Er yahut geç Türkiye’de bir “IMF programı” uygulanacaktır. IMF nezareti altında olması gerekmeyebilir. Makro-ekonomik siyasetler açısından liberallerde ve ana muhalefette görüş birliği var: Kamu maliyesinde disiplin ve (yüksek faiz, dalgalı kur ikilisine dayalı) enflasyon hedeflemesi…
“Arızalı” yahut gayri legal tekniklerle iktidarı koruyabilirse, Saray da (normal olarak ismini koymadan) bir IMF programına geçecektir.
Solda yer alan iktisatçılar olarak bu tartışmalara katılıyoruz; mümkün bir IMF programının tuzaklarına dikkat çekiyoruz. Orta periyoda odaklanmamız ve detaylara girmemiz de gerekiyor.
Türkiye üzere IMF programlarıyla yakından tanışmış bir ülke daha var: Arjantin… Bugünlerde de iki yıl evvelki IMF programının ağır uzantıları ile cebelleşmektedir. Bu programın önemli bir eleştirisi de yayımlandı. birebir vakitte direkt doğruya IMF tarafınca…
Yüksek seviyeli krediler içeren IMF programları tamamlandıktan daha sonra kurum-içi bir kıymetlendirme (“evaluation”) raporu hazırlanırmış. 2018 Arjantin programı için de bu biçimde bir rapor 8 Aralık 2021’de yayımlandı: Argentina: Ex-Post Evaluation of Exceptional Access under the 2018 Stand-by Arrangement.
Bugün bu raporu, öncesi ve daha sonrasıyla gözden geçirmek istiyorum. Türkiye için de öğretici, uyarıcı olabileceği beklentisiyle…
1998-2002: IMF Arjantin ve Türkiye’de…
1998-2002 periyodunda Türkiye ve Arjantin’de misal IMF programları uygulandı: Başlangıçta döviz kuru hedeflemesine dayalı (bir manada “deher neysel”) anti-enflasyonist programlar… Her ikisi de sert krizlere yol açınca IMF’nin klâsik “kemer-sıkma” programlarına geçildi.
Programlar Arjantin’de katı formda; Türkiye’de kısmen esnekleştirilerek uygulandı. Sonuçlar da farklılaştı: Türkiye’de kişi başına ulusal gelir bu beş yılda sabit kaldı. İktisat 1999 ve 2001’de (%3,4 ve %5,7 oranlarında) küçüldü; ikincisi ağır bir finansal ve toplumsal krize dönüştü. AKP iktidarına yol açtı.
Arjantin’de kriz hayli daha ağır seyretti: 1998-2002 içinde iktisat yüzde 28 oranında küçüldü; yoksulluk oranı yüzde 50’yi aştı. Aralık 2001’de IMF-karşıtı ayaklanma patlak verdi. Lider, sarayından helikopterle kaçtı ve istifa etti.
daha sonrasında Arjantin Türkiye’den farklılaştı. IMF reçeteleri reddedildi. 2003’te Peronist Parti’nin sol kanadından Nestor Kirchner Lider oldu. Borç ödemeleri durduruldu; alacaklılarla müzakereler başlatıldı. Yüzde 93’ü ile anlaşıldı. Borç stokunun yüzde 70’i kırpıldı.
2003-2007 içinde Lider Nestor Kirchner ve 2015’e kadar eşi Cristina Kirchner neoliberal yörüngeden uzaklaştı. Sermaye hareketleri denetlendi; Merkez Bankası’nın bağımsızlığına son verildi; rezervleri Hazine’ye intikal etti. 2010 sonuna kadar yüksek (%6,3’lük) bir büyüme temposu cari süreç fazlası şartlarında gerçekleştirildi.
daha sonraki dört yılda Arjantin, finans kapitalin saldırısı ile cebelleşti. 2010’daki borç yapılandırmasının haricinde kalan alacaklıların senetleri akbaba fonları tarafınca devralındı; New York mahkemeleri Arjantin’in dolarlı dış hesaplarını dondurdu. Cristina Kirchner ödemeyi reddetti. 2015 seçimini finans kapitalin ve ABD’nin gözdesi, fanatik neoliberal Maricio Macri kazandı.
Macri 2016’da “akbaba fonlar”ın alacaklarını ödedi. Dış kaynak kanalları açıldı; finansal kriz son buldu. Lakin iki yılda yeni bir kriz patlak verecek; IMF devreye girecektir.
IMF Raporu, Arjantin’deki son IMF programını eleştiriyor
IMF’nin Macri idaresi ile yaptığı Stand-by muahedesini, üstte deklare ettiğım iç-denetim raporuna dayanarak değerlendirelim.
Rapor açıklıyor ki 2018-2019’da Arjantin hükümetine ödenen 57 milyar dolarlık kredi, IMF tarihinde bir rekordur; Arjantin’in IMF kotasını 12 misli aşmıştır.
Rapor, Macri idaresinin birinci iki yılında (2016-2017’de) sermaye hareketlerinin sınırsız açıldığını, bütçe açığının dış borçlanmayla karşılandığını belirtiyor. Dış finansmanı besleyen stand-by programı, malî disiplini gevşek tuttuğu; yapısal ıslahatlarda ısrar etmediği için eleştiriliyor. Klasik IMF programlarında titizlikle içerilen, izlenen bu araçlar Arjantin’de neden gözetilmedi? Rapor’daki açıklama değişiktir:
“Ekim 2019’da yapılacak olan genel seçimler malî ve yapısal siyasetlerde hareket alanını kısıtlıyordu. IMF, hükümetin tercihlerine öncelik verdi; sermaye akımlarının kontrolü ve borçlarla ilgili bir tedbir bu niçinle peşinen dışlandı.”
“Program, IMF için yüksek finansal risk içeriyordu. Krediler programa güvenirlik sağlayamadı. Arjantin piyasalardan yüksek faizlerle, düşük vadelerle, ziyadesiyle borçlandı. Sermaye kaçışı döviz kurunu baskı altına tuttu. Piyasalar Ağustos 2019’da tıkandı. Sonuçta programın büyüme ve enflasyon gayeleri gerçekleşemedi.
Bu tabirler, IMF ismine örtülü bir itiraftır. Aslında Rapor’un müellifleri da bilmektedir ki, 2018-2019’daki astronomik IMF kredileri, 2020 seçiminde lider Macri’yi desteklemek için verilmişti. IMF’nin en büyük hissedarı ABD’nin ve Lider Christine Lagarde’ın şuurlu tercihi ile…
On üç yıl boyunca Arjantin’de neoliberal siyasetleri ısrarla reddeden, uzunca müddet başarılı olan; ABD’nin Latin Amerika’daki hegemonyasına da direnen solcu iktidar geri gelmemeliydi. Rapor’daki argümanın bilakis Arjantin hükümeti IMF uzmanlarını yanıltmıyordu; tam tersine IMF Macri hükümetini iktidarda tutmak için çalışıyordu.
Sonunda IMF kredilerinin 45 milyar doları Arjantin burjuvazisi tarafınca ülke dışına kaçırıldı. Program yeni bir krizi de tetikledi. Başkanlık seçimini sol Peronist aday Alberto Fernandez kazandı.
IMF Arjantin kredisinin peşine düşüyor.
Kirchner hükümeti, IMF’nin 2001 krizi öncesinde Arjantin’e açtığı kredilerin tümünü 2006’da ödemişti. IMF programının beş yıllık bir buhrana katkı yaptığını bile bile…
IMF bugünlerde bu örneği izliyor. Macri idaresine ödenen; fakat program yardımıyla “buharlaşan” 45 milyar doları solcu iktidardan talep ediyor. Bu kredi toplamı, birebir tarihlerde hesaplanan sermaye kaçışlarına eşittir. Yolsuzlukla Gayret Dairesi (OA), Macri idaresini bu niçinle suçlamıştır (Telesur, 13Mart 2021).
IMF kredileri nasıl geri ödenir? Kamu maliyesinde kemer sıkma yoluyla yaratılacak bir bütçe fazlası ile… Bu metot bir stand-by programı ile garantiye alınır; adım adım denetlenir.
Artık Arjantin’e bu “acı ilaç” önerilmektedir. İşin tuhafı, bu teklif IMF’nin resmî doktrininde kıymetli bir revizyonla da eş-zamanlıdır: Korona salgını daha sonrasında Keynes’gil siyasetlere dönülmekte; bütçe açıkları saygınlık kazanmaktadır. Ne var ki bu yeni doktrinin, “Güney” coğrafyasının borçlu ülkelerine ve IMF programlarına taşınmayacağı da ortaya çıkmaktadır.
Yeni lider Fernandez, IMF ile müzakerelere başladı. Salgın şartlarında ağır kemer sıkma reçeteleri reddedildi. IMF’nin yeni lideri Kristalina Georgieva başlangıçta Arjantinli muhataplarını uyarmıştı: “Tango iki kişiliktir…” (Reuters, 6 Şubat 2021).
IMF borcu reddedilirse, Arjantin’in tüm dış borçları temerrüde sürüklenir; dış finansman kaynakları tıkanır. İki yıl daha sonra seçim var. İki Arjantinli iktisatçıya göre Macri, stand-by mutabakatında IMF kredilerinin geri ödeme programını, seçim takvimini dikkate alarak düzenlemiştir. (A. Giblis ve G.Pinaro, NACLA, 10 Aralık 2021).
Yazının tamamı burada.
“Arızalı” yahut gayri legal tekniklerle iktidarı koruyabilirse, Saray da (normal olarak ismini koymadan) bir IMF programına geçecektir.
Solda yer alan iktisatçılar olarak bu tartışmalara katılıyoruz; mümkün bir IMF programının tuzaklarına dikkat çekiyoruz. Orta periyoda odaklanmamız ve detaylara girmemiz de gerekiyor.
Türkiye üzere IMF programlarıyla yakından tanışmış bir ülke daha var: Arjantin… Bugünlerde de iki yıl evvelki IMF programının ağır uzantıları ile cebelleşmektedir. Bu programın önemli bir eleştirisi de yayımlandı. birebir vakitte direkt doğruya IMF tarafınca…
Yüksek seviyeli krediler içeren IMF programları tamamlandıktan daha sonra kurum-içi bir kıymetlendirme (“evaluation”) raporu hazırlanırmış. 2018 Arjantin programı için de bu biçimde bir rapor 8 Aralık 2021’de yayımlandı: Argentina: Ex-Post Evaluation of Exceptional Access under the 2018 Stand-by Arrangement.
Bugün bu raporu, öncesi ve daha sonrasıyla gözden geçirmek istiyorum. Türkiye için de öğretici, uyarıcı olabileceği beklentisiyle…
1998-2002: IMF Arjantin ve Türkiye’de…
1998-2002 periyodunda Türkiye ve Arjantin’de misal IMF programları uygulandı: Başlangıçta döviz kuru hedeflemesine dayalı (bir manada “deher neysel”) anti-enflasyonist programlar… Her ikisi de sert krizlere yol açınca IMF’nin klâsik “kemer-sıkma” programlarına geçildi.
Programlar Arjantin’de katı formda; Türkiye’de kısmen esnekleştirilerek uygulandı. Sonuçlar da farklılaştı: Türkiye’de kişi başına ulusal gelir bu beş yılda sabit kaldı. İktisat 1999 ve 2001’de (%3,4 ve %5,7 oranlarında) küçüldü; ikincisi ağır bir finansal ve toplumsal krize dönüştü. AKP iktidarına yol açtı.
Arjantin’de kriz hayli daha ağır seyretti: 1998-2002 içinde iktisat yüzde 28 oranında küçüldü; yoksulluk oranı yüzde 50’yi aştı. Aralık 2001’de IMF-karşıtı ayaklanma patlak verdi. Lider, sarayından helikopterle kaçtı ve istifa etti.
daha sonrasında Arjantin Türkiye’den farklılaştı. IMF reçeteleri reddedildi. 2003’te Peronist Parti’nin sol kanadından Nestor Kirchner Lider oldu. Borç ödemeleri durduruldu; alacaklılarla müzakereler başlatıldı. Yüzde 93’ü ile anlaşıldı. Borç stokunun yüzde 70’i kırpıldı.
2003-2007 içinde Lider Nestor Kirchner ve 2015’e kadar eşi Cristina Kirchner neoliberal yörüngeden uzaklaştı. Sermaye hareketleri denetlendi; Merkez Bankası’nın bağımsızlığına son verildi; rezervleri Hazine’ye intikal etti. 2010 sonuna kadar yüksek (%6,3’lük) bir büyüme temposu cari süreç fazlası şartlarında gerçekleştirildi.
daha sonraki dört yılda Arjantin, finans kapitalin saldırısı ile cebelleşti. 2010’daki borç yapılandırmasının haricinde kalan alacaklıların senetleri akbaba fonları tarafınca devralındı; New York mahkemeleri Arjantin’in dolarlı dış hesaplarını dondurdu. Cristina Kirchner ödemeyi reddetti. 2015 seçimini finans kapitalin ve ABD’nin gözdesi, fanatik neoliberal Maricio Macri kazandı.
Macri 2016’da “akbaba fonlar”ın alacaklarını ödedi. Dış kaynak kanalları açıldı; finansal kriz son buldu. Lakin iki yılda yeni bir kriz patlak verecek; IMF devreye girecektir.
IMF Raporu, Arjantin’deki son IMF programını eleştiriyor
IMF’nin Macri idaresi ile yaptığı Stand-by muahedesini, üstte deklare ettiğım iç-denetim raporuna dayanarak değerlendirelim.
Rapor açıklıyor ki 2018-2019’da Arjantin hükümetine ödenen 57 milyar dolarlık kredi, IMF tarihinde bir rekordur; Arjantin’in IMF kotasını 12 misli aşmıştır.
Rapor, Macri idaresinin birinci iki yılında (2016-2017’de) sermaye hareketlerinin sınırsız açıldığını, bütçe açığının dış borçlanmayla karşılandığını belirtiyor. Dış finansmanı besleyen stand-by programı, malî disiplini gevşek tuttuğu; yapısal ıslahatlarda ısrar etmediği için eleştiriliyor. Klasik IMF programlarında titizlikle içerilen, izlenen bu araçlar Arjantin’de neden gözetilmedi? Rapor’daki açıklama değişiktir:
“Ekim 2019’da yapılacak olan genel seçimler malî ve yapısal siyasetlerde hareket alanını kısıtlıyordu. IMF, hükümetin tercihlerine öncelik verdi; sermaye akımlarının kontrolü ve borçlarla ilgili bir tedbir bu niçinle peşinen dışlandı.”
“Program, IMF için yüksek finansal risk içeriyordu. Krediler programa güvenirlik sağlayamadı. Arjantin piyasalardan yüksek faizlerle, düşük vadelerle, ziyadesiyle borçlandı. Sermaye kaçışı döviz kurunu baskı altına tuttu. Piyasalar Ağustos 2019’da tıkandı. Sonuçta programın büyüme ve enflasyon gayeleri gerçekleşemedi.
Bu tabirler, IMF ismine örtülü bir itiraftır. Aslında Rapor’un müellifleri da bilmektedir ki, 2018-2019’daki astronomik IMF kredileri, 2020 seçiminde lider Macri’yi desteklemek için verilmişti. IMF’nin en büyük hissedarı ABD’nin ve Lider Christine Lagarde’ın şuurlu tercihi ile…
On üç yıl boyunca Arjantin’de neoliberal siyasetleri ısrarla reddeden, uzunca müddet başarılı olan; ABD’nin Latin Amerika’daki hegemonyasına da direnen solcu iktidar geri gelmemeliydi. Rapor’daki argümanın bilakis Arjantin hükümeti IMF uzmanlarını yanıltmıyordu; tam tersine IMF Macri hükümetini iktidarda tutmak için çalışıyordu.
Sonunda IMF kredilerinin 45 milyar doları Arjantin burjuvazisi tarafınca ülke dışına kaçırıldı. Program yeni bir krizi de tetikledi. Başkanlık seçimini sol Peronist aday Alberto Fernandez kazandı.
IMF Arjantin kredisinin peşine düşüyor.
Kirchner hükümeti, IMF’nin 2001 krizi öncesinde Arjantin’e açtığı kredilerin tümünü 2006’da ödemişti. IMF programının beş yıllık bir buhrana katkı yaptığını bile bile…
IMF bugünlerde bu örneği izliyor. Macri idaresine ödenen; fakat program yardımıyla “buharlaşan” 45 milyar doları solcu iktidardan talep ediyor. Bu kredi toplamı, birebir tarihlerde hesaplanan sermaye kaçışlarına eşittir. Yolsuzlukla Gayret Dairesi (OA), Macri idaresini bu niçinle suçlamıştır (Telesur, 13Mart 2021).
IMF kredileri nasıl geri ödenir? Kamu maliyesinde kemer sıkma yoluyla yaratılacak bir bütçe fazlası ile… Bu metot bir stand-by programı ile garantiye alınır; adım adım denetlenir.
Artık Arjantin’e bu “acı ilaç” önerilmektedir. İşin tuhafı, bu teklif IMF’nin resmî doktrininde kıymetli bir revizyonla da eş-zamanlıdır: Korona salgını daha sonrasında Keynes’gil siyasetlere dönülmekte; bütçe açıkları saygınlık kazanmaktadır. Ne var ki bu yeni doktrinin, “Güney” coğrafyasının borçlu ülkelerine ve IMF programlarına taşınmayacağı da ortaya çıkmaktadır.
Yeni lider Fernandez, IMF ile müzakerelere başladı. Salgın şartlarında ağır kemer sıkma reçeteleri reddedildi. IMF’nin yeni lideri Kristalina Georgieva başlangıçta Arjantinli muhataplarını uyarmıştı: “Tango iki kişiliktir…” (Reuters, 6 Şubat 2021).
IMF borcu reddedilirse, Arjantin’in tüm dış borçları temerrüde sürüklenir; dış finansman kaynakları tıkanır. İki yıl daha sonra seçim var. İki Arjantinli iktisatçıya göre Macri, stand-by mutabakatında IMF kredilerinin geri ödeme programını, seçim takvimini dikkate alarak düzenlemiştir. (A. Giblis ve G.Pinaro, NACLA, 10 Aralık 2021).
Yazının tamamı burada.