Kamu dayanakları olmasa Kovid-19 krizi KOBİ’lerin iflas etmesine niye olacaktı. Bütçe açısından çok külfetli olan dayanaklar iktisatta işlerin korunmasını sağlasa da gelişmiş ülkelerin uyguladığı mali siyasetlerin dışsallıkları, gelişen ülke ekonomilerini vurabilir….
Türk iktisatçılar Kovid-19 krizi devrinde kıymetli çalışmalara imza atıyorlar. Dr. Selva Demiralp, Dr. Cem Çakmaklı, Dr. Sevcan Yeşiltaş ve Dr. Muhammed A. Yıldırım ve Dr. Şebnem Kalemli-Özcan geçen aylarda tüm dünyada ses getiren ve Batı basınında geniş yankı bulan aşıların ekonomiler üzerine tesirini irdeleyen bir araştırma yayımladılar. O grupta yer alan Maryland Üniversitesi Profesörü Dr. Şebnem Kalemli-Özcan; UC Berkeley’den Pierre Olivier Gourinchas, Federal Reserve Bank of Atlanta’dan Veronika Penciakova ve Bank of Canada’dan Nick Sander ile mayıs ayında bir araştırmaya imza attı. Bu çalışma evvelki cuma bütün dünyanın yakından takip ettiği Jackson Hole seminerleri kapsamında sunuldu. 27 ülkedeki ve 50 kesimin incelendiği araştırmada, Kovid-19 krizinin KOBİ’ler üstündeki tesiri ölçüldü. Araştırmanın özet bulguları şu biçimde oldu:
Şayet kamu dayanağı olmasaydı KOBİ’lerdeki batık oranı 9.1 puan daha yüksek olacaktı. Bu kayıp özel bölüm istihdamının yüzde 4.6’sını temsil ediyor. Yani bir o kadar da istihdamda kayıp yaşanacaktı. Kriz sürecinde ortaya çıkan sıkıntılı kredi oranı mütevazı boyutlarda kaldı. Lakin sermaye yeterlilik oranlarını yüzde 14.1’den yüzde 12’ye çekti.
GARANTİLİ KREDİ DEĞERLİ BİR METOT
“Risk altındaki firmalar” olarak nitelenen şirketlere hudutlu devlet takviyesinin maliyetinin de düşük yani mili gelirin binde 8 civarında kaldığı görüldü. birebir vakitte kamu garantili krediler de misal biçimde tesirli olmakla birlikte bu alanda harcanan fonların ulusal gelirin yüzde 5.8’ini bulması niçiniyle daha kıymetli olduğu not edildi.
Ama kamu dayanağı sağlanmaması durumunda KOBİ iflaslarının gelişmiş ekonomiler nezdinde yüzde 5.65, gelişen ekonomilerde ise yüzde 12.53 olacağı baz senaryoda açığa çıktı. Bu bize gelişen ülke KOBİ’lerinin şoklar karşısında fazlaca daha kırılgan olduğu gösteriyor.
Bilindiği üzere Türkiye Kovid-19 sürecinde direkt kamu takviyesi sağlamak yerine KGF (Kredi Garanti Fonu) kredisi ile işletmelere dayanak sağladı. Fakat bu yolun değerli bir model olduğu çalışmada açığa çıkıyor.
Araştırmanın sonuç kısmına baktığımızda faiz oranı affı, vergi ve kira ertelemelerinin firma iflasları üzerinde küçük bir tesiri olduğunu belirtilirken, nakit hibelerinin ise yüksek bir maliyetle iflas oranlarını kıymetli ölçüde azalttığı kaydedildi. Buna nazaran olağan bir yılda bir firmanın yıllık maliyetinin yüzde 15’ine denk gelen bir hibe dayanağı, iflas oranını yüzde 5.6 azaltıyor. Bunun ulusal gelir üstündeki yükü ise yüzde 2.38 oranında oluyor. Fakat iktisadın yüzde 3.26’lık kısmını kurtarıyor. Öte yandan kamu garantili krediler üstte da aktardığımız üzere yüzde 5.8’lik bir maliyete yol açarken, iflas oranını Kovid-19 öncesine çekiyor, işlerin yüzde 4.59’unu kurtarıyor.
FAİZLERDEKİ ARTIŞ SERT VURABİLİR
Kamu dayanakları yardımıyla, izlenen ülkelerde, iflasların yüzde 4.3 artışla hudutlu kalacağı öngörülüyor. halbuki dayanaklar yardımıyla iflas oranı, gelişmiş ekonomilerde olağan senelera nazaran 0.43 yüzde puan azalırken, gelişen ekonomilerdeki iflas oranının yüzde 12.5’ten yüzde 9.3’e çekildiği belirlendi.
Gelişen ekonomilerde maliye siyaseti yardımıyla Kovid-19 kaynaklı talep daralması yüzde 8 oranında dengelendi. Bu sayede istihdam korundu. Lakin global iktisatta süratli bir toparlanma faiz oranları üzerinde baskı oluşturacak bu da gelişen iktisatların toparlanmasının önünde karşıt bir rüzgar tesiri oluşturacak. Sonuçta gelişmiş ekonomiler olağanlaşırken gelişenler kuvvetli finansman şartları ile karşı karşıya kalacaklar.
‘SAATLİ BOMBA’ İŞLİYOR MU?
birebir vakitte gerek hibeler gerekse kamu garantili kredilerin kıymetli bir kısmı yanlış tahsis edildiği için israf gündeme geliyor ve aslına bakarsan başarısız olacak firmalar ayakta tutulduğu için zombi firmaları yaratılıyor. Araştırmada yer alan iddiaya bakılırsa hibeler ve krediler KOBİ’lerin yüzde 1.5 ile 2.5’ine denk gelen zayıf firmaların üçte birini kurtarıyor. Takviyelerin büyük kısmı ise Kovid-19 krizinden sağ çıkmak için takviyeye gereksinimi olmayan kuvvetli firmalara gidiyor.
2020 yılında sağlanan cömert dayanaklar başarısız firmaları kurtararak bir ‘saatli bomba” mı yarattı? Araştırmada bu tehlikeye de işaret edildi. Takviyeler kesildiğinde bu bomba patlayacak mı, tasası hakim. Baz senaryoda, bu şirketlerin iflas etmemesi için dayanakların 2021 boyunca sürdürüldüğü dikkate alındığında şu biçimde bir sonuç ortaya çıkıyor; ülkeler olağana dönüşle bir arada takviyeleri azalttıkça iflaslarda mütevazı bir artış görülecek. 2021’de öngörülen iflas oranı olağan periyodun yalnızca 2.3 puan üzerinde kalırken, bunun 1.9 yüzde puanı 2020’de kurtarılan firmalar kaynaklı olacak. Buna göre 2020’de kamu dayanakları ile ayakta kalan firmaların yüzde 30’u 2021 sonunda iflas edecek, bunların da yüzde 13’ünün zombi şirketler olduğu varsayım ediliyor.
Sonuç prestijiyle sağlanan kredi dayanaklarında geri ödemeler başladığında dahi global iktisatta bir “zombifikasyon” belirtisi öngörülmüyor.
HASARLI NOKTALARA NÜFUZ EDİLDİ
Araştırma kararına bakılırsa firmalara özsermaye gibisi bir takviye sağlanması, firmaları kurtarma aktifliği ile bunun getirdiği mali yük içinde en düzgün dengeyi sağlıyor. Mevcut kredi siyasetleri da uygun bir geri alma sistemiyle öz sermaye gibisi dayanağa dönüştürülebilir bu da hibeler ve geri ödeme olarak öz sermaye dönüşümlerine müsaade verilen krediler için kar vergisi biçiminde uygulanabilir. Sonuçta uygun geri alma düzenekleri ile kurgulanacak bir siyaset manalı sayıda KOBİ’yi pek ucuz maliyetle kurtarabiliyor.
Araştırmaya bakılırsa, Kovid-19 periyodunda uygulanan maliye siyasetlerinin global tesirleri sonlu kalsa da, risk altındaki KOBİ’leri ayakta tutmada başarılı olduğu ve iktisadın hasarlı noktalarına nüfuz edebildiği ortaya çıktı.
YAPILANDIRMALAR GÜNDEME GELECEK
Araştırmada önümüzdeki periyoda ait öngörüler de yer aldı. Buna göre, kısıtlı mali alana sahip olan gelişen ekonomiler, devam eden salgın ve yükselen global faiz oranları ile risk primi yüzünden elverişsiz bir ortamla karşı karşıya.
Araştırma sonucunda iktisadın “zombifikasyona” yahut yaklaşan bir temerrüt dalgasına dair epey az delil bulunsa da, bilhassa gelişen ülke ekonomileri için finansal kırılganlıklar arttı.
Sonuçta çabucak hemen vakti kestirilemese de gelişmiş ülkelerin uyguladığı maliye siyasetleri global gerçek faiz oranları üzerinde baskı kurmaya başladığında, FED para siyasetini normalleştirdiğinde, piyasalar riskleri bir daha fiyatladığında güvenlik açıkları daha da artacak.
Yüksek borçluluk ve kısıtlı mali alana sahip olunan ortamda, gelecek devirdeki finansal yayılmalar son derece kuvvetli bir olumsuz tesir yaratabilir.
Araştırma neticelerina göre, mali takviyelerden çok özel bölümün borçluluk oranları izlenmeli ve borç yapılandırması üzere dikkatli makro ihtiyati ve finansal siyasetlere tartı verilmeli.
‘TÜRKİYE İÇİN İFLAS TEHLİKESİ DAHA BÜYÜK’
Araştırmaya ait sorularımızı yanıtlayan Profesör Şebnem Kalemli-Özcan, hiç bir ülkenin Kovid-19 sürecinde hakikat siyaset uygulamadığını not etti. Ancak harcanan mali ölçü gelişmiş ülkelerde epey fazla olduğu için, epeyce masraflı bulunmasına karşın KOBİ’leri ve işleri kurtardığını söylemiş oldu.
Gelişmiş ülkeler nezdinde tahminen zombifikasyon kelam konusu olmayacak fakat çalışmada da vurgulandığı üzere faiz oranlarının artması gelişen ekonomileri kuvvetli bir müddetcin beklediğini gösteriyor. Araştırmada vurgulandığı üzere geniş bir yapılandırma Türkiye özelinde baktığımızda esasen 2017’den beri Kredi Garanti Fonu eliyle devam eden bir müddetç. Kısıtlı mali alan dikkate alındığında yüksek kaldıraç ve faiz oranları temelinde salgını kamu dayanakları ile bir biçimde atlatan gelişen ülke KOBİ’lerini bir iflas tehlikesi bekliyor olabilir mi?
Profesör Şebnem Kalemli-Özcan, bu sorumuzu ise şöyleki yanıtladı: “Gelişmekte olan Türkiye üzere ülkeler için gelecekte iflas tehlikesi daha büyük. Ancak bu onların kendi mali siyaseti zombileri desteklediğinden fazla, söylemiş olduğiniz üzere düşük faiz kredi verilince, ve de Amerika üzere ülkeler faiz artırınca bu kredilerin geri ödemesi zorlaşacağı için. Zira global faizler artınca malesef Türkiye’de faiz artmalı, artmazsa bu biçimde enflasyon artacak ki bu tekrar aslına bakarsanız KOBİ’leri badireye sokacak. Yani o denli ya da bu biçimde birebir sonuca gelinecek.”
Recep Erçin’in müsaadesiyle Aydınlık.com’dan bir daha yayınlanmıştır
FÖŞ anlattı: Türkiye Göçmen, Mafya ve Talan İktisadı Oldu
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Proje havuzu oluşturalım’
FÖŞ yazdı: Tüketici kredileri sorun mu?
Türk iktisatçılar Kovid-19 krizi devrinde kıymetli çalışmalara imza atıyorlar. Dr. Selva Demiralp, Dr. Cem Çakmaklı, Dr. Sevcan Yeşiltaş ve Dr. Muhammed A. Yıldırım ve Dr. Şebnem Kalemli-Özcan geçen aylarda tüm dünyada ses getiren ve Batı basınında geniş yankı bulan aşıların ekonomiler üzerine tesirini irdeleyen bir araştırma yayımladılar. O grupta yer alan Maryland Üniversitesi Profesörü Dr. Şebnem Kalemli-Özcan; UC Berkeley’den Pierre Olivier Gourinchas, Federal Reserve Bank of Atlanta’dan Veronika Penciakova ve Bank of Canada’dan Nick Sander ile mayıs ayında bir araştırmaya imza attı. Bu çalışma evvelki cuma bütün dünyanın yakından takip ettiği Jackson Hole seminerleri kapsamında sunuldu. 27 ülkedeki ve 50 kesimin incelendiği araştırmada, Kovid-19 krizinin KOBİ’ler üstündeki tesiri ölçüldü. Araştırmanın özet bulguları şu biçimde oldu:
Şayet kamu dayanağı olmasaydı KOBİ’lerdeki batık oranı 9.1 puan daha yüksek olacaktı. Bu kayıp özel bölüm istihdamının yüzde 4.6’sını temsil ediyor. Yani bir o kadar da istihdamda kayıp yaşanacaktı. Kriz sürecinde ortaya çıkan sıkıntılı kredi oranı mütevazı boyutlarda kaldı. Lakin sermaye yeterlilik oranlarını yüzde 14.1’den yüzde 12’ye çekti.
GARANTİLİ KREDİ DEĞERLİ BİR METOT
“Risk altındaki firmalar” olarak nitelenen şirketlere hudutlu devlet takviyesinin maliyetinin de düşük yani mili gelirin binde 8 civarında kaldığı görüldü. birebir vakitte kamu garantili krediler de misal biçimde tesirli olmakla birlikte bu alanda harcanan fonların ulusal gelirin yüzde 5.8’ini bulması niçiniyle daha kıymetli olduğu not edildi.
Ama kamu dayanağı sağlanmaması durumunda KOBİ iflaslarının gelişmiş ekonomiler nezdinde yüzde 5.65, gelişen ekonomilerde ise yüzde 12.53 olacağı baz senaryoda açığa çıktı. Bu bize gelişen ülke KOBİ’lerinin şoklar karşısında fazlaca daha kırılgan olduğu gösteriyor.
Bilindiği üzere Türkiye Kovid-19 sürecinde direkt kamu takviyesi sağlamak yerine KGF (Kredi Garanti Fonu) kredisi ile işletmelere dayanak sağladı. Fakat bu yolun değerli bir model olduğu çalışmada açığa çıkıyor.
Araştırmanın sonuç kısmına baktığımızda faiz oranı affı, vergi ve kira ertelemelerinin firma iflasları üzerinde küçük bir tesiri olduğunu belirtilirken, nakit hibelerinin ise yüksek bir maliyetle iflas oranlarını kıymetli ölçüde azalttığı kaydedildi. Buna nazaran olağan bir yılda bir firmanın yıllık maliyetinin yüzde 15’ine denk gelen bir hibe dayanağı, iflas oranını yüzde 5.6 azaltıyor. Bunun ulusal gelir üstündeki yükü ise yüzde 2.38 oranında oluyor. Fakat iktisadın yüzde 3.26’lık kısmını kurtarıyor. Öte yandan kamu garantili krediler üstte da aktardığımız üzere yüzde 5.8’lik bir maliyete yol açarken, iflas oranını Kovid-19 öncesine çekiyor, işlerin yüzde 4.59’unu kurtarıyor.
FAİZLERDEKİ ARTIŞ SERT VURABİLİR
Kamu dayanakları yardımıyla, izlenen ülkelerde, iflasların yüzde 4.3 artışla hudutlu kalacağı öngörülüyor. halbuki dayanaklar yardımıyla iflas oranı, gelişmiş ekonomilerde olağan senelera nazaran 0.43 yüzde puan azalırken, gelişen ekonomilerdeki iflas oranının yüzde 12.5’ten yüzde 9.3’e çekildiği belirlendi.
Gelişen ekonomilerde maliye siyaseti yardımıyla Kovid-19 kaynaklı talep daralması yüzde 8 oranında dengelendi. Bu sayede istihdam korundu. Lakin global iktisatta süratli bir toparlanma faiz oranları üzerinde baskı oluşturacak bu da gelişen iktisatların toparlanmasının önünde karşıt bir rüzgar tesiri oluşturacak. Sonuçta gelişmiş ekonomiler olağanlaşırken gelişenler kuvvetli finansman şartları ile karşı karşıya kalacaklar.
‘SAATLİ BOMBA’ İŞLİYOR MU?
birebir vakitte gerek hibeler gerekse kamu garantili kredilerin kıymetli bir kısmı yanlış tahsis edildiği için israf gündeme geliyor ve aslına bakarsan başarısız olacak firmalar ayakta tutulduğu için zombi firmaları yaratılıyor. Araştırmada yer alan iddiaya bakılırsa hibeler ve krediler KOBİ’lerin yüzde 1.5 ile 2.5’ine denk gelen zayıf firmaların üçte birini kurtarıyor. Takviyelerin büyük kısmı ise Kovid-19 krizinden sağ çıkmak için takviyeye gereksinimi olmayan kuvvetli firmalara gidiyor.
2020 yılında sağlanan cömert dayanaklar başarısız firmaları kurtararak bir ‘saatli bomba” mı yarattı? Araştırmada bu tehlikeye de işaret edildi. Takviyeler kesildiğinde bu bomba patlayacak mı, tasası hakim. Baz senaryoda, bu şirketlerin iflas etmemesi için dayanakların 2021 boyunca sürdürüldüğü dikkate alındığında şu biçimde bir sonuç ortaya çıkıyor; ülkeler olağana dönüşle bir arada takviyeleri azalttıkça iflaslarda mütevazı bir artış görülecek. 2021’de öngörülen iflas oranı olağan periyodun yalnızca 2.3 puan üzerinde kalırken, bunun 1.9 yüzde puanı 2020’de kurtarılan firmalar kaynaklı olacak. Buna göre 2020’de kamu dayanakları ile ayakta kalan firmaların yüzde 30’u 2021 sonunda iflas edecek, bunların da yüzde 13’ünün zombi şirketler olduğu varsayım ediliyor.
Sonuç prestijiyle sağlanan kredi dayanaklarında geri ödemeler başladığında dahi global iktisatta bir “zombifikasyon” belirtisi öngörülmüyor.
HASARLI NOKTALARA NÜFUZ EDİLDİ
Araştırma kararına bakılırsa firmalara özsermaye gibisi bir takviye sağlanması, firmaları kurtarma aktifliği ile bunun getirdiği mali yük içinde en düzgün dengeyi sağlıyor. Mevcut kredi siyasetleri da uygun bir geri alma sistemiyle öz sermaye gibisi dayanağa dönüştürülebilir bu da hibeler ve geri ödeme olarak öz sermaye dönüşümlerine müsaade verilen krediler için kar vergisi biçiminde uygulanabilir. Sonuçta uygun geri alma düzenekleri ile kurgulanacak bir siyaset manalı sayıda KOBİ’yi pek ucuz maliyetle kurtarabiliyor.
Araştırmaya bakılırsa, Kovid-19 periyodunda uygulanan maliye siyasetlerinin global tesirleri sonlu kalsa da, risk altındaki KOBİ’leri ayakta tutmada başarılı olduğu ve iktisadın hasarlı noktalarına nüfuz edebildiği ortaya çıktı.
YAPILANDIRMALAR GÜNDEME GELECEK
Araştırmada önümüzdeki periyoda ait öngörüler de yer aldı. Buna göre, kısıtlı mali alana sahip olan gelişen ekonomiler, devam eden salgın ve yükselen global faiz oranları ile risk primi yüzünden elverişsiz bir ortamla karşı karşıya.
Araştırma sonucunda iktisadın “zombifikasyona” yahut yaklaşan bir temerrüt dalgasına dair epey az delil bulunsa da, bilhassa gelişen ülke ekonomileri için finansal kırılganlıklar arttı.
Sonuçta çabucak hemen vakti kestirilemese de gelişmiş ülkelerin uyguladığı maliye siyasetleri global gerçek faiz oranları üzerinde baskı kurmaya başladığında, FED para siyasetini normalleştirdiğinde, piyasalar riskleri bir daha fiyatladığında güvenlik açıkları daha da artacak.
Yüksek borçluluk ve kısıtlı mali alana sahip olunan ortamda, gelecek devirdeki finansal yayılmalar son derece kuvvetli bir olumsuz tesir yaratabilir.
Araştırma neticelerina göre, mali takviyelerden çok özel bölümün borçluluk oranları izlenmeli ve borç yapılandırması üzere dikkatli makro ihtiyati ve finansal siyasetlere tartı verilmeli.
‘TÜRKİYE İÇİN İFLAS TEHLİKESİ DAHA BÜYÜK’
Araştırmaya ait sorularımızı yanıtlayan Profesör Şebnem Kalemli-Özcan, hiç bir ülkenin Kovid-19 sürecinde hakikat siyaset uygulamadığını not etti. Ancak harcanan mali ölçü gelişmiş ülkelerde epey fazla olduğu için, epeyce masraflı bulunmasına karşın KOBİ’leri ve işleri kurtardığını söylemiş oldu.
Gelişmiş ülkeler nezdinde tahminen zombifikasyon kelam konusu olmayacak fakat çalışmada da vurgulandığı üzere faiz oranlarının artması gelişen ekonomileri kuvvetli bir müddetcin beklediğini gösteriyor. Araştırmada vurgulandığı üzere geniş bir yapılandırma Türkiye özelinde baktığımızda esasen 2017’den beri Kredi Garanti Fonu eliyle devam eden bir müddetç. Kısıtlı mali alan dikkate alındığında yüksek kaldıraç ve faiz oranları temelinde salgını kamu dayanakları ile bir biçimde atlatan gelişen ülke KOBİ’lerini bir iflas tehlikesi bekliyor olabilir mi?
Profesör Şebnem Kalemli-Özcan, bu sorumuzu ise şöyleki yanıtladı: “Gelişmekte olan Türkiye üzere ülkeler için gelecekte iflas tehlikesi daha büyük. Ancak bu onların kendi mali siyaseti zombileri desteklediğinden fazla, söylemiş olduğiniz üzere düşük faiz kredi verilince, ve de Amerika üzere ülkeler faiz artırınca bu kredilerin geri ödemesi zorlaşacağı için. Zira global faizler artınca malesef Türkiye’de faiz artmalı, artmazsa bu biçimde enflasyon artacak ki bu tekrar aslına bakarsanız KOBİ’leri badireye sokacak. Yani o denli ya da bu biçimde birebir sonuca gelinecek.”
Recep Erçin’in müsaadesiyle Aydınlık.com’dan bir daha yayınlanmıştır
FÖŞ anlattı: Türkiye Göçmen, Mafya ve Talan İktisadı Oldu
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Proje havuzu oluşturalım’
FÖŞ yazdı: Tüketici kredileri sorun mu?