“Temel emtia üretiminin yaklaşık 8 milyar beşere hizmet ettiği bir uygarlıkta, yerleşik uygulamalardan rastgele bir sapma, bununla birlikte ölçek kısıtlamalarına da niye olur. Temel materyal ihtiyaçları artık yılda milyarlarca ve yüz milyonlarca tonla ölçülmektedir. Bu durum, gerçek ve emtiayı ikame etmeyi imkansız hale getirir. 4 milyar tondan fazla çimentonun ya da yaklaşık 2 milyar ton çeliğin yerini ne alabilir? Yahut on yıllar yerine yıllar alacak süratli bir geçişle bu temel girdileri üretmenin yeni yollarını bulmak mümkün müdür?
Rüzgar, güneş ve biyoyakıtlar üzere yeni yenilenebilir kaynakların arzı, 21. yüzyılın birinci 20 yılında etkileyici bir biçimde yaklaşık 50 kat arttı lakin buna karşın, dünyanın fosil karbona olan bağımlılığı yalnızca marjinal olarak azaldı. Bu küçük nazaranceli düşüşün birden fazla ise, eski bir yenilenebilir güç çeşidi olan genişletilmiş hidroelektrik üretimine atfedilebilir. İki periyodu karşılaştırdığımızda, 1920’deki toplam güç talebi 2020’ye bakılırsa fazlaca daha düşük olduğu için, 20. yüzyılın başlarındaki ana güç kaynağı odunu kömürle değiştirmek, şu anda yüklü olarak kullanılan fosil yakıtları yeni yenilenebilir kaynaklarla değiştirmekten yani karbondan arındırmaktan hayli daha kolaydı.
Vaclav Smil “How the World Really Works: The Science Behind How We Got Here and Where We’re Going” isimli son kitabında da dediği üzere “Son karbonsuzlaştırma suratının üç yahut dört katına çıkması bile, 2050 yılına kadar fosil karbonu dominant konumunu değiştirmeyecektir” öngörüsünde bulunuyor..
Piyasalardaki gelişmeler büyük oranda beklentilerimizle uyumlu ilerliyor. Global piyasalar, iddia ettiğimiz vakit diliminde sert satış baskısı altında kaldı ve bizim piyasalar olumlu ayrışmaya devam etti. Sonuç itibariyle bizim görüşlerimizde değişiklik yaşanmadı.
Küresel piyasalar, bilhassa ABD ve AB için bizce ayı piyasasının sonuna gelmedik. Bizim piyasalar için olumsuz olmasak da daha dikkatli ve pay seçimi konusunda titiz olunması gerektiğini düşünmeye devam ediyoruz.
Bugün yeniden manşetlere taşınan bir mevzuyu, güç krizini ele almak istiyoruz. İki hafta evvelki yazımızda bu hususun gereğince ilgi görmediğini belirtmiştik ancak ortadan geçen vakitte güç krizi manşetlere çıktı ve piyasaların ana gündem hususu haline geldi. Manşet ve hap üzere kısa ve vurucu ayrıntıların ötesine bakmaya çalıştığımızda aslında mevzunun ne kadar kıymetli ve her insanın ömrünü etkileyecek boyutlara sahip olduğunu daha âlâ anlıyoruz. Bütün bunlar aslında burnumuzun tabanında ağır çekimde gerçekleşen değişimler bulunmasına karşın bir daha de tesirlerinin ne kadar geniş ve değerli olduğu tam olarak anlaşılmıyor. meğer hayatın her alanını etkileyecek epey kıymetli değişimlerden bahsediyoruz.
Kompleks adaptif sistemlerde, yaptığınız müdahaleler hiç iddia etmediğiniz kısa ve uzun vadeli, dolaylı ve dolaysız sonuçlara niye olur. Bu niçinle sorun hiç bir vakit yalnızca güç sorunu değil. Hususa ”Rusya, Ukrayna’yı işgal etti, doğalgaz kesildi” bakış açısıyla bakmak da pek hakikat sayılmaz.
IEA’nın Ağustos 2022 Petrol Piyasası Raporu, elektrik üretiminde Avrupa’nın yanı sıra Orta Doğu ve Asya’da da artan oranda petrol kullanmasını doğruluyor. Gerçekten IEA, son vakit içinderda petrol için 2022 ve 2023 talep beklentisini de yükseltti.
Bunun üzerine Avrupa’nın petrolle çalışan elektrik santrallerinin bu kış çevrimiçi hale geleceği, bunun da kıtanın petrol talebini iddia edilenin iki katına çıkarabileceğini ekleyelim. Asya’da emsal uygulamalar gitgide daha fazla dillendiriliyor. Gazdan petrole rastgele bir büyük ölçekli geçiş, aslına bakarsanız sıkışık olan arz tarafını, bilhassa de dizel için daha da kötüleştirecek.
Daha evvel BASF CFO’su ve Alman İktisat Bakanı’nın uyardığı üzere gazdan petrol bazlı yakıtlara geçmek, artık yeni bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin Covestro AG isimli Alman firma, plastiklerin yapı taşlarını üreten bir kimya şirketi, geçen hafta Almanya’daki gaz ihtiyaçlarını kısa vadede azaltmayı, mesela petrol bazlı buhar jeneratörlerine geçiş dahil seçenekleri değerlendirdiğini deklare etti.
Peki niye? Hollanda TTF gaz mukavelesi -ki Avrupa benchmark’ı kabul edilir- megavat saat başına 200 euronun üzerine çıktı. Bu da 2020’ye kadar olan on yıldaki ortalamasının 10 katı ve yaklaşık olarak muadil petrol varil başına 350 dolara tekabül ediyor, ötürüsıyla aslında yanıt muhakkak: Maliyet.
Alman sanayisi, uzun müddettir çalışmaya alışkın ucuz Rus güç kaynaklarına, yani gaza olan bağımlılığını azaltabilir ve büsbütün durma noktasına gelmek zorunda kalmayabilir lakin bunun maliyeti ve doğal kararı olarak Alman petrol talebinde önemli bir artış gözlemlenebilir. Diğer AB ve Asya ülkeleri de bu yola yöneliyor ki bu durum, aslına bakarsanız arz talep istikrarı dertli olan global petrol meblağları üzerinde daha da baskı oluşturması kararınu doğurur.
Hatta daha da ileri giderek, doğalgazdan petrole kayış, petrol bardağını taşıran son damla halini alabilir. Şöyle ki talep artarken, global petrol kapasitesiyle şimdiden tarihi düşük düzeylere yakın. Evet, stoklar son vakit içinderda uygun durumda üzere duruyor fakat tarihi ortalamaların altında. OECD sanayi stok düzeyleri beş yıllık ortalamanın altında. ABD petrol stokları da emsal durumda. Avrupa, ABD’de de LNG ve petrol ithalatının artması kararı, yaz mevsimini az sıkıntılı atlattı lakin ABD’nin Doğu Yakası’ndaki distilat stoklarının yüzde 60’tan fazla düştüğünü ve ABD’de ihracat kısıtlamalarının düşünüldüğünü de ekleyelim.
Nitekim Wall Street Journal’a sızdırılan bir habere bakılırsa, ABD Güç Bakanı Jennifer Granholm büyük ABD rafinerilerini ihracatlarını artırmaya karşı uyarmak için bir mektup yazmış ve rafinerilerin ihracat yerine stoklarını artırmaya çağırmış.
Mektup şu ikazla bitiyor: “Temennimiz, firmaların proaktif olarak bu önlemleri almaları. Aksi takdirde, ek Federal gereklilikleri yahut öbür acil durum tedbirlerini dikkate almak durumunda kalacak.”
Peki bu şu soruyu akla getiriyor: “ABD petrol ihracatını artırmayı bırakırsa, hatta bu kesintiye uğrarsa Avrupa ekstra petrolü nereden alabilecek?” Bu soru şu anda pek afaki gelebilir lakin bu sorunun yanıtını ararken Suudilerin varil başı fiyatı artırarak, 100 doların üzerinde petrol istediklerinin sinyalini verdiklerini de aklımızın bir köşesinde tutalım.
Ayrıca bunu yapmak için üretimi kısmaya istekli olduklarını gösterdiklerini, Rusya, Çin-Suudi Arabistan içinde gelişen bağlantıları, hatta Suudi Arabistan ile İran içinde yıllar daha sonra diplomatik görüşmelerin Irak’ta başlayacak olmasını da unutmayalım.
Petrol ve doğal arz zahmeti yalnızca Rusya-Ukrayna savaşı kaynaklı olmadığını, bunun bizim 2021 başından bu yana vurguladığımız bir tema olduğunu da hatırlatalım. Husus, yapısal bir durum. ESG modasına karşın son 10 senede, fosil yakıtların tüm tüketim ortasındaki hissesi yüzde 80 civarında yapışık kaldı. Dahası ESG daha fazla bir reklam ve pazarlama yani “greenwashing” olarak ele alındığı için trilyon dolar harcamasına karşın fosil yakıt kesimine yapılmayan yatırımlar niçiniyle yapısal manada güç piyasasının dinamikleri daha da berbatlaştı. Rystad Energy danışmanlık şirketine nazaran global bazda teknik olarak geri kazanılabilir petrol kaynaklarının 2021 varsayımından yüzde 9 yahut 152 milyar varil düşüşle 1.572 milyar varile geriledi.
Peki nükleer, bir alternatif değil mi? Evet, Çin tarihin en büyük nükleer reaktörlerini inşa ediyor, Hindistan nükleer kapasitesini üç katına çıkarmayı planlıyor. Japonya başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde dahi -ki Almanya sene sonu kapatmayı planladığı üç reaktörün ömrünü uzatıyor- bu istikamete yanlışsız mecburi bir kayış var. Bu ortada Small Modular Reactors (SMR) daha fazla popülarite kazandı ve yatırım çekti. Fakat yazının başında alıntıladığım ve bence her insanın okuması gereken bir kitap olduğunu düşündüğüm yazıda da dediği üzere; bu bir ölçek, maliyet ve her şeyden kıymetlisi güvenlik riski. En gelişmiş ülkelerden biri Japonya’nın Fukushima kentinde gerçekleşen nükleer felaket nispeten ucuz atlatıldı. Allah korusun Ukrayna Zaporizhhzhia’da yahut ismini bile bilmediğimiz bir yerde yaşanabilecek muhtemel bir felaket nelere yol açabilir?
Maliyet ve arz tarafı da güç kompleksinde yaşanan tesirlerden alışılmış ki bağımsız değil. Uranyum meblağları geçen yıla göre yaklaşık yüzde 50 arttı. birebir vakitte, pound başına yaklaşık 50 dolara gelmiş olsa bile, uranyum hala üretim maliyetinin altında.
Bu maliyetler de, yeni üretim kapasitesini çevrimiçi duruma getirmek için caydırıcı bir sonuç. Global iktisatta yayılan enflasyon da bu maliyeti üst itiyor. Ayrıyeten büyük ölçekte yeni madenler geliştirmek için gerekli uranyum madenciliği işçiliğinde uzmanlık eksikliği var. ötürüsıyla uranyum talebi, üretimi geride bırakarak bu yıl 65 milyon liraya varan birincil arz açığına niye oluyor ve bu açık da büyümeye devam edecek üzere duruyor. 2040 yılına kadar nükleer reaktörlerin iki buçuk katına çıkması bekleniyor ancak World Nuclear Association arafından yayınlanan son rapora göre, arzda yalnızca yüzde 11 artış öngörülüyor ve 2040’ta reaktör ihtiyaçlarının yalnızca yüzde 5-8’ini karşılaması bekleniyor. Rusya’nın uranyum tedarik zincirinde kıymetli bir halka olduğunu da unutmayalım.
Fosilden kayışta fazla dikkat çekmeyen lakin bizim kısıtlı bilgimizle uzun vadede umut vadettiğini düşündüğümüz bir alan ise “Yeşil Hidrojen”. Yeşil hidro, güneş, rüzgar üzere alternatif güçlerin kullanılması ile üretiliyor. Maliyetleri hala kömür yahut doğal gaz kullanılarak üretilen gri hidrojen ve mavi hidrojen, doğal gaz yahut karbon yakalama ve ayırma özelliğine sahip kömür ile rekabetçi olmasa da düşüş trendinde ve 2030 yılında mavinin altına düşmesi bekleniyor. Başta ABD olmak üzere bu alana değerli vergi muafiyetleri ve fonlama dahil yardımlar gelmeye de başladı. Yeni çıkarılan U.S. Inflation Reduction Act (IRA) ile de bu bölümde trendlerin hızlandığını bakılırsabiliriz.
Fakat bütün bunlar yıllar, tahminen on yılları alacak bir müddetç. Güç krizi ise yalnızca güç krizi değil. Günlük, haftalık bir olay da değil. Güç dinamiklerindeki manzara neredeyse tüm emtia kümelerinde epeyce güçlü bir müddetcin çabucak hemen başlarında olduğumuzu düşündürüyor.
Vaclav Smil’in harikulade yapıtından alıntı ile başladık o denli de bitirelim: “Kitlesel ölçekteki bağımlılıkların kaçınılmaz ataleti sonunda üstesinden gelinebilir, lakin geçmişteki birfazlaca süratli değişim örneği, gelecekteki rastgele bir muvaffakiyet için makul vakit aralıkları elde etmek için yeterli rehberler değildir. Geçmişteki geçişler süratli olmuş olabilir zira ilgili büyüklükler nispeten küçüktü. Bu gerçekler, güneş pillerinden lityum-iyon pillere, ve 3 boyutlu yazıcılara kadar uzanan üstün yeniliklerle ilgili ve neredeyse tüm argümanlara karşın, önümüzdeki 20-30 yıl ortasında hayatımızın temellerinin, niye büyük ölçüde değişmeyeceğini açıklamaya yardımcı oluyor. Mikro modüllerden akaryakıtı sentezleyebilen bakterilere kadar her şey ; çelik, çimento, amonyak ve plastikle medeniyetin dört temel direği olarak varlığını sürdürecek. Dünya nakliyatının büyük bir kısmı, hala rafine sıvı yakıtlarla enerjilendirilecek. Tahıl tarlaları, pulluk, tırmık, ekme makinesi ve gübre uygulayıcıları çeken traktörler tarafınca ekilecek ve tahılları kamyonlara dökerek biçer döverlerle hasat edilecek.”
Baş Stratejist Murat Berk
Brent petrol fiyatları 7 ayın en düşük seviyesinde!
Rus gazına tavan fiyatı tartışıyor. Putin: Kurdun kuyruğunu donduracağız!
Euro Bölgesi iktisadı ikinci çeyrekte iddia edilenden daha fazla büyüdü
Rüzgar, güneş ve biyoyakıtlar üzere yeni yenilenebilir kaynakların arzı, 21. yüzyılın birinci 20 yılında etkileyici bir biçimde yaklaşık 50 kat arttı lakin buna karşın, dünyanın fosil karbona olan bağımlılığı yalnızca marjinal olarak azaldı. Bu küçük nazaranceli düşüşün birden fazla ise, eski bir yenilenebilir güç çeşidi olan genişletilmiş hidroelektrik üretimine atfedilebilir. İki periyodu karşılaştırdığımızda, 1920’deki toplam güç talebi 2020’ye bakılırsa fazlaca daha düşük olduğu için, 20. yüzyılın başlarındaki ana güç kaynağı odunu kömürle değiştirmek, şu anda yüklü olarak kullanılan fosil yakıtları yeni yenilenebilir kaynaklarla değiştirmekten yani karbondan arındırmaktan hayli daha kolaydı.
Vaclav Smil “How the World Really Works: The Science Behind How We Got Here and Where We’re Going” isimli son kitabında da dediği üzere “Son karbonsuzlaştırma suratının üç yahut dört katına çıkması bile, 2050 yılına kadar fosil karbonu dominant konumunu değiştirmeyecektir” öngörüsünde bulunuyor..
Piyasalardaki gelişmeler büyük oranda beklentilerimizle uyumlu ilerliyor. Global piyasalar, iddia ettiğimiz vakit diliminde sert satış baskısı altında kaldı ve bizim piyasalar olumlu ayrışmaya devam etti. Sonuç itibariyle bizim görüşlerimizde değişiklik yaşanmadı.
Küresel piyasalar, bilhassa ABD ve AB için bizce ayı piyasasının sonuna gelmedik. Bizim piyasalar için olumsuz olmasak da daha dikkatli ve pay seçimi konusunda titiz olunması gerektiğini düşünmeye devam ediyoruz.
Bugün yeniden manşetlere taşınan bir mevzuyu, güç krizini ele almak istiyoruz. İki hafta evvelki yazımızda bu hususun gereğince ilgi görmediğini belirtmiştik ancak ortadan geçen vakitte güç krizi manşetlere çıktı ve piyasaların ana gündem hususu haline geldi. Manşet ve hap üzere kısa ve vurucu ayrıntıların ötesine bakmaya çalıştığımızda aslında mevzunun ne kadar kıymetli ve her insanın ömrünü etkileyecek boyutlara sahip olduğunu daha âlâ anlıyoruz. Bütün bunlar aslında burnumuzun tabanında ağır çekimde gerçekleşen değişimler bulunmasına karşın bir daha de tesirlerinin ne kadar geniş ve değerli olduğu tam olarak anlaşılmıyor. meğer hayatın her alanını etkileyecek epey kıymetli değişimlerden bahsediyoruz.
Kompleks adaptif sistemlerde, yaptığınız müdahaleler hiç iddia etmediğiniz kısa ve uzun vadeli, dolaylı ve dolaysız sonuçlara niye olur. Bu niçinle sorun hiç bir vakit yalnızca güç sorunu değil. Hususa ”Rusya, Ukrayna’yı işgal etti, doğalgaz kesildi” bakış açısıyla bakmak da pek hakikat sayılmaz.
IEA’nın Ağustos 2022 Petrol Piyasası Raporu, elektrik üretiminde Avrupa’nın yanı sıra Orta Doğu ve Asya’da da artan oranda petrol kullanmasını doğruluyor. Gerçekten IEA, son vakit içinderda petrol için 2022 ve 2023 talep beklentisini de yükseltti.
Bunun üzerine Avrupa’nın petrolle çalışan elektrik santrallerinin bu kış çevrimiçi hale geleceği, bunun da kıtanın petrol talebini iddia edilenin iki katına çıkarabileceğini ekleyelim. Asya’da emsal uygulamalar gitgide daha fazla dillendiriliyor. Gazdan petrole rastgele bir büyük ölçekli geçiş, aslına bakarsanız sıkışık olan arz tarafını, bilhassa de dizel için daha da kötüleştirecek.
Daha evvel BASF CFO’su ve Alman İktisat Bakanı’nın uyardığı üzere gazdan petrol bazlı yakıtlara geçmek, artık yeni bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin Covestro AG isimli Alman firma, plastiklerin yapı taşlarını üreten bir kimya şirketi, geçen hafta Almanya’daki gaz ihtiyaçlarını kısa vadede azaltmayı, mesela petrol bazlı buhar jeneratörlerine geçiş dahil seçenekleri değerlendirdiğini deklare etti.
Peki niye? Hollanda TTF gaz mukavelesi -ki Avrupa benchmark’ı kabul edilir- megavat saat başına 200 euronun üzerine çıktı. Bu da 2020’ye kadar olan on yıldaki ortalamasının 10 katı ve yaklaşık olarak muadil petrol varil başına 350 dolara tekabül ediyor, ötürüsıyla aslında yanıt muhakkak: Maliyet.
Alman sanayisi, uzun müddettir çalışmaya alışkın ucuz Rus güç kaynaklarına, yani gaza olan bağımlılığını azaltabilir ve büsbütün durma noktasına gelmek zorunda kalmayabilir lakin bunun maliyeti ve doğal kararı olarak Alman petrol talebinde önemli bir artış gözlemlenebilir. Diğer AB ve Asya ülkeleri de bu yola yöneliyor ki bu durum, aslına bakarsanız arz talep istikrarı dertli olan global petrol meblağları üzerinde daha da baskı oluşturması kararınu doğurur.
Hatta daha da ileri giderek, doğalgazdan petrole kayış, petrol bardağını taşıran son damla halini alabilir. Şöyle ki talep artarken, global petrol kapasitesiyle şimdiden tarihi düşük düzeylere yakın. Evet, stoklar son vakit içinderda uygun durumda üzere duruyor fakat tarihi ortalamaların altında. OECD sanayi stok düzeyleri beş yıllık ortalamanın altında. ABD petrol stokları da emsal durumda. Avrupa, ABD’de de LNG ve petrol ithalatının artması kararı, yaz mevsimini az sıkıntılı atlattı lakin ABD’nin Doğu Yakası’ndaki distilat stoklarının yüzde 60’tan fazla düştüğünü ve ABD’de ihracat kısıtlamalarının düşünüldüğünü de ekleyelim.
Nitekim Wall Street Journal’a sızdırılan bir habere bakılırsa, ABD Güç Bakanı Jennifer Granholm büyük ABD rafinerilerini ihracatlarını artırmaya karşı uyarmak için bir mektup yazmış ve rafinerilerin ihracat yerine stoklarını artırmaya çağırmış.
Mektup şu ikazla bitiyor: “Temennimiz, firmaların proaktif olarak bu önlemleri almaları. Aksi takdirde, ek Federal gereklilikleri yahut öbür acil durum tedbirlerini dikkate almak durumunda kalacak.”
Peki bu şu soruyu akla getiriyor: “ABD petrol ihracatını artırmayı bırakırsa, hatta bu kesintiye uğrarsa Avrupa ekstra petrolü nereden alabilecek?” Bu soru şu anda pek afaki gelebilir lakin bu sorunun yanıtını ararken Suudilerin varil başı fiyatı artırarak, 100 doların üzerinde petrol istediklerinin sinyalini verdiklerini de aklımızın bir köşesinde tutalım.
Ayrıca bunu yapmak için üretimi kısmaya istekli olduklarını gösterdiklerini, Rusya, Çin-Suudi Arabistan içinde gelişen bağlantıları, hatta Suudi Arabistan ile İran içinde yıllar daha sonra diplomatik görüşmelerin Irak’ta başlayacak olmasını da unutmayalım.
Petrol ve doğal arz zahmeti yalnızca Rusya-Ukrayna savaşı kaynaklı olmadığını, bunun bizim 2021 başından bu yana vurguladığımız bir tema olduğunu da hatırlatalım. Husus, yapısal bir durum. ESG modasına karşın son 10 senede, fosil yakıtların tüm tüketim ortasındaki hissesi yüzde 80 civarında yapışık kaldı. Dahası ESG daha fazla bir reklam ve pazarlama yani “greenwashing” olarak ele alındığı için trilyon dolar harcamasına karşın fosil yakıt kesimine yapılmayan yatırımlar niçiniyle yapısal manada güç piyasasının dinamikleri daha da berbatlaştı. Rystad Energy danışmanlık şirketine nazaran global bazda teknik olarak geri kazanılabilir petrol kaynaklarının 2021 varsayımından yüzde 9 yahut 152 milyar varil düşüşle 1.572 milyar varile geriledi.
Peki nükleer, bir alternatif değil mi? Evet, Çin tarihin en büyük nükleer reaktörlerini inşa ediyor, Hindistan nükleer kapasitesini üç katına çıkarmayı planlıyor. Japonya başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde dahi -ki Almanya sene sonu kapatmayı planladığı üç reaktörün ömrünü uzatıyor- bu istikamete yanlışsız mecburi bir kayış var. Bu ortada Small Modular Reactors (SMR) daha fazla popülarite kazandı ve yatırım çekti. Fakat yazının başında alıntıladığım ve bence her insanın okuması gereken bir kitap olduğunu düşündüğüm yazıda da dediği üzere; bu bir ölçek, maliyet ve her şeyden kıymetlisi güvenlik riski. En gelişmiş ülkelerden biri Japonya’nın Fukushima kentinde gerçekleşen nükleer felaket nispeten ucuz atlatıldı. Allah korusun Ukrayna Zaporizhhzhia’da yahut ismini bile bilmediğimiz bir yerde yaşanabilecek muhtemel bir felaket nelere yol açabilir?
Maliyet ve arz tarafı da güç kompleksinde yaşanan tesirlerden alışılmış ki bağımsız değil. Uranyum meblağları geçen yıla göre yaklaşık yüzde 50 arttı. birebir vakitte, pound başına yaklaşık 50 dolara gelmiş olsa bile, uranyum hala üretim maliyetinin altında.
Bu maliyetler de, yeni üretim kapasitesini çevrimiçi duruma getirmek için caydırıcı bir sonuç. Global iktisatta yayılan enflasyon da bu maliyeti üst itiyor. Ayrıyeten büyük ölçekte yeni madenler geliştirmek için gerekli uranyum madenciliği işçiliğinde uzmanlık eksikliği var. ötürüsıyla uranyum talebi, üretimi geride bırakarak bu yıl 65 milyon liraya varan birincil arz açığına niye oluyor ve bu açık da büyümeye devam edecek üzere duruyor. 2040 yılına kadar nükleer reaktörlerin iki buçuk katına çıkması bekleniyor ancak World Nuclear Association arafından yayınlanan son rapora göre, arzda yalnızca yüzde 11 artış öngörülüyor ve 2040’ta reaktör ihtiyaçlarının yalnızca yüzde 5-8’ini karşılaması bekleniyor. Rusya’nın uranyum tedarik zincirinde kıymetli bir halka olduğunu da unutmayalım.
Fosilden kayışta fazla dikkat çekmeyen lakin bizim kısıtlı bilgimizle uzun vadede umut vadettiğini düşündüğümüz bir alan ise “Yeşil Hidrojen”. Yeşil hidro, güneş, rüzgar üzere alternatif güçlerin kullanılması ile üretiliyor. Maliyetleri hala kömür yahut doğal gaz kullanılarak üretilen gri hidrojen ve mavi hidrojen, doğal gaz yahut karbon yakalama ve ayırma özelliğine sahip kömür ile rekabetçi olmasa da düşüş trendinde ve 2030 yılında mavinin altına düşmesi bekleniyor. Başta ABD olmak üzere bu alana değerli vergi muafiyetleri ve fonlama dahil yardımlar gelmeye de başladı. Yeni çıkarılan U.S. Inflation Reduction Act (IRA) ile de bu bölümde trendlerin hızlandığını bakılırsabiliriz.
Fakat bütün bunlar yıllar, tahminen on yılları alacak bir müddetç. Güç krizi ise yalnızca güç krizi değil. Günlük, haftalık bir olay da değil. Güç dinamiklerindeki manzara neredeyse tüm emtia kümelerinde epeyce güçlü bir müddetcin çabucak hemen başlarında olduğumuzu düşündürüyor.
Vaclav Smil’in harikulade yapıtından alıntı ile başladık o denli de bitirelim: “Kitlesel ölçekteki bağımlılıkların kaçınılmaz ataleti sonunda üstesinden gelinebilir, lakin geçmişteki birfazlaca süratli değişim örneği, gelecekteki rastgele bir muvaffakiyet için makul vakit aralıkları elde etmek için yeterli rehberler değildir. Geçmişteki geçişler süratli olmuş olabilir zira ilgili büyüklükler nispeten küçüktü. Bu gerçekler, güneş pillerinden lityum-iyon pillere, ve 3 boyutlu yazıcılara kadar uzanan üstün yeniliklerle ilgili ve neredeyse tüm argümanlara karşın, önümüzdeki 20-30 yıl ortasında hayatımızın temellerinin, niye büyük ölçüde değişmeyeceğini açıklamaya yardımcı oluyor. Mikro modüllerden akaryakıtı sentezleyebilen bakterilere kadar her şey ; çelik, çimento, amonyak ve plastikle medeniyetin dört temel direği olarak varlığını sürdürecek. Dünya nakliyatının büyük bir kısmı, hala rafine sıvı yakıtlarla enerjilendirilecek. Tahıl tarlaları, pulluk, tırmık, ekme makinesi ve gübre uygulayıcıları çeken traktörler tarafınca ekilecek ve tahılları kamyonlara dökerek biçer döverlerle hasat edilecek.”
Baş Stratejist Murat Berk
Brent petrol fiyatları 7 ayın en düşük seviyesinde!
Rus gazına tavan fiyatı tartışıyor. Putin: Kurdun kuyruğunu donduracağız!
Euro Bölgesi iktisadı ikinci çeyrekte iddia edilenden daha fazla büyüdü