Bu sıcaklarda üstün zevkli hobilerim olmadığından mı, yoksa antropoloji, sosyoloji, etraf felaketleri ve besin fiyatları hakkında okuduklarım bilinçaltımı tetiklediğinden mi bilmiyorum lakin daha evvel okuduğum kitapları farklı bir gözle yine okumaya başladım. Aklıma bir sürü farklı lakin aslında birbirleriyle temaslı olan fikir geldi. Akabinde, İngiltere Merkez Bankası Lideri Andrew Bailey’nin 16 Mayıs’taki ses getiren konuşmasında yaptığı, besin fiyatlarında artış konusundaki ikazını okuduktan daha sonra şaşırma, hüzün ve kıskançlık üzere değişik hisler hissetmeye başladım. Öncelikle Sayın Bailey’i, dayanılmaz tespiti ve öngörüsü için kutlarım. Besin fiyatları tarihi rekorlar kırdıktan daha sonra ikaz yapabilmek tam da Sherlock Holmes’un memleketlisine yakışacak bir meziyet doğrusu! Pekala, niye kıskançlıkla karışık bir hüzün hissine kapıldım?
İki yıldır daima olarak “Enflasyon, emtia fiyatları ve bilhassa besin meblağları yükselebilir” diyoruz. Ne oldu pekala? Kaç kişi hatırlıyor? Kaç kişi umursuyor? yıllardır biroldukca değerli iktisat ve piyasa trendini öngörmüş olduğumuzu kaç kişi biliyor yahut dikkate alıyor? Deneyimime dayanarak bildiğimi sandığım şey ise bunların sonuçları olmayan yalnızca teorik yahut boş uğraşlar olmadığı. Binlerce şirket ve milyonlarca kişiyi direkt ilgilendiren tahlil ve öngörüler bunlar. Durum bu biçimdeyken, yani bugünleri üç aşağı beş üst hayli önce görmüş ve tekraren uyarmış olmamıza karşın, hala enflasyonu küçümseyenleri ve güya Rusya-Ukrayna savaşı olmasaydı sorun olmayacaktı üzere davrananları görmek daha da acısı. Yaraya tuz basmak mı yoksa alkol dökmek mi daha epeyce can yakar?
Sebep Rusya-Ukrayna savaşı değildi lakin bu savaş durumu daha da berbat hale getirdi. Philip K. Dick’in dediği üzere: “Gerçek, onu yok saydığınızda yok olmayan şeydir.” Biz de pek farkında olmak istemiyoruz sanırım ancak besin güvenliği daha uzun müddet gündemimizde olmaya devam edecek ve hatta daha yüksek besin meblağları da bizce yolda. FAO’nun da besin meblağlarının artmasını beklediğini okudum.
Kitap satın alanların yalnızca yüzde 10-20’si kitabı bitiriyor diye bir istatistik okumuştum. Bizim yazılar için oran daha yüksektir diye ümit ediyorum lakin fazla da riske girmeyelim ve yazıyı tıpkı “hap” üzere tutalım. “Mavi mi, kırmızı mı?” diye sormayın. niye fiyatlar daha da yükselecek üzere duruyor?
Soru: Perulu bir köylü çiftçi ile Harvard yahut Yale üzere üniversitelerin devasa fonlarını yöneten fon yöneticileri içindeki fark nedir?
Yanıt: Perulu köylü çiftçi risk ve getiri içindeki alakayı anlar ve sağlam yatırım amaçları vardır.
“The Invisible Hands: Hedge Funds Off the Record – Rethinking Real Money” isimli kitabın 2010 baskısı için önlafına bu biçimde başlar Jared Diamond. “Guns, Germs and Steel” üzere kıymetli kitapların müellifi olan profesörün bu benzetmeyi espri olsun diye yapmadığını düşünüyorum. 2008 krizinde bu güzide ve kelamda epeyce başarılı fon yöneticileri ve müşterileri büyük paralar kaybetti. Bu ortada kitabın “vergi ödeyenlere” ithaf edilmiş olması da bence epey değerli bir detay.
Fon yöneticileri ile mülakatlardan oluşan bu kitaba niçin antropoloji, biyoloji ve ekoloji üzere konularda araştırma yapan bir coğrafya profesörü önsöz muharrir? Fon yöneticilerinin işi yalnızca sayılar, istatistikler yahut somut olgularla değil mi? Hayır, aslında değil. Daha doğrusu vasatı aşmak isteyen lakin vasatlığın gazabının yaratacağı meslek risklerini alabilenler için değil. Ünlü fon yöneticisi Peter Lynch’in dediği üzere “Yatırım işi sayılardan ibaret olsaydı, matematikçi ve muhasebeciler dünyanın en varlıklı insanları olurlardı.”
2012 yılında meşhur yatırımcı Jim Rogers, “Tarımsal besin fiyatları hayli artacak, ileride çiftçiler Lamborghini kullanacak” dediğinde kendisiyle alay edilmişti. Jim Rogers üzere yatırımcılar ileride yahut uzun vade derken bizde anlaşıldığı üzere yarını, hatta ikinci seans açılışını kast etmez. ötürüsıyla ortada alay edilecek bir şey yok, hatta geldiğimiz yere bakınca esasen neyin ne olduğu ortada. bir daha de Rogers’ın kehanetinde bir mantık kusuru var üzere. Yani çiftçilerin en varlıklı şahıslar olduğu bir dünya ortamında güç meblağları ne olur ve kaç otomobil üreticisi, hatta hangi sanayi şirketi ayakta kalabilir? Tahminen de şu biçimde demesi gerekirdi: “İleride tarım ile uğraşan gerçek zenginlerin hepsinin kendi at arabası bile olacak.
Muharrir: Baş Stratejist Murat Berk
FAO: Besin meblağları Mayıs’ta da geriledi
Yaklaşan besin felaketi: Açlık, yoksulluk ve kıtlık!
OPEC+, AB’nin Rusya’ya yaptırım uyguladığı periyotta de kısıtlı üretim artış planına sadık
İki yıldır daima olarak “Enflasyon, emtia fiyatları ve bilhassa besin meblağları yükselebilir” diyoruz. Ne oldu pekala? Kaç kişi hatırlıyor? Kaç kişi umursuyor? yıllardır biroldukca değerli iktisat ve piyasa trendini öngörmüş olduğumuzu kaç kişi biliyor yahut dikkate alıyor? Deneyimime dayanarak bildiğimi sandığım şey ise bunların sonuçları olmayan yalnızca teorik yahut boş uğraşlar olmadığı. Binlerce şirket ve milyonlarca kişiyi direkt ilgilendiren tahlil ve öngörüler bunlar. Durum bu biçimdeyken, yani bugünleri üç aşağı beş üst hayli önce görmüş ve tekraren uyarmış olmamıza karşın, hala enflasyonu küçümseyenleri ve güya Rusya-Ukrayna savaşı olmasaydı sorun olmayacaktı üzere davrananları görmek daha da acısı. Yaraya tuz basmak mı yoksa alkol dökmek mi daha epeyce can yakar?
Sebep Rusya-Ukrayna savaşı değildi lakin bu savaş durumu daha da berbat hale getirdi. Philip K. Dick’in dediği üzere: “Gerçek, onu yok saydığınızda yok olmayan şeydir.” Biz de pek farkında olmak istemiyoruz sanırım ancak besin güvenliği daha uzun müddet gündemimizde olmaya devam edecek ve hatta daha yüksek besin meblağları da bizce yolda. FAO’nun da besin meblağlarının artmasını beklediğini okudum.
Kitap satın alanların yalnızca yüzde 10-20’si kitabı bitiriyor diye bir istatistik okumuştum. Bizim yazılar için oran daha yüksektir diye ümit ediyorum lakin fazla da riske girmeyelim ve yazıyı tıpkı “hap” üzere tutalım. “Mavi mi, kırmızı mı?” diye sormayın. niye fiyatlar daha da yükselecek üzere duruyor?
- a) Ukrayna’dan arz külfeti. Değişik varsayımlara göre Ukrayna’da ekinlerin yüzde 30 civarı ekilemedi. Dünyanın en verimli kara toprağının yaklaşık dörtte biri Ukrayna. Örneğin global ayçiçek yağının yarıdan fazlası Ukrayna’da üretiliyor.
- b) Teknolojik ihtilal, sonsuz ve sınırsız bolluk üzere dayanılmaz fantastik ve bombastik hayallerle satılırken gerçekler biraz farklı. Yenilenebilir güç trendine karşın Almanya Etraf Ajansı (Umweltbundesamt – UBA) 2021 datalarına bakılırsa Almanya üzere ülkelerde dahi güç tüketimi hala yüzde 80’in üzerinde fosil kaynaklı. Global çapta besin üretimi ise son derece güç odaklı ve maliyetlerin üçte biri güç kaynaklı.
- c) Tüm ESG imaj çalışmalarına karşın gerçek hayatta değişen pek bir şey yok ve biroldukca uzmana bakılırsa muhtemelen ok yaydan çıktı. Yarattığımız etraf felaketleri sonucunda ekstrem ve olağandışı hava durumu arz tarafında kalıcı sorun ve riskler oluşturacak.
- d) Endonezya ve Hindistan örneklerinde gördüğümüz üzere besin ihracatı kısıtlamaları muhtemelen artacak. Hatta şu anda global besin ihracatının yüzde 15’ini geçtiği kestirim ediliyor.
- e) Artan besin fiyatlarıyla birlikte yükselen gübre meblağları çiftçilerin daha az ve/veya kıymetli gübre bulabilmesi ve kullanımı manasına gelebilir. Bu da arz tarafını daha da sınırlayabilir ve artan fiyat-azalan arz dinamiğinde yeni fasit dairelere sebep olabilir.
Soru: Perulu bir köylü çiftçi ile Harvard yahut Yale üzere üniversitelerin devasa fonlarını yöneten fon yöneticileri içindeki fark nedir?
Yanıt: Perulu köylü çiftçi risk ve getiri içindeki alakayı anlar ve sağlam yatırım amaçları vardır.
“The Invisible Hands: Hedge Funds Off the Record – Rethinking Real Money” isimli kitabın 2010 baskısı için önlafına bu biçimde başlar Jared Diamond. “Guns, Germs and Steel” üzere kıymetli kitapların müellifi olan profesörün bu benzetmeyi espri olsun diye yapmadığını düşünüyorum. 2008 krizinde bu güzide ve kelamda epeyce başarılı fon yöneticileri ve müşterileri büyük paralar kaybetti. Bu ortada kitabın “vergi ödeyenlere” ithaf edilmiş olması da bence epey değerli bir detay.
Fon yöneticileri ile mülakatlardan oluşan bu kitaba niçin antropoloji, biyoloji ve ekoloji üzere konularda araştırma yapan bir coğrafya profesörü önsöz muharrir? Fon yöneticilerinin işi yalnızca sayılar, istatistikler yahut somut olgularla değil mi? Hayır, aslında değil. Daha doğrusu vasatı aşmak isteyen lakin vasatlığın gazabının yaratacağı meslek risklerini alabilenler için değil. Ünlü fon yöneticisi Peter Lynch’in dediği üzere “Yatırım işi sayılardan ibaret olsaydı, matematikçi ve muhasebeciler dünyanın en varlıklı insanları olurlardı.”
2012 yılında meşhur yatırımcı Jim Rogers, “Tarımsal besin fiyatları hayli artacak, ileride çiftçiler Lamborghini kullanacak” dediğinde kendisiyle alay edilmişti. Jim Rogers üzere yatırımcılar ileride yahut uzun vade derken bizde anlaşıldığı üzere yarını, hatta ikinci seans açılışını kast etmez. ötürüsıyla ortada alay edilecek bir şey yok, hatta geldiğimiz yere bakınca esasen neyin ne olduğu ortada. bir daha de Rogers’ın kehanetinde bir mantık kusuru var üzere. Yani çiftçilerin en varlıklı şahıslar olduğu bir dünya ortamında güç meblağları ne olur ve kaç otomobil üreticisi, hatta hangi sanayi şirketi ayakta kalabilir? Tahminen de şu biçimde demesi gerekirdi: “İleride tarım ile uğraşan gerçek zenginlerin hepsinin kendi at arabası bile olacak.
Muharrir: Baş Stratejist Murat Berk
FAO: Besin meblağları Mayıs’ta da geriledi
Yaklaşan besin felaketi: Açlık, yoksulluk ve kıtlık!
OPEC+, AB’nin Rusya’ya yaptırım uyguladığı periyotta de kısıtlı üretim artış planına sadık