birlikte, komitenin en azından para siyasetini sıkılaştırmanın epeyce da uzak olmayan bir gelecekte gerekli olacağının farkında olduğuna ait küçük sinyaller aldı.
Tutanaklarda, “Birkaç iştirakçi, iktisadın komitenin maksatlarına gerçek süratli ilerleme sağlamaya devam etmesi durumunda, önümüzdeki toplantılarda varlık alımlarının suratında ayarlama yapmak için bir plan üzerinde konuşmaya başlamak gerekebilir” denildi.
Son gayretler
İktisadın izleyeceği istikametle ilgili tartışmanın iki zıt tarafı ise ellerini güçlendirmek için tarihi ispatlar ortaya koyabilir.
Washington’daki niyet kuruluşu Brookings Enstitüsü bünyesindeki Hutchins Mali ve Nakdî Siyaset Merkezi Lideri David Wessel, “Bu oyun ortasında herkes son savaşını veriyor, fakat herkes birbirinden farklı son savaşlar arasında” dedi.
ABD’de enflasyon, iktisat büyüme ya da gerilemeye girdiği vakit içinder dahil son on yıl ortasında şimdi hiç değişmedi. Milyonlarca Amerikalı’nın hala işsiz olduğu dikkate alındığında, FED’in uzun yıllardır ortaya çıkmamış bir tehlikeden korunmak için ekonomiyi frenlemek istemediği görülüyor.
“FED, faiz oranlarını vakti gelmeden yükseltmeyeceği ve işsizliğin ortadan kalkmasından evvel ekonomik toparlanmanın önünü kesmeyeceği konusunda kamuoyuna garanti vermeye çalışıyor” diyen Wessel, “söylemiş oldukleri aslında şu; risk alacağız ve istihdamın biraz daha artması için istek ettiğimizden biraz daha yüksek enflasyona razı olacağız” biçiminde konuşuyor.
Enflasyonla ilgili daha klâsik bir bakış açısı
Eski Maliye Bakanı Larry Summers üzere FED’i eleştiren kısımlar, fiyat enflasyonu tehdidine daha klâsik bir açıyla bakıyor. Bu şahıslar, bir defa yükselmeye başladığında geçmişte de görüldüğü üzere yapay resesyon yaratmadan enflasyonu dizginlemenin hayli güç olacağı görüşünü savunuyor.
Brookings Enstitüsü’nden Wessel, bu mevzuda, “Larry Summers şunu söylüyor, ‘Ben tarihe bakıyorum. Bizi ilgilendiren tarihi vakit dilimi pandeminin hemilk öncesi değil, iktisadın çok ısınmasına göz yumduğumuz ve enflasyonun denetimini kaybettiğimiz 1960’ların sonları, 70’lerin başları’ diyor” tabirlerini kullanıyor.
1970’li senelerda ABD’de enflasyon ortalama yüzde 7,1 oranındaydı. Lakin bu oran, 1974-1979 yılları içinde çift haneli sayılara tırmandı. Emekli maaşı üzere sabit gelirle hayatlarını sürdüren Amerikalılar, yakıttan kiraya her türlü hizmet ve eserin fiyatının artmasıyla alım güçlerinin süratle azaldığına şahit oldu. ABD’de 1970 ile 1980 yılları içinde ortalama konut fiyatları neredeyse üç kat arttı.
Larry Summers, bu tenkitlerini hafta ortasında FED’e iletti. Atlanta Merkez Bankası’nın düzenlediği bir aktifliğe katılan Summers, FED’in faiz oranlarını yükseltmeyi süresiz olarak askıya alacağını ima etmesinin, en önemli riskleri göz gerisi eden “tehlikeli bir kayıtsızlık ortamı” oluşturduğu ihtarında bulundu.
Beklenti tesirinden uzak durmak
Haberin tamamı burada.
ABD basınında mevcut ekonomik durumla 1960’lı yılların sonları içinde kıyaslamalar yapılan haberler yayınlanması üzerine borsalar Çarşamba günü kıymet kaybına uğradı. ABD’de iktisadın fazla ısınması, 1970’li yılların başından itibaren on yıllık bir müddetçte fiyatların yükselmesini birlikteinde getirmişti.
1970’li senelerdaki sürecin bir daha yaşanmasıyla ortaya çıkacak sonuçlarsa yalnızca ABD’yle hudutlu kalmaz. FED, enflasyonla gayret için varlık alımını azaltarak ve faiz oranlarını yükselterek para arzını kısıtlayabilir. Bu durum, FED’in yatırım sermayesini ABD’ye çekeceği için gelişmekte olan birtakım ülkeler açısından olumsuz bir gelişme manasına gelir. Lakin ABD’ye ihracat yapan ülkeler için tam aksisi kelam konusu. Doların kuvvetli olması ithalatı ucuzlatır ve ABD’li tüketiciler için daha cazip hale getirir.
FED’e sert tenkitler
Eski Maliye Bakanı Larry Summers dahil hükümet haricinden iktisat alanında önde gelen kimi isimler, FED’in öngörülebilir gelecekte faiz oranlarını düşük tutma kelamı verdiği ve ABD iktisadının pandeminin yol açtığı gerilemeden daha sonra toparlanmaya çalıştığı bu süreçte, enflasyon oranında yaşanacak süreksiz yükselmeye müsamaha göstermesini günlerdir eleştiriyor.
Sorunun özünde daha büyük riskin ne olduğuna karar vermek yatıyor: Ekonomik güzelleşmeyi olması gerektiğinden erken yavaşlatıp kimi Amerikalılar’ın dezavantajlı duruma düşmesine göz yummak mı ya da iktisadın süratle canlanmasından yararlanmak için olması gerektiğinden uzun mühlet bekleyip denetim etmesi sıkıntı, hatta imkansız olabilecek enflasyon niçiniyle eza çekmek mi?
Gözlemciler, FED bünyesindeki Federal Hür Piyasa Komisyonu’nun Nisan ayı toplantısına ait notları Çarşamba günü kamuoyuna açıklamasıyla birlikte, komitenin en azından para siyasetini sıkılaştırmanın epeyce da uzak olmayan bir gelecekte gerekli olacağının farkında olduğuna ait küçük sinyaller aldı.
Tutanaklarda, “Birkaç iştirakçi, iktisadın komitenin maksatlarına gerçek süratli ilerleme sağlamaya devam etmesi durumunda, önümüzdeki toplantılarda varlık alımlarının suratında ayarlama yapmak için bir plan üzerinde konuşmaya başlamak gerekebilir” denildi.
Son gayretler
İktisadın izleyeceği istikametle ilgili tartışmanın iki zıt tarafı ise ellerini güçlendirmek için tarihi ispatlar ortaya koyabilir.
Washington’daki niyet kuruluşu Brookings Enstitüsü bünyesindeki Hutchins Mali ve Nakdî Siyaset Merkezi Lideri David Wessel, “Bu oyun ortasında herkes son savaşını veriyor, fakat herkes birbirinden farklı son savaşlar arasında” dedi.
ABD’de enflasyon, iktisat büyüme ya da gerilemeye girdiği vakit içinder dahil son on yıl ortasında şimdi hiç değişmedi. Milyonlarca Amerikalı’nın hala işsiz olduğu dikkate alındığında, FED’in uzun yıllardır ortaya çıkmamış bir tehlikeden korunmak için ekonomiyi frenlemek istemediği görülüyor.
“FED, faiz oranlarını vakti gelmeden yükseltmeyeceği ve işsizliğin ortadan kalkmasından evvel ekonomik toparlanmanın önünü kesmeyeceği konusunda kamuoyuna garanti vermeye çalışıyor” diyen Wessel, “söylemiş oldukleri aslında şu; risk alacağız ve istihdamın biraz daha artması için istek ettiğimizden biraz daha yüksek enflasyona razı olacağız” biçiminde konuşuyor.
Enflasyonla ilgili daha klâsik bir bakış açısı
Eski Maliye Bakanı Larry Summers üzere FED’i eleştiren kısımlar, fiyat enflasyonu tehdidine daha klâsik bir açıyla bakıyor. Bu şahıslar, bir defa yükselmeye başladığında geçmişte de görüldüğü üzere yapay resesyon yaratmadan enflasyonu dizginlemenin hayli güç olacağı görüşünü savunuyor.
Brookings Enstitüsü’nden Wessel, bu mevzuda, “Larry Summers şunu söylüyor, ‘Ben tarihe bakıyorum. Bizi ilgilendiren tarihi vakit dilimi pandeminin hemilk öncesi değil, iktisadın çok ısınmasına göz yumduğumuz ve enflasyonun denetimini kaybettiğimiz 1960’ların sonları, 70’lerin başları’ diyor” tabirlerini kullanıyor.
1970’li senelerda ABD’de enflasyon ortalama yüzde 7,1 oranındaydı. Lakin bu oran, 1974-1979 yılları içinde çift haneli sayılara tırmandı. Emekli maaşı üzere sabit gelirle hayatlarını sürdüren Amerikalılar, yakıttan kiraya her türlü hizmet ve eserin fiyatının artmasıyla alım güçlerinin süratle azaldığına şahit oldu. ABD’de 1970 ile 1980 yılları içinde ortalama konut fiyatları neredeyse üç kat arttı.
Larry Summers, bu tenkitlerini hafta ortasında FED’e iletti. Atlanta Merkez Bankası’nın düzenlediği bir aktifliğe katılan Summers, FED’in faiz oranlarını yükseltmeyi süresiz olarak askıya alacağını ima etmesinin, en önemli riskleri göz gerisi eden “tehlikeli bir kayıtsızlık ortamı” oluşturduğu ihtarında bulundu.
Beklenti tesirinden uzak durmak
Haberin tamamı burada.