2008 global mali krizinden çıkarken (KFK), ekonomik şokun döngüsel değil daha yapısal ve kalıcı olduğunu fark etmek fazlaca uzun sürdü. Sonuç, acil durumla başa çıkmada tesirli olmakla bir arada, daha uzun vadeli ekonomik refah için yetersiz olduğunu kanıtlayan bir siyaset karşılığıydı.
Covid-19, bilhassa sosyoekonomik eşitsizlikler, ortak tercih edilen kurumlar ve çarpık finansal piyasalar kelam konusu olduğunda, KFK akabinde gelen hayal kırıklığı yaratan toparlanmanın kırılganlıklarını güçlendirdi. Bu ortada, on yıl evvel reaksiyon verilmesi hayli uzun süren – dünyanın yapısal bir toplam talep eksikliğiyle karşı karşıya kaldığının kabulü – artık yeni zorluklara vaktinde karşılık verilmesini engelliyor.
Merkez bankalarının tarihi mali transfer düzeyleri ve likidite enjeksiyonları niçiniyle talep bugün fazlaca daha az pürüz teşkil ederken, Covid ile ilgili faktörler arz tarafını alt üst etti. “Tam zamanında” üretim modeline sahip global bir iktisadın fazlaca taraflı verimliliği, bırakın kuvvetli siyaset reaksiyonları üretmeyi, çabucak hemen zihniyetleri gereğince değiştirmemiş olan katmanlı kırılganlıkların ve bozulmaların kaynağı haline geldi. Bu ortada, artık mevcut para siyasetine devam etmenin riskleri yararlardan daha ağır basıyor.
Siyasetlerin içeriğini ve karışımını ele alma gereksinimi, hem ulusal birebir vakitte fazlaca taraflı seviyede acil. Bunun yapılmaması, azalan büyüme ve daha yüksek enflasyonun yıkıcı karışımı olan stagflasyonel rüzgarları ekonomik, finansal, kurumsal, siyasi ve toplumsal tesirleri olan fazlaca daha yıkıcı bir olguya dönüştürebilir.
2008 krizi, birfazlaca öğretisinin yanı sıra, finansa çok bağımlı bir iktisadın tehlikelerini ortaya çıkardı. Kriz periyodu siyaset yapıcıları, menkul kıymetleştirme ve başka risk takas teknikleri de dâhil olmak üzere borç ve kaldıraç pürüzlerini düşüren yeniliklerle büyülenirken, kısıtlanmamış bir finans bölümü, gerçek ekonomik fırsatları finanse etmekten, konutta gözle görülür biçimde yaygın spekülasyonları körüklemeye geçti. Bankalar da birbirlerine kaldıraç yüklü eserlerden oluşan görünüşte sonsuz bir eser yelpazesi sattıkça bilançolar balonlaştı.
Kaçınılmaz sonuçlarla başa çıkmak için – birkaç finansal balonun tıpkı anda patlaması – siyaset yapıcılar, gerçek iktisada yıkıcı geri dönüşe karşı koymak ve bankalar içinde çok risk almayı dizginlemek için süratli davrandılar. var iseyım, “zamanında, gayeli ve geçici” bir siyaset müdahalesinin güçlü sosyoekonomik refah şartlarını geri getireceğiydi.
bir daha de global ekonomiyi rahatsız eden şey, çok ve sorumsuz finanstan daha derine indi. İktisadın “finansallaşması” gerçek büyüme yanlısı teşebbüsleri kenara itmişti.
Altyapı modernizasyonu, işgücünün aktifleştirilmesi ve bir daha hünerlerinin yükseltilmesi üzere gerçek verimlilik artırıcı faaliyetler, sofistike finans mühendisliğinin ortaya çıkardığı şeyle karşılaştırıldığında sıkıcı ve eski moda hale geldi. Bu niçinle, iktisatların yapay çeşitlilik de olsa finansal istikrarı korumak için hayal kırıklığı yaratan büyüme, değerli eşitsizlikler ve olağanüstü merkez bankası müdahalelerinin sonsuz çeşitlerinden oluşan yeni bir olağana maruz kalmaları uzun sürmedi.
Büyümenin daima olarak beklenenin ve gerekenin altında kalmasıyla, biroldukca ekonomist ve siyaset yapıcının zihnini eksik toplam talebi ele almaya odakladı. Ne yazık ki, Covid ile arz tarafı problemlerinin artık hakim olduğu göz önüne alındığında bu yaklaşımları bir zayıflığa dönüştürdü.
Covid’in erken bir ekonomik dersi, global iktisadın “tam zamanında” üretim modelini verimliliği artıran bir güçten kıymetli bir kırılganlığa dönüştürdüğü. Sıkıca dokunmuş hudut ötesi tedarik zincirleri apansız bir yahut daha fazla limanda Covid ile ilgili kapanışların kurbanı oldu. Nakliye ve konteyner kesintileri, uygun maliyetli bedel zincirlerini ziyan vericiye dönüştürdü. Daha fazla esneklik arayan şirketler, tedarik zincirlerini bir daha kurmaya başladı; bu da kısa vadeli güvenlik açıklarını artırdı. Süratli bir biçimde yeni bir üretim tesisi inşa etmek ve devreye almak güç. Birden fazla kişi tıpkı şeyi tıpkı anda yapmaya çalıştığında daha da güç.
İşgücü arzı da bir sorun haline geldi. Personellerin sıhhat risklerine ve hayat şekli seçimlerine karşı daha fazla hassaslığı, çalışma eğilimini değiştirdi. İşgücüne iştirak daha az inançlı hale geldikçe iş ilanlarındaki rekor artışları körüklemiş oldu. Şirketlerin yeni personelleri çekme uğraşları onları esasen sahip olduklarını korumak için maaşları artırmaya zorladığı için personellik maliyetleri kaçınılmaz artmaya başladı.
Arz kesintilerinin delilleri çoğalırken, baskın makroekonomik zihniyet hala yetersiz toplam talebe çok derecede sabitlenmiş durumda. Federal Rezerv’in son siyaset açıklamalarından kimileri, bir defa daha örnek olarak hizmet vermekte.
Bu durum davranış bilimciler için sürpriz olmayacaktır. Bilişsel tuzaklar, siyaset yapıcıların odağının, bugünün ve yarının ekonomik rahatsızlığının ana sebebi haline gelen arz kesintilerine kaymasını yavaşlatabilir. Bunun yerine, bilhassa para siyasetinde, giderek artan sayıda ülkede esmeye başlayan stagflasyonel rüzgârları istemeden güçlendiren birtakım yaklaşımlar artabilir.
Bilişsel önyargılar, çalışma ortamında büyük değişikliklerin olduğu bir vakitte bilhassa sıkıntılıdır. Bu, 2008 mali krizi daha sonrasında da vardı; bugün talepten arza hayli yavaş gelişen bir formuyla görüyoruz.
Ulusal ve fazlaca taraflı siyaset zihniyetlerinin asıl gerçeğe ahenk sağlaması ne kadar uzun sürerse, global finansal krizin akabinde gelen hayal kırıklığını yenidenlama olasılığımız o kadar artar: Yakın düşmana karşı savaşı kazanırken iklim değişikliği üzere tehlikeli kalıcı zorlukları ele almak için bir platform olan güçlü ve kapsayıcı sosyoekonomik refahın barışını ve gerçek finansal istikrarı tesis edememek.
Bloomberg
Covid-19, bilhassa sosyoekonomik eşitsizlikler, ortak tercih edilen kurumlar ve çarpık finansal piyasalar kelam konusu olduğunda, KFK akabinde gelen hayal kırıklığı yaratan toparlanmanın kırılganlıklarını güçlendirdi. Bu ortada, on yıl evvel reaksiyon verilmesi hayli uzun süren – dünyanın yapısal bir toplam talep eksikliğiyle karşı karşıya kaldığının kabulü – artık yeni zorluklara vaktinde karşılık verilmesini engelliyor.
Merkez bankalarının tarihi mali transfer düzeyleri ve likidite enjeksiyonları niçiniyle talep bugün fazlaca daha az pürüz teşkil ederken, Covid ile ilgili faktörler arz tarafını alt üst etti. “Tam zamanında” üretim modeline sahip global bir iktisadın fazlaca taraflı verimliliği, bırakın kuvvetli siyaset reaksiyonları üretmeyi, çabucak hemen zihniyetleri gereğince değiştirmemiş olan katmanlı kırılganlıkların ve bozulmaların kaynağı haline geldi. Bu ortada, artık mevcut para siyasetine devam etmenin riskleri yararlardan daha ağır basıyor.
Siyasetlerin içeriğini ve karışımını ele alma gereksinimi, hem ulusal birebir vakitte fazlaca taraflı seviyede acil. Bunun yapılmaması, azalan büyüme ve daha yüksek enflasyonun yıkıcı karışımı olan stagflasyonel rüzgarları ekonomik, finansal, kurumsal, siyasi ve toplumsal tesirleri olan fazlaca daha yıkıcı bir olguya dönüştürebilir.
2008 krizi, birfazlaca öğretisinin yanı sıra, finansa çok bağımlı bir iktisadın tehlikelerini ortaya çıkardı. Kriz periyodu siyaset yapıcıları, menkul kıymetleştirme ve başka risk takas teknikleri de dâhil olmak üzere borç ve kaldıraç pürüzlerini düşüren yeniliklerle büyülenirken, kısıtlanmamış bir finans bölümü, gerçek ekonomik fırsatları finanse etmekten, konutta gözle görülür biçimde yaygın spekülasyonları körüklemeye geçti. Bankalar da birbirlerine kaldıraç yüklü eserlerden oluşan görünüşte sonsuz bir eser yelpazesi sattıkça bilançolar balonlaştı.
Kaçınılmaz sonuçlarla başa çıkmak için – birkaç finansal balonun tıpkı anda patlaması – siyaset yapıcılar, gerçek iktisada yıkıcı geri dönüşe karşı koymak ve bankalar içinde çok risk almayı dizginlemek için süratli davrandılar. var iseyım, “zamanında, gayeli ve geçici” bir siyaset müdahalesinin güçlü sosyoekonomik refah şartlarını geri getireceğiydi.
bir daha de global ekonomiyi rahatsız eden şey, çok ve sorumsuz finanstan daha derine indi. İktisadın “finansallaşması” gerçek büyüme yanlısı teşebbüsleri kenara itmişti.
Altyapı modernizasyonu, işgücünün aktifleştirilmesi ve bir daha hünerlerinin yükseltilmesi üzere gerçek verimlilik artırıcı faaliyetler, sofistike finans mühendisliğinin ortaya çıkardığı şeyle karşılaştırıldığında sıkıcı ve eski moda hale geldi. Bu niçinle, iktisatların yapay çeşitlilik de olsa finansal istikrarı korumak için hayal kırıklığı yaratan büyüme, değerli eşitsizlikler ve olağanüstü merkez bankası müdahalelerinin sonsuz çeşitlerinden oluşan yeni bir olağana maruz kalmaları uzun sürmedi.
Büyümenin daima olarak beklenenin ve gerekenin altında kalmasıyla, biroldukca ekonomist ve siyaset yapıcının zihnini eksik toplam talebi ele almaya odakladı. Ne yazık ki, Covid ile arz tarafı problemlerinin artık hakim olduğu göz önüne alındığında bu yaklaşımları bir zayıflığa dönüştürdü.
Covid’in erken bir ekonomik dersi, global iktisadın “tam zamanında” üretim modelini verimliliği artıran bir güçten kıymetli bir kırılganlığa dönüştürdüğü. Sıkıca dokunmuş hudut ötesi tedarik zincirleri apansız bir yahut daha fazla limanda Covid ile ilgili kapanışların kurbanı oldu. Nakliye ve konteyner kesintileri, uygun maliyetli bedel zincirlerini ziyan vericiye dönüştürdü. Daha fazla esneklik arayan şirketler, tedarik zincirlerini bir daha kurmaya başladı; bu da kısa vadeli güvenlik açıklarını artırdı. Süratli bir biçimde yeni bir üretim tesisi inşa etmek ve devreye almak güç. Birden fazla kişi tıpkı şeyi tıpkı anda yapmaya çalıştığında daha da güç.
İşgücü arzı da bir sorun haline geldi. Personellerin sıhhat risklerine ve hayat şekli seçimlerine karşı daha fazla hassaslığı, çalışma eğilimini değiştirdi. İşgücüne iştirak daha az inançlı hale geldikçe iş ilanlarındaki rekor artışları körüklemiş oldu. Şirketlerin yeni personelleri çekme uğraşları onları esasen sahip olduklarını korumak için maaşları artırmaya zorladığı için personellik maliyetleri kaçınılmaz artmaya başladı.
Arz kesintilerinin delilleri çoğalırken, baskın makroekonomik zihniyet hala yetersiz toplam talebe çok derecede sabitlenmiş durumda. Federal Rezerv’in son siyaset açıklamalarından kimileri, bir defa daha örnek olarak hizmet vermekte.
Bu durum davranış bilimciler için sürpriz olmayacaktır. Bilişsel tuzaklar, siyaset yapıcıların odağının, bugünün ve yarının ekonomik rahatsızlığının ana sebebi haline gelen arz kesintilerine kaymasını yavaşlatabilir. Bunun yerine, bilhassa para siyasetinde, giderek artan sayıda ülkede esmeye başlayan stagflasyonel rüzgârları istemeden güçlendiren birtakım yaklaşımlar artabilir.
Bilişsel önyargılar, çalışma ortamında büyük değişikliklerin olduğu bir vakitte bilhassa sıkıntılıdır. Bu, 2008 mali krizi daha sonrasında da vardı; bugün talepten arza hayli yavaş gelişen bir formuyla görüyoruz.
Ulusal ve fazlaca taraflı siyaset zihniyetlerinin asıl gerçeğe ahenk sağlaması ne kadar uzun sürerse, global finansal krizin akabinde gelen hayal kırıklığını yenidenlama olasılığımız o kadar artar: Yakın düşmana karşı savaşı kazanırken iklim değişikliği üzere tehlikeli kalıcı zorlukları ele almak için bir platform olan güçlü ve kapsayıcı sosyoekonomik refahın barışını ve gerçek finansal istikrarı tesis edememek.
Bloomberg