Dünyadaki Enflasyonun artması, Merkez Bankalarının süratle faiz arttırma sürecine girmeleri, uzun vadeli tahvil piyasalarında yıkıcı tesirler yapmaya başladı. Menkul değerlerde bir kural vardır: “menkul değerin vadesindilk evvel ikincil piyasalarda satılmak istenmesi halinde piyasa faizlerinin artması; tahvillerin değerini düşürürken, faizlerinin düşmesi tahvillerin değerini arttırmaktadır”. Dünyada ve ülkemizde faizler düşerken bu tahvillerin anaparaları büyük pahalar kazanmıştır. Fakat artık de karşıtı yaşanmaktadır.
Enflasyonla gayret kapsamında Merkez Bankalarının faiz arttırması piyasa faizlerini yükseltirken, tahvillerin kıymetlerinde de büyük düşüşlere sebep olmaktadır. Dünyadaki en büyük piyasa pozisyonda olan tahvil piyasası, yaklaşık 100 trilyon USD civarındadır. Bu piyasaların Türev piyasalarını da düşündüğümüzde 5-10 katı büyüklüğünde bir hacme sahiptir. Genellikle bu tahviller emniyetli bulunduğundan Emeklilik Fonlarınınca satın alınırlar. Son devirde artan faizler bu piyasalarda devasa hacimli emeklilik fonlarında büyük kayıplara yol açmakta ve bahis global bir sıkıntıya dönüşmektedir.
Bu hafta ortasında İngiltere’de 30 yıllık tahvil faizlerinin % 5’e yükselmesi Emeklilik Fonlarında büyük paha kayıplarına niye olmuş, bunun üzerine İngiliz Merkez Bankası BOE, süreksiz varlık alım programı açıklaması üzerine bu Tahvillerin faizi %4’e düşmüş ve daha sonrası bir daha %4.8’e yükselmiştir. Tıpkı biçimde Amerika’da uzun vadeli tahvil faizlerindeki artışlar, emeklilik fonlarında büyük kıymet kayıplarına yol açmakta ve bunun devamında da yalnızca emeklilik fonları değil elinde uzun vadeli tahvil tutan tüm bankalar ve finans bölümü zincirleme büyük bir kaosa gerçek yol almaktadır. Bu noktada dünyadaki merkez bankaları bu kağıtları elinde tutan kurumların konumlarını kapatmaları için faiz artışlarında yavaş hareket etmektedirler.
Ülkemizde uzun vadeli tahvil piyasası hacim olarak geçmiş senelera nazaran bakılırsaceli azalmış olup ekseriyetle bu kağıtlar yurtiçi bankalar ve emeklilik fonlarının elinde bulunmaktadır. TÜFE ve ÜFE ortalaması %117,5 olan enflasyona karşı Türk TL/Tahvilleri % 13-14 civarında getirisi olduğundan yerli ve yabancı yatırımcı tarafınca ilgi görmemektedir.
Ağustos 2022 prestiji ile kamunun 2.606,2 milyar TL İç Borç Stokunun elinde bulunduranlara bakılırsa dağılımı aşağıdaki üzeredir.
Tabloda görüleceği üzere; İç Borç Stokunu teşkil eden uzun vadeli Devlet Tahvillerin büyük bir kısmı Bankacılık bölümünün elindedir. Son vakit içinderda yapılan düzenlemelerle bankalar bu tahvilleri aktifinde tutmak zorunda bırakılmışlardır. Emeklilik Fonlarının içeriğinde de bilhassa de devlet katkısını oluşturan fonlar da büyük ölçüde faize hassas İç Borç Senetleri( Tahvil ve Kira Sertifikaları) yer almaktadır.
Bireysel Emeklilik Sisteminde, iştirakçinin ödediği meblağın %30 oranında da Devlet Katkısı verilmektedir. Bu devlet katkısı iki cins fonda bedellendirilmektedir bu fonlar iştirak katkı fonu (faizsiz) ve katkı fonu(faizli) olarak isimlendirilmekte olup hazine tarafınca ihraç edilen devlet tahvillerinde (faizli) yahut Gelir Paydaşlığı Senetleri ve Kira Sertifikalarında (faizsiz ) kıymetlendirilmektedir.
Emeklilik planları faiz hassasiyeti olan iştirakçiler için başlangıçta faizli ve faizsiz olarak ayrılmaktadır. Şayet iştirakçi olarak kendi payınızdaki fonlarda faizli eserleri tercih etmişsiniz, devlet katkısını da faizli olan KATKI hissesini tercih etmek durumundasınız. Şayet iştirakçi kendi payında faizsiz eserleri tercih etmişse, bu sefer de İŞTİRAK KATKI hissesinde faizsiz eserleri tercih etmek durumundasınız. İştirakçi kendi hissesini faizli, devlet katkısını faizsiz yahut kendi hissesini faizsiz devlet katkısını faizli tercih edememektedir. Bunun ne kıymeti var derseniz bilhassa ülkemizde yüksek enflasyon karşısında kamu baskısı ile düşük tutulan piyasa ve Tahvil faizlerinin yükselmesi halinde Uzun Vadeli Tahvilleri bulunduran tüm fonlar üzere faizli KATKI payının fonları büyük kayıplarla karşılaşacaktır.
Devletin yapmış olduğu %30 katkının kendi borçlanma araçlarında kıymetlendirilmesi mecburiliği kanaatimce gerçek değildir. Devlet katkısının devletin kendi çıkardığı borçlanma araçlarında değerlendirmesi durumunda vakit ortasında olabilecek faiz artışlarında bu fonlar büyük kıymet kayıpları ile karşılaşabilecek ve bu durumda da devlet katkısının epeyce bir manası kalmayacaktır. İştirakçinin kendi hissesini istediği fonda değerlendirmesi üzere dilerse devlet katkısını da diğer fonlar üzere değerlendirilmesi imkanının da iştirakçiye sunulabilmesi mümkün olmalıdır. halbukiki devlet iştirakçiye; benim katkımı benim çıkardığım kağıtlarla ben size borçlanacağım, bu devlet katkısı fonları için de “ya daima faiz ya hiç faiz olmalı” demektedir. Umarız ülkemizde faizler artmaz ve faizli fonları yeğleyen BES iştirakçileri fon bedellerinde büyük kayıplarla karşılaşmaz. Yoksa ülkemizde tasarrufların artırılması ismine insanımızın yediğinden içtiğinden biriktirdiği kaynakların büyük bir kısmı yeni ekonomik heterodoks deneyin kurbanı olacaktır.
Murat ŞENOL – Ekonomist
bankavitrini.com
Enflasyonla gayret kapsamında Merkez Bankalarının faiz arttırması piyasa faizlerini yükseltirken, tahvillerin kıymetlerinde de büyük düşüşlere sebep olmaktadır. Dünyadaki en büyük piyasa pozisyonda olan tahvil piyasası, yaklaşık 100 trilyon USD civarındadır. Bu piyasaların Türev piyasalarını da düşündüğümüzde 5-10 katı büyüklüğünde bir hacme sahiptir. Genellikle bu tahviller emniyetli bulunduğundan Emeklilik Fonlarınınca satın alınırlar. Son devirde artan faizler bu piyasalarda devasa hacimli emeklilik fonlarında büyük kayıplara yol açmakta ve bahis global bir sıkıntıya dönüşmektedir.
Bu hafta ortasında İngiltere’de 30 yıllık tahvil faizlerinin % 5’e yükselmesi Emeklilik Fonlarında büyük paha kayıplarına niye olmuş, bunun üzerine İngiliz Merkez Bankası BOE, süreksiz varlık alım programı açıklaması üzerine bu Tahvillerin faizi %4’e düşmüş ve daha sonrası bir daha %4.8’e yükselmiştir. Tıpkı biçimde Amerika’da uzun vadeli tahvil faizlerindeki artışlar, emeklilik fonlarında büyük kıymet kayıplarına yol açmakta ve bunun devamında da yalnızca emeklilik fonları değil elinde uzun vadeli tahvil tutan tüm bankalar ve finans bölümü zincirleme büyük bir kaosa gerçek yol almaktadır. Bu noktada dünyadaki merkez bankaları bu kağıtları elinde tutan kurumların konumlarını kapatmaları için faiz artışlarında yavaş hareket etmektedirler.
Ülkemizde uzun vadeli tahvil piyasası hacim olarak geçmiş senelera nazaran bakılırsaceli azalmış olup ekseriyetle bu kağıtlar yurtiçi bankalar ve emeklilik fonlarının elinde bulunmaktadır. TÜFE ve ÜFE ortalaması %117,5 olan enflasyona karşı Türk TL/Tahvilleri % 13-14 civarında getirisi olduğundan yerli ve yabancı yatırımcı tarafınca ilgi görmemektedir.
Ağustos 2022 prestiji ile kamunun 2.606,2 milyar TL İç Borç Stokunun elinde bulunduranlara bakılırsa dağılımı aşağıdaki üzeredir.
Tabloda görüleceği üzere; İç Borç Stokunu teşkil eden uzun vadeli Devlet Tahvillerin büyük bir kısmı Bankacılık bölümünün elindedir. Son vakit içinderda yapılan düzenlemelerle bankalar bu tahvilleri aktifinde tutmak zorunda bırakılmışlardır. Emeklilik Fonlarının içeriğinde de bilhassa de devlet katkısını oluşturan fonlar da büyük ölçüde faize hassas İç Borç Senetleri( Tahvil ve Kira Sertifikaları) yer almaktadır.
Bireysel Emeklilik Sisteminde, iştirakçinin ödediği meblağın %30 oranında da Devlet Katkısı verilmektedir. Bu devlet katkısı iki cins fonda bedellendirilmektedir bu fonlar iştirak katkı fonu (faizsiz) ve katkı fonu(faizli) olarak isimlendirilmekte olup hazine tarafınca ihraç edilen devlet tahvillerinde (faizli) yahut Gelir Paydaşlığı Senetleri ve Kira Sertifikalarında (faizsiz ) kıymetlendirilmektedir.
Emeklilik planları faiz hassasiyeti olan iştirakçiler için başlangıçta faizli ve faizsiz olarak ayrılmaktadır. Şayet iştirakçi olarak kendi payınızdaki fonlarda faizli eserleri tercih etmişsiniz, devlet katkısını da faizli olan KATKI hissesini tercih etmek durumundasınız. Şayet iştirakçi kendi payında faizsiz eserleri tercih etmişse, bu sefer de İŞTİRAK KATKI hissesinde faizsiz eserleri tercih etmek durumundasınız. İştirakçi kendi hissesini faizli, devlet katkısını faizsiz yahut kendi hissesini faizsiz devlet katkısını faizli tercih edememektedir. Bunun ne kıymeti var derseniz bilhassa ülkemizde yüksek enflasyon karşısında kamu baskısı ile düşük tutulan piyasa ve Tahvil faizlerinin yükselmesi halinde Uzun Vadeli Tahvilleri bulunduran tüm fonlar üzere faizli KATKI payının fonları büyük kayıplarla karşılaşacaktır.
Devletin yapmış olduğu %30 katkının kendi borçlanma araçlarında kıymetlendirilmesi mecburiliği kanaatimce gerçek değildir. Devlet katkısının devletin kendi çıkardığı borçlanma araçlarında değerlendirmesi durumunda vakit ortasında olabilecek faiz artışlarında bu fonlar büyük kıymet kayıpları ile karşılaşabilecek ve bu durumda da devlet katkısının epeyce bir manası kalmayacaktır. İştirakçinin kendi hissesini istediği fonda değerlendirmesi üzere dilerse devlet katkısını da diğer fonlar üzere değerlendirilmesi imkanının da iştirakçiye sunulabilmesi mümkün olmalıdır. halbukiki devlet iştirakçiye; benim katkımı benim çıkardığım kağıtlarla ben size borçlanacağım, bu devlet katkısı fonları için de “ya daima faiz ya hiç faiz olmalı” demektedir. Umarız ülkemizde faizler artmaz ve faizli fonları yeğleyen BES iştirakçileri fon bedellerinde büyük kayıplarla karşılaşmaz. Yoksa ülkemizde tasarrufların artırılması ismine insanımızın yediğinden içtiğinden biriktirdiği kaynakların büyük bir kısmı yeni ekonomik heterodoks deneyin kurbanı olacaktır.
Murat ŞENOL – Ekonomist
bankavitrini.com