Sevinç Çokum’un en kıymetli özelliklerinden biri edebiyatında daima değişim ve gelişim göstermesidir. Edebiyatını, niyetini daima geliştiriyor yeni dünyalara bakıyor, keşifler yapıyor. Hatta ona “değişimin” muharriri demek bile mümkün. Muharrirler çoklukla birinci kitaplardan hatırlanır ancak son kitaplarındaki değişim gereğince bilinmez. Sevinç Çokum da ekseriyetle birinci kitaplarıyla biliniyor. halbuki son devir romanlarında değerli bir değişim var ve daha ustalıklı, olgunluk işi metinler.
Faili meçhuller, baba-oğul çatışması, aşk, İstanbul, roman, tiyatro, berbatlığın örgütlenmesi, tutku, iki bayanı birden seven erkeğin açmazları, hayallerin gerçekle irtibatları, bayanların toplum ortasındaki yeri Sevinç Çokum’un son romanı Yüzünü Sıyır Karanlığından romanının anahtar sözleri ve temaları. Romanın anlatıcısı Yetkin’in yazmakta olduğu romanı izah ederken söylemiş oldukleri bir manada romanı da tanımlar: “Roman yazıyorum… Yaşantılar işte… Aşk var, aşklar, geleceğin karanlıkları, toplumsal çalkantılar ortasında yitirdiklerimiz, acılar karnavalı. Karnaval işte, üstünde tepindiğimiz acılar.”
Roman her insanın bir ideali için yaşadığı, tutuklandığı, mevti kıymetine roman yazdığı, şovlara katıldığı ve bu ülkünün bedelini ödediği bir vakit dilimini anlatır. Ana tema olarak da ülkedeki faili meçhullerin perde gerisini kıssa eder. Emniyetin ortasındaki tetikçi çeteler, kendi makûs emellerine karşı gelen insanları yok etmektedir. Ne var ki roman bu biçimdesine siyasi bir mevzuyu ele almakla bir arada bir siyasi romandan hayli insanı merkeze alan bir roman görünümündedir.
Roman istihbaratta çalışan ve hayatı komünist izi sürmekle geçen polis baba (Eşref Köklüce) ile kendini sosyalist olarak pozisyonlandırmış romancı ve üniversite hocası oğul (Yetkin Köklüce) içindeki çatışma yeri üzerine oturur. Baba, oğlunu kendi anlayışına bakılırsa biçimlendirmek ister, onun üzerinde baskı kurar, küçümser âdeta oğluyla savaşır. Oğul ise kendine apayrı bir dünya kurmaktadır. Baba karanlık bir ülkenin sembol kişiliğini simgelerken, oğulun bilinçaltında ise sevecek, hürmet duyacak bir baba arayışı vardır…
Ne var ki babasının kuşkulu vefatıyla bir arada, babasının geçmişini aramaya koyulan Uzman apayrı bir baba ile karşılaşır. Bu arayışı sırasında Türkiye’nin ortasından geçmekte olduğu karanlık münasebetleri, sömürüyü, kaosu ve idare zafiyetini de keşfeder. Bu bir manada babasının geçmişi üzerinden derinlikli bir Türkiye okumasıdır. Babasının bakılırsav yaptığı sırada emniyette birtakım aksaklıkları fark ettiğini, kimi yaraları kaşıdığını, karanlık cinayetlerin duyumlarını aldığını öğrenir. O aslında birilerini takip ederken, birileri de onu takip etmektedir. Babasının gerisinden en yakın arkadaşı devrimci Atalay’da bir faili meçhule kurban sarfiyat.
Romanın kahramanı ve anlatıcısı romancı Uzman bütün bu olayları yazdığı Yollar Islaktı romanında gündeme getirir. Tam da bu roman üzerinden Ehil takibe uğrayıp rahatsız edilir. Zira büyük sermayelerin uzağında yalnız biridir ve zülfüyâre dokunan şeyler yazmıştır. Güç odaklarını rahatsız eden Ehil için “Bir biçimde sileceğiz…” sonucu verilmiştir. Psikopat ve rezil bir küme tetikçi seçilecek ve gereği yapılacaktır. Lakin anlatıcı Yetkin’in imzaladığı bir kitaba yazdığı kelamlar neredeyse bütün oyunu bozacaktır. Bu çetenin ortasındaki Numan fikir değiştirir ve infaz timine müdahale eder.
ROMANLAR ÜZERİNE BİR DOMAN
Romanın karakterleri: Yetkin’in sevgilisi Kumsal tiyatrocu ve ressam, babanın sevgilisi Fulya tiyatrocu, anlatıcının yakın arkadaşı Atalay Dizdaroğlu siyasi tarih çalışmaları yapan öğretim üyesi, tiyatro çevirileri yapan Rengin Teyze, sosyoloji profesörü Sadi Tükenmez, yayıncı Bedri Demirhan, üniversitede asistan Adnan, sahne direktörü Onur, müzisyen Şeyda olunca hâliyle roman da sanat, edebiyat merkezli bir anlatıya dönüşür. Tiyatro, romanın ana vurgularından biridir. Hem tiyatronun yapısı birebir vakitte toplumsal fonksiyonu roman boyunca örneklenerek tartışılır.
Öteki yandan romanın kahramanının hem sosyolog tıpkı vakitte romancı olması roman kuramı üzerine bir tartışmaya taban yaratır. Sayfalarca roman tartışması yapılır, romanının kuramları ve fonksiyonu gündeme gelir: “Roman fazlaca kuvvetli bir söz aracıdır. Siyasetçilerin anlattığı hayal klişelerini dümdüz eder. Dünyanın ve hayatın, yöneticilerin telaffuzlarından ve siyasetçilerin anlattığından öteki bir şey olduğunu söyler roman. Roman yanlışı, bir palavrası görür ve gösterir. Bütün bir kozmosu hisseder, hissettirir.” Bilhassa kurmaca-gerçeklik münasebeti öne çıkarken, romanı tümüyle güncelle teğe bir ilişkili olduğunu düşünenler romancıyı infaza kadar giden bir aksiyona girişirler.
İSTANBUL DEĞERLİ BİR KARAKTER
Sevinç Çokum Kayıp İstanbul, İskele Gazinosu, Tek Kalan Fincan üzere kitaplarında bir kentin nasıl algılanacağının örneklerini vermişti. Bu romanda da ana karakterlerinden biri İstanbul’dur. Roman, kentin ruhuna inen, İstanbul’un kalbini ortaya koyan tartışmasız tasvirler, çağrışım ve göndermelerle doludur. Roman biraz da İstanbul’un kalbine bir seyahattir. İstanbul’un eşsiz fonu vakit zaman öne çıkıp bir karakter düzeyine yükselir: “Bu kente, bu Nuruosmaniye aydınlığına, Sultanahmet güvercinlerine ve gölgeliklerine yakıştırdık biz. Meydanların kendi halinde halkına, curcunalı satıcılarına, kara tavalarda balık kızartıp ekmek ortası satan Karaköy balıkçılarına, Galata’nın loş, yıpranmış yapılarına, kahvelerine ve İstiklal Caddesi’nin, soğuğu insanı çarpan kaldırımlarından ılık sinemalarına. Sen Bizans’la da hoştun İstanbul. Bunu Sultan Fatih de görmüş olmalıydı. Kuşkum yok hiç, hoşun güzel bakanlarca görülebildiği üzere.” Semtlere nazaran karakterler değişir: “Meserret’in yorgun Kocamustafapaşalı yüzü silindi ve onun yerini Küçüksuyu kıyısındaki motelin renkli masaları memnun, iştahlı yüzleri aldı.”
İstanbul’un yeni yüzünü, yeni göçleri, yeni semtleri ise şu biçimde tasvir eder: “Yeni semtler kuruluyordu; yeni göç dalgaları, aniden yolunu şaşırmış rüzgârlarla sürüsünden ayrılmış, ana gövdeyi kaybedip dağılmış kuş kafileleri üzere kent kenarlarına, kent uzantılarına dökülüyor, saçılıyorlardı. Güya bunları Anadolu’nun şurasından, burasından derleyip yalnızlıklardan, yoksullaşmalardan tahminen hayat savaşlarının mağlubiyetinden daha sonra önlenemez bir güç, buralara itiyordu.” Kentin değişen yüzü bir öbür yerde şu biçimde gerekçelendirilir: “Mavimsi bir aydınlık ağ geriyor üstümüze. Oh karşı taraf, boş zirveler gülümsüyor. Ayazağa, vakit içinde dolar mı oralar, o hoş aydınlık yiter mi? Tahminen gökdelenler yapılır oralara da. Artık isterler bizim insanlarımız da New York’a benzesin İstanbul’umuz diye. Özenti mi diyelim, o da var bir de doğal yapılaşma kâr ve rant işlerini yaygınlaştırma…”
LİSAN VE ANLATIM
Romanın art planında ülkede doların fecî yükselişi, esnafın kepenk indirmesi, birfazlaca firmanın iflas etmesi üzere ekonomik kriz, öteki yandan da 28 darbesi üzere hem siyasi birebir vakitte toplumsal bir kaos yaşanmaktadır. Roman siyasi cinayetlerle ilerlerken okurda bir polisiye tadı da bırakır. Ülkedeki faili meçhullerin izini süren roman karanlık cinayetlerin perde ardını irdelemeye çalışır. Tam da bu kaotik ortamda var olmaya çalışan beşerler, aşkla, vefatla, doğrulukla sınanırlar.
Olayların izini sürmede duşun devreye girmesi ise parlak bir buluştur ve insanları yönlendirir. Roman karakterlerinden Meseret düşlerini anlatıp etrafını uyarır, bir manada felaket habercisi üzeredir. Anlatıcı Ehil de düşleriyle karanlıkları aydınlatmaya çalışır. Romandaki modüllü anlatım gizemi artırır. Roman kahramanları bir biçimde kendileriyle ilgili kelam alır. Mektuplar, notlar ve konuşmalarda kendilerini anlatırlar. Roman bu manada yalnızca Yetkin’in bakış açısından birinci tekil şahıs anlatılmaz kimi vakit üçüncü tekil şahıs kimi vakit de roman kahramanları notlarla, mektuplarla kelam alırlar.
Bilhassa kar bir laitmotif olarak roman boyunca karşımıza çıkar, etrafımızda dolaşır, nazlı nazlı yağar: “Kar, Taksim’den beri bir daha yağıyor, yumuşak inişlerle yüzümüze konuyor küçük, yavaşça dokunuşlarla melek kanatları güya kar taneleri…” Öteki yandan uygunca oturmuş, olgunlaşmış bir hayat görüşü, bakış açısı roman boyunca anlatıma serpiştirilir: “Her şey yaşandıkça rengini koyultur açıltır; say ki eski fotoğraf makineleriyle çekilen sinemaların karanlık banyoda negatiften gerçek hale dönüşümü üzere. Karanlık oda daha sonrası şekillenmiş fotoğraflar anlatıyor sana biçimleri, siyahı beyazı…”
Romanda yaygın kullanılmayan kimi sözler dikkat caziptir: “Denizin dinlenik mavisi.”; “Ben çocuğum olmamasına göyünürdüm.”; “Hücrelerime girmişti. Duraladık.”; “Her şey yaşandıkça rengini koyultur açıltır.”; “Çekinmeli sesi.”; “Deliler üzere sarılıştık.”; “Uğru üzere bakına ede.”; “Üzgünlüğümüzde yanımızda bulacağımız.”
EDEBİYAT VE SİYASET
Sanat yapıtı, ideolojiden kopuk değildir fakat ideolojik bir yapının objesi de değildir. Burada tartışılmayacak olan, kuşkusuz sanatın kendi kurallarına, gereklerine ve estetik oluşuna sadık kalması gerektiğidir: Aslolan yapıtın kendi iç tutarlılığıdır. Bu sözlerle, sanatın siyaset dışına itilmesini, hayattan, toplumsal problemlerden çekilmesini önermiyor, tümüyle ideolojik kodlar üzerine oturmuş, retorik ve didaktik bir söyleme yaslı angaje/partizan “siyasi sanat”la, siyaseti de kapsayan özerk sanat ortasına aralık konulmasının ehemmiyetini vurguluyoruz. Zira sorun, sanatın bu disiplinlerle ilgi ortasında olmasında değil, kendi özerk yapısı haricinde bir öbür disiplinin buyruğuna girmesinde; dahası onu temsil etmeye soyunmasındadır. Sanat “eğlendirmek/hoşça vakit geçirtmek” ve “eğitmek/öğretmek” emelleri ortasına sıkıştırılmamalıdır.
Değerli olan, yaşamsal/siyasal tecrübesi yapıta taşımak değil, onu, yapıtın gerekleri doğrultusunda gereği üzere biçimlendirebilmektir. Yaşanan dram ve trajedilerin edebiyat lisanındaki karşılığını, imgeleri, biçimlerini bulmak gerekir. Yalnızca direniş coşkusuna yaslanan, duygusal/psikolojik yoğunluk ve derinlikten mahrum bir edebî metnin muvaffakiyetinden kelam edilemez. Kaba, çiğ hislerle ve didaktik telaffuzla yazınsal tepe yakalanamaz. Dram, insanın fazilet ve büyüklükleriyle zaaflarının çatışmasından doğar. Eser ise bu drama uygun biçimsel yapının inşasından…
bir hayli muharrir “siyaset”i edebiyatlarının merkezine koymalarına rağmen, toplumsal hususları, bildik kolaycı yaklaşımlarla, popülist anlayışlarla değil, edebî tıbbın gerektirdiği estetik yaklaşımlarla, inceliklerle işlemişlerdir. Yapıtlarda toplumsal sorunların insan üstündeki tesirleri yansıtılırken rahatsız edici ileti zorlaması görülmez, olaylar slogandan çok küçük detaylarla aktarılır. Bu muharrirler, politik mesajın nasıl nesnelleştirilerek anlatılabileceğinin âlâ örneklerini verirken, gerçeği anlatmanın her vakit bir fazlaca tarafı olduğunu, çeşitli biçimler deneyerek nitelikli eserlerle ortaya koymuşlardır.
Sevinç Çokum’un roman anlayışının merkezinde insan vardır. İnsanın bilhassa ruhsal boyutlarını irdelemeye çalışır. Politik sorunlar, ekonomik sorunlar birey üzerinden, ondaki tesiri üzerinden aktarılır. Çokum son romanı Yüzünü Sıyır Karanlığından da roman-siyaset bağlantısının nasıl olması gerektiğine ait sorunun dengeli bir meselai ortaya koyar.
KAYNAK: YENİ ŞAFAK
Faili meçhuller, baba-oğul çatışması, aşk, İstanbul, roman, tiyatro, berbatlığın örgütlenmesi, tutku, iki bayanı birden seven erkeğin açmazları, hayallerin gerçekle irtibatları, bayanların toplum ortasındaki yeri Sevinç Çokum’un son romanı Yüzünü Sıyır Karanlığından romanının anahtar sözleri ve temaları. Romanın anlatıcısı Yetkin’in yazmakta olduğu romanı izah ederken söylemiş oldukleri bir manada romanı da tanımlar: “Roman yazıyorum… Yaşantılar işte… Aşk var, aşklar, geleceğin karanlıkları, toplumsal çalkantılar ortasında yitirdiklerimiz, acılar karnavalı. Karnaval işte, üstünde tepindiğimiz acılar.”
Roman her insanın bir ideali için yaşadığı, tutuklandığı, mevti kıymetine roman yazdığı, şovlara katıldığı ve bu ülkünün bedelini ödediği bir vakit dilimini anlatır. Ana tema olarak da ülkedeki faili meçhullerin perde gerisini kıssa eder. Emniyetin ortasındaki tetikçi çeteler, kendi makûs emellerine karşı gelen insanları yok etmektedir. Ne var ki roman bu biçimdesine siyasi bir mevzuyu ele almakla bir arada bir siyasi romandan hayli insanı merkeze alan bir roman görünümündedir.
Roman istihbaratta çalışan ve hayatı komünist izi sürmekle geçen polis baba (Eşref Köklüce) ile kendini sosyalist olarak pozisyonlandırmış romancı ve üniversite hocası oğul (Yetkin Köklüce) içindeki çatışma yeri üzerine oturur. Baba, oğlunu kendi anlayışına bakılırsa biçimlendirmek ister, onun üzerinde baskı kurar, küçümser âdeta oğluyla savaşır. Oğul ise kendine apayrı bir dünya kurmaktadır. Baba karanlık bir ülkenin sembol kişiliğini simgelerken, oğulun bilinçaltında ise sevecek, hürmet duyacak bir baba arayışı vardır…
Ne var ki babasının kuşkulu vefatıyla bir arada, babasının geçmişini aramaya koyulan Uzman apayrı bir baba ile karşılaşır. Bu arayışı sırasında Türkiye’nin ortasından geçmekte olduğu karanlık münasebetleri, sömürüyü, kaosu ve idare zafiyetini de keşfeder. Bu bir manada babasının geçmişi üzerinden derinlikli bir Türkiye okumasıdır. Babasının bakılırsav yaptığı sırada emniyette birtakım aksaklıkları fark ettiğini, kimi yaraları kaşıdığını, karanlık cinayetlerin duyumlarını aldığını öğrenir. O aslında birilerini takip ederken, birileri de onu takip etmektedir. Babasının gerisinden en yakın arkadaşı devrimci Atalay’da bir faili meçhule kurban sarfiyat.
Romanın kahramanı ve anlatıcısı romancı Uzman bütün bu olayları yazdığı Yollar Islaktı romanında gündeme getirir. Tam da bu roman üzerinden Ehil takibe uğrayıp rahatsız edilir. Zira büyük sermayelerin uzağında yalnız biridir ve zülfüyâre dokunan şeyler yazmıştır. Güç odaklarını rahatsız eden Ehil için “Bir biçimde sileceğiz…” sonucu verilmiştir. Psikopat ve rezil bir küme tetikçi seçilecek ve gereği yapılacaktır. Lakin anlatıcı Yetkin’in imzaladığı bir kitaba yazdığı kelamlar neredeyse bütün oyunu bozacaktır. Bu çetenin ortasındaki Numan fikir değiştirir ve infaz timine müdahale eder.
ROMANLAR ÜZERİNE BİR DOMAN
Romanın karakterleri: Yetkin’in sevgilisi Kumsal tiyatrocu ve ressam, babanın sevgilisi Fulya tiyatrocu, anlatıcının yakın arkadaşı Atalay Dizdaroğlu siyasi tarih çalışmaları yapan öğretim üyesi, tiyatro çevirileri yapan Rengin Teyze, sosyoloji profesörü Sadi Tükenmez, yayıncı Bedri Demirhan, üniversitede asistan Adnan, sahne direktörü Onur, müzisyen Şeyda olunca hâliyle roman da sanat, edebiyat merkezli bir anlatıya dönüşür. Tiyatro, romanın ana vurgularından biridir. Hem tiyatronun yapısı birebir vakitte toplumsal fonksiyonu roman boyunca örneklenerek tartışılır.
Öteki yandan romanın kahramanının hem sosyolog tıpkı vakitte romancı olması roman kuramı üzerine bir tartışmaya taban yaratır. Sayfalarca roman tartışması yapılır, romanının kuramları ve fonksiyonu gündeme gelir: “Roman fazlaca kuvvetli bir söz aracıdır. Siyasetçilerin anlattığı hayal klişelerini dümdüz eder. Dünyanın ve hayatın, yöneticilerin telaffuzlarından ve siyasetçilerin anlattığından öteki bir şey olduğunu söyler roman. Roman yanlışı, bir palavrası görür ve gösterir. Bütün bir kozmosu hisseder, hissettirir.” Bilhassa kurmaca-gerçeklik münasebeti öne çıkarken, romanı tümüyle güncelle teğe bir ilişkili olduğunu düşünenler romancıyı infaza kadar giden bir aksiyona girişirler.
İSTANBUL DEĞERLİ BİR KARAKTER
Sevinç Çokum Kayıp İstanbul, İskele Gazinosu, Tek Kalan Fincan üzere kitaplarında bir kentin nasıl algılanacağının örneklerini vermişti. Bu romanda da ana karakterlerinden biri İstanbul’dur. Roman, kentin ruhuna inen, İstanbul’un kalbini ortaya koyan tartışmasız tasvirler, çağrışım ve göndermelerle doludur. Roman biraz da İstanbul’un kalbine bir seyahattir. İstanbul’un eşsiz fonu vakit zaman öne çıkıp bir karakter düzeyine yükselir: “Bu kente, bu Nuruosmaniye aydınlığına, Sultanahmet güvercinlerine ve gölgeliklerine yakıştırdık biz. Meydanların kendi halinde halkına, curcunalı satıcılarına, kara tavalarda balık kızartıp ekmek ortası satan Karaköy balıkçılarına, Galata’nın loş, yıpranmış yapılarına, kahvelerine ve İstiklal Caddesi’nin, soğuğu insanı çarpan kaldırımlarından ılık sinemalarına. Sen Bizans’la da hoştun İstanbul. Bunu Sultan Fatih de görmüş olmalıydı. Kuşkum yok hiç, hoşun güzel bakanlarca görülebildiği üzere.” Semtlere nazaran karakterler değişir: “Meserret’in yorgun Kocamustafapaşalı yüzü silindi ve onun yerini Küçüksuyu kıyısındaki motelin renkli masaları memnun, iştahlı yüzleri aldı.”
İstanbul’un yeni yüzünü, yeni göçleri, yeni semtleri ise şu biçimde tasvir eder: “Yeni semtler kuruluyordu; yeni göç dalgaları, aniden yolunu şaşırmış rüzgârlarla sürüsünden ayrılmış, ana gövdeyi kaybedip dağılmış kuş kafileleri üzere kent kenarlarına, kent uzantılarına dökülüyor, saçılıyorlardı. Güya bunları Anadolu’nun şurasından, burasından derleyip yalnızlıklardan, yoksullaşmalardan tahminen hayat savaşlarının mağlubiyetinden daha sonra önlenemez bir güç, buralara itiyordu.” Kentin değişen yüzü bir öbür yerde şu biçimde gerekçelendirilir: “Mavimsi bir aydınlık ağ geriyor üstümüze. Oh karşı taraf, boş zirveler gülümsüyor. Ayazağa, vakit içinde dolar mı oralar, o hoş aydınlık yiter mi? Tahminen gökdelenler yapılır oralara da. Artık isterler bizim insanlarımız da New York’a benzesin İstanbul’umuz diye. Özenti mi diyelim, o da var bir de doğal yapılaşma kâr ve rant işlerini yaygınlaştırma…”
LİSAN VE ANLATIM
Romanın art planında ülkede doların fecî yükselişi, esnafın kepenk indirmesi, birfazlaca firmanın iflas etmesi üzere ekonomik kriz, öteki yandan da 28 darbesi üzere hem siyasi birebir vakitte toplumsal bir kaos yaşanmaktadır. Roman siyasi cinayetlerle ilerlerken okurda bir polisiye tadı da bırakır. Ülkedeki faili meçhullerin izini süren roman karanlık cinayetlerin perde ardını irdelemeye çalışır. Tam da bu kaotik ortamda var olmaya çalışan beşerler, aşkla, vefatla, doğrulukla sınanırlar.
Olayların izini sürmede duşun devreye girmesi ise parlak bir buluştur ve insanları yönlendirir. Roman karakterlerinden Meseret düşlerini anlatıp etrafını uyarır, bir manada felaket habercisi üzeredir. Anlatıcı Ehil de düşleriyle karanlıkları aydınlatmaya çalışır. Romandaki modüllü anlatım gizemi artırır. Roman kahramanları bir biçimde kendileriyle ilgili kelam alır. Mektuplar, notlar ve konuşmalarda kendilerini anlatırlar. Roman bu manada yalnızca Yetkin’in bakış açısından birinci tekil şahıs anlatılmaz kimi vakit üçüncü tekil şahıs kimi vakit de roman kahramanları notlarla, mektuplarla kelam alırlar.
Bilhassa kar bir laitmotif olarak roman boyunca karşımıza çıkar, etrafımızda dolaşır, nazlı nazlı yağar: “Kar, Taksim’den beri bir daha yağıyor, yumuşak inişlerle yüzümüze konuyor küçük, yavaşça dokunuşlarla melek kanatları güya kar taneleri…” Öteki yandan uygunca oturmuş, olgunlaşmış bir hayat görüşü, bakış açısı roman boyunca anlatıma serpiştirilir: “Her şey yaşandıkça rengini koyultur açıltır; say ki eski fotoğraf makineleriyle çekilen sinemaların karanlık banyoda negatiften gerçek hale dönüşümü üzere. Karanlık oda daha sonrası şekillenmiş fotoğraflar anlatıyor sana biçimleri, siyahı beyazı…”
Romanda yaygın kullanılmayan kimi sözler dikkat caziptir: “Denizin dinlenik mavisi.”; “Ben çocuğum olmamasına göyünürdüm.”; “Hücrelerime girmişti. Duraladık.”; “Her şey yaşandıkça rengini koyultur açıltır.”; “Çekinmeli sesi.”; “Deliler üzere sarılıştık.”; “Uğru üzere bakına ede.”; “Üzgünlüğümüzde yanımızda bulacağımız.”
EDEBİYAT VE SİYASET
Sanat yapıtı, ideolojiden kopuk değildir fakat ideolojik bir yapının objesi de değildir. Burada tartışılmayacak olan, kuşkusuz sanatın kendi kurallarına, gereklerine ve estetik oluşuna sadık kalması gerektiğidir: Aslolan yapıtın kendi iç tutarlılığıdır. Bu sözlerle, sanatın siyaset dışına itilmesini, hayattan, toplumsal problemlerden çekilmesini önermiyor, tümüyle ideolojik kodlar üzerine oturmuş, retorik ve didaktik bir söyleme yaslı angaje/partizan “siyasi sanat”la, siyaseti de kapsayan özerk sanat ortasına aralık konulmasının ehemmiyetini vurguluyoruz. Zira sorun, sanatın bu disiplinlerle ilgi ortasında olmasında değil, kendi özerk yapısı haricinde bir öbür disiplinin buyruğuna girmesinde; dahası onu temsil etmeye soyunmasındadır. Sanat “eğlendirmek/hoşça vakit geçirtmek” ve “eğitmek/öğretmek” emelleri ortasına sıkıştırılmamalıdır.
Değerli olan, yaşamsal/siyasal tecrübesi yapıta taşımak değil, onu, yapıtın gerekleri doğrultusunda gereği üzere biçimlendirebilmektir. Yaşanan dram ve trajedilerin edebiyat lisanındaki karşılığını, imgeleri, biçimlerini bulmak gerekir. Yalnızca direniş coşkusuna yaslanan, duygusal/psikolojik yoğunluk ve derinlikten mahrum bir edebî metnin muvaffakiyetinden kelam edilemez. Kaba, çiğ hislerle ve didaktik telaffuzla yazınsal tepe yakalanamaz. Dram, insanın fazilet ve büyüklükleriyle zaaflarının çatışmasından doğar. Eser ise bu drama uygun biçimsel yapının inşasından…
bir hayli muharrir “siyaset”i edebiyatlarının merkezine koymalarına rağmen, toplumsal hususları, bildik kolaycı yaklaşımlarla, popülist anlayışlarla değil, edebî tıbbın gerektirdiği estetik yaklaşımlarla, inceliklerle işlemişlerdir. Yapıtlarda toplumsal sorunların insan üstündeki tesirleri yansıtılırken rahatsız edici ileti zorlaması görülmez, olaylar slogandan çok küçük detaylarla aktarılır. Bu muharrirler, politik mesajın nasıl nesnelleştirilerek anlatılabileceğinin âlâ örneklerini verirken, gerçeği anlatmanın her vakit bir fazlaca tarafı olduğunu, çeşitli biçimler deneyerek nitelikli eserlerle ortaya koymuşlardır.
Sevinç Çokum’un roman anlayışının merkezinde insan vardır. İnsanın bilhassa ruhsal boyutlarını irdelemeye çalışır. Politik sorunlar, ekonomik sorunlar birey üzerinden, ondaki tesiri üzerinden aktarılır. Çokum son romanı Yüzünü Sıyır Karanlığından da roman-siyaset bağlantısının nasıl olması gerektiğine ait sorunun dengeli bir meselai ortaya koyar.
KAYNAK: YENİ ŞAFAK