Osmanlı-Türk niyet tarihi, Türkiye’de İslamcılık hareketleri, İslam-modernleşme-siyaset bağlantıları alanında çalışmalarıyla tanınan, daha evvel 1936-1940 ortası matbuatta Mehmed Âkif’le ilgili yazılan 311 yazıyı Fulya İbanoğlu’yla birlikte Sessiz Yaşadım isimli kitapta bir ortaya getiren İsmail Kara, Bir Fikir Tarihi Metni Olarak İstiklal Marşı isimli son çalışmasında, Türk toplumunun dinî ve ulusal hassasiyetlerini çağdaş bir estetikle gündeme getiren, kuvvetli bir şiir olmanın yanı sıra kapsamlı fikir metni olarak da değerlendirilebilen İstiklal Marşı’nı fazlaca taraflı bir bakış açısıyla incelemiştir. İsmail Kara, devranında uyandırdığı yankılardan daha sonra İstiklal Marşı’nın 1924 daha sonrasında “meşahir-i meçhule” kabilinden bir bedel yüklendiğini; çoğunlukla okunan, ezberlenen bir metin bulunmasına karşın üzerinde yeteri kadar düşünülmediğini, hakkında yazılanların sıklıkla birbirini tekrar ettiğini belirttikten daha sonra Marş’ın kabulünün 100. yıldönümünde bu alandaki eksiği gidermek emeliyle kelam konusu çalışmayı bir başlangıç niyetiyle kaleme aldığını belirtir.
BİR FİKİR METNİ OLARAK İSTİKLAL MARŞI
Yeni Türk edebiyatı ve çağdaş Türk fikrinin iç içe geçmesinden meydana gelen İstiklal Marşı merkezinde bir niyet tarihi şerhi yapılan kitapta şiir/metin, şair/yazar ve periyot etrafında belirlenen çerçevede “Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak” dizesi üzerinden “İstiklâl”, “Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklâl” mısraından hareketle “Millet”, “Bu ezanlar ki -şehâdetleri dinin temeli-” dizesi merkezinde “Din”, “Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı” mısraı bağlamında “Vatan”, “‘Medeniyyet!’ dediğin tek dişi kalmış canavar” dizesinden hareketle “Medeniyet” ve “Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın” mısraı çerçevesinde “Ümit” kavramlarından oluşan başlıklar altında İstiklal Marşı’nın edebî, tarihî, fikrî, ulusal hususiyetlerle münasebeti değerlendirilmiştir. İstiklal Marşı’nın temelini oluşturan bu kavramlar bununla birlikte yenileşme bölümü Türk kanısının ve beşerinin toplumsal ve kültürel koşullarını yansıtma özelliği taşır; o devrin dünyasına nüfuz etme imkânı sağlar. ötürüsıyla burada sıradan düzlemde bir şiir analizi teşebbüsünden fazla şiirdeki kurucu ögeler üzerinden tarihi, kültürel, sosyolojik ve felsefi bir okuma teşebbüsünde bulunulur. Çalışmada merkeze alınan kavramlar, çağdaşlaşan Türk niyetinde kırılma yaşanan alanları teşkil eder. Çağdaşlaşma sürecinde ortaya çıkan, Türk çağdaşlaşmasının yerli bir şuurla sürdürülmesi için yeni manalar kazanan ya da mana daralmasına uğrayan kelam konusu kavramlar, beraberinde Mehmed Âkif niyetinin ve İstiklal Marşı’nın merkezini oluşturur. ötürüsıyla İstiklal Marşı’nı bu kavramlar etrafında analiz etmek, kavramlar üzerinde gerçekleşen değişimi/dönüşümü dikkate alarak okumak, Türk çağdaşlaşmasındaki fikrî, içtimai ve estetik dönüşümü dikkatlere sunar. Ayrıyeten çalışmada periyodun tarihî, sosyolojik, kültürel ve siyasal şartlarının yanı sıra Âkif’in millet, din, insan, ahlak, tasavvuf, gelenek ve Batı’ya dair görüşleri de gündeme getirilerek Âkif’in çağdaş Türk niyetinin oluşumunda kurucu rol oynadığı vurgusu öne çıkar.
Kitapta toplumsal mutabakat metni olarak bedellendirilen İstiklal Marşı, epeyce taraflılığı dikkate alınarak varlıklı bir çağrışım alanı içerisinde şerh edilir. Âkif’e İstiklal Marşı’nı iki günde yazdıran kaideler tarihî gerçeklik tabanında tartışılırken bu şartların hem Âkif’in şiirleri, düzyazı ve vaazlarındaki birebir vakitte özel olarak İstiklal Marşı’ndaki yansımaları aykırılıklar üzerinden kıymetlendirilir. Bu sayede İstiklal Marşı, salt metinsel bir analiz yerine şerh geleneğine uygun halde epey çeşitli tesirleri ve etkilenmeleriyle bir ortada açıklama kazanır. Çalışmada şiir, şair, toplum, tarih, siyaset, mensubiyet, çaba ve estetik iç içe işlenir.
DEĞİŞEN MEHMET ÂKİF VE İSTİKLAL MARŞI
Çalışmanın “bu biçimde vecd ile bin secde eder-var ise- taşım” başlığını taşıyan ve bir evvelki kısımların kaleme alınmasının öne sürülen sebebini ortaya koyan sonuç kısmında 3 Mart 1924’ten daha sonra değişen Mehmed Akif ve İstiklal Marşı algıları gündeme getirilir. bu vakitte kurulan Yeni Türkiye devleti, öncesinde sahip çıktığı bedellerden farklı olarak beklenmedik biçimde laik-seküler çizgide şekillenirken Âkif ve İstiklal Marşı hakkındaki yorumlar, emsal bir bahtı yaşayarak farklı muamelelere maruz kalır. İsmail Kara burada inkılapçı, milliyetçi-mütedeyyin ve radikal İslamcı görüşlerin değişen Âkif ve İstiklal Marşı algılarını benzeri ve farklı taraflarıyla ortaya koyar. Burada inkılapçılar tarafınca dini muhtevalı, halktan uzak ve medeniyeti eleştiren taraflarıyla tenkit edilen İstiklal Marşı’nın yerine yeni ulusal marş teklifi vesikalara dayandırılarak gündeme getirilir. Âkif’in metninin “müzelik bir eşya gibi” koruma edeceğini belirten bu görüşlere Hasan Âli Yücel, Nurullah Ataç ve Mustafa Nihat Özön’ün Âkif aleyhtarı görüşleri eklenir. Başka taraftan milliyetçi-muhafazakâr-mütedeyyin müelliflerden Necip Fazıl, Hüseyin Hilmi Işık, Kadir Mısırlıoğlu’nun Mehmed Âkif’i tenkit eden ve bir kısmı tarihî olarak mesnetsiz olarak bedellendirilen görüşlerine yer verilir. Akif’le ilgili tüm bu tartışmalı ortamda Nurettin Topçu, Sezai Karakoç üzere düşünür ve muharrirlerin mutedil görüşlerinin hala yaygın kabul gördüğünü belirten İsmail Kara, Âkif’in ahlakî bir kişiselyet, bir fikir ve gayret adamı, Safahat’ın da ahlâk kitabı mevkiine yükseldiğini belirtir. Kara, çalışmasını, İstiklal Marşı’nın Türkler haricindeki Müslüman topluluklara çeviri edilerek ulaştırılması gerektiği teklifiyle sonlandırır. Giriş ve sonuçla birlikte toplam sekiz kısımdan oluşan çalışmanın sonuna, inceleme esnasında çoğunlukla atıf yapılan, İstiklal Marşı ile direkt irtibatlı olan ve tarihi olarak marşın yazılışına yakın tarihlerde kaleme alınan dört metin eklenerek okuyucunun fikir tarihi bakımından şerhi yapılan ulusal marşın tesir alanını görmesi sağlanır.
KAYNAK: YENİ ŞAFAK
BİR FİKİR METNİ OLARAK İSTİKLAL MARŞI
Yeni Türk edebiyatı ve çağdaş Türk fikrinin iç içe geçmesinden meydana gelen İstiklal Marşı merkezinde bir niyet tarihi şerhi yapılan kitapta şiir/metin, şair/yazar ve periyot etrafında belirlenen çerçevede “Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak” dizesi üzerinden “İstiklâl”, “Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklâl” mısraından hareketle “Millet”, “Bu ezanlar ki -şehâdetleri dinin temeli-” dizesi merkezinde “Din”, “Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı” mısraı bağlamında “Vatan”, “‘Medeniyyet!’ dediğin tek dişi kalmış canavar” dizesinden hareketle “Medeniyet” ve “Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın” mısraı çerçevesinde “Ümit” kavramlarından oluşan başlıklar altında İstiklal Marşı’nın edebî, tarihî, fikrî, ulusal hususiyetlerle münasebeti değerlendirilmiştir. İstiklal Marşı’nın temelini oluşturan bu kavramlar bununla birlikte yenileşme bölümü Türk kanısının ve beşerinin toplumsal ve kültürel koşullarını yansıtma özelliği taşır; o devrin dünyasına nüfuz etme imkânı sağlar. ötürüsıyla burada sıradan düzlemde bir şiir analizi teşebbüsünden fazla şiirdeki kurucu ögeler üzerinden tarihi, kültürel, sosyolojik ve felsefi bir okuma teşebbüsünde bulunulur. Çalışmada merkeze alınan kavramlar, çağdaşlaşan Türk niyetinde kırılma yaşanan alanları teşkil eder. Çağdaşlaşma sürecinde ortaya çıkan, Türk çağdaşlaşmasının yerli bir şuurla sürdürülmesi için yeni manalar kazanan ya da mana daralmasına uğrayan kelam konusu kavramlar, beraberinde Mehmed Âkif niyetinin ve İstiklal Marşı’nın merkezini oluşturur. ötürüsıyla İstiklal Marşı’nı bu kavramlar etrafında analiz etmek, kavramlar üzerinde gerçekleşen değişimi/dönüşümü dikkate alarak okumak, Türk çağdaşlaşmasındaki fikrî, içtimai ve estetik dönüşümü dikkatlere sunar. Ayrıyeten çalışmada periyodun tarihî, sosyolojik, kültürel ve siyasal şartlarının yanı sıra Âkif’in millet, din, insan, ahlak, tasavvuf, gelenek ve Batı’ya dair görüşleri de gündeme getirilerek Âkif’in çağdaş Türk niyetinin oluşumunda kurucu rol oynadığı vurgusu öne çıkar.
Kitapta toplumsal mutabakat metni olarak bedellendirilen İstiklal Marşı, epeyce taraflılığı dikkate alınarak varlıklı bir çağrışım alanı içerisinde şerh edilir. Âkif’e İstiklal Marşı’nı iki günde yazdıran kaideler tarihî gerçeklik tabanında tartışılırken bu şartların hem Âkif’in şiirleri, düzyazı ve vaazlarındaki birebir vakitte özel olarak İstiklal Marşı’ndaki yansımaları aykırılıklar üzerinden kıymetlendirilir. Bu sayede İstiklal Marşı, salt metinsel bir analiz yerine şerh geleneğine uygun halde epey çeşitli tesirleri ve etkilenmeleriyle bir ortada açıklama kazanır. Çalışmada şiir, şair, toplum, tarih, siyaset, mensubiyet, çaba ve estetik iç içe işlenir.
DEĞİŞEN MEHMET ÂKİF VE İSTİKLAL MARŞI
Çalışmanın “bu biçimde vecd ile bin secde eder-var ise- taşım” başlığını taşıyan ve bir evvelki kısımların kaleme alınmasının öne sürülen sebebini ortaya koyan sonuç kısmında 3 Mart 1924’ten daha sonra değişen Mehmed Akif ve İstiklal Marşı algıları gündeme getirilir. bu vakitte kurulan Yeni Türkiye devleti, öncesinde sahip çıktığı bedellerden farklı olarak beklenmedik biçimde laik-seküler çizgide şekillenirken Âkif ve İstiklal Marşı hakkındaki yorumlar, emsal bir bahtı yaşayarak farklı muamelelere maruz kalır. İsmail Kara burada inkılapçı, milliyetçi-mütedeyyin ve radikal İslamcı görüşlerin değişen Âkif ve İstiklal Marşı algılarını benzeri ve farklı taraflarıyla ortaya koyar. Burada inkılapçılar tarafınca dini muhtevalı, halktan uzak ve medeniyeti eleştiren taraflarıyla tenkit edilen İstiklal Marşı’nın yerine yeni ulusal marş teklifi vesikalara dayandırılarak gündeme getirilir. Âkif’in metninin “müzelik bir eşya gibi” koruma edeceğini belirten bu görüşlere Hasan Âli Yücel, Nurullah Ataç ve Mustafa Nihat Özön’ün Âkif aleyhtarı görüşleri eklenir. Başka taraftan milliyetçi-muhafazakâr-mütedeyyin müelliflerden Necip Fazıl, Hüseyin Hilmi Işık, Kadir Mısırlıoğlu’nun Mehmed Âkif’i tenkit eden ve bir kısmı tarihî olarak mesnetsiz olarak bedellendirilen görüşlerine yer verilir. Akif’le ilgili tüm bu tartışmalı ortamda Nurettin Topçu, Sezai Karakoç üzere düşünür ve muharrirlerin mutedil görüşlerinin hala yaygın kabul gördüğünü belirten İsmail Kara, Âkif’in ahlakî bir kişiselyet, bir fikir ve gayret adamı, Safahat’ın da ahlâk kitabı mevkiine yükseldiğini belirtir. Kara, çalışmasını, İstiklal Marşı’nın Türkler haricindeki Müslüman topluluklara çeviri edilerek ulaştırılması gerektiği teklifiyle sonlandırır. Giriş ve sonuçla birlikte toplam sekiz kısımdan oluşan çalışmanın sonuna, inceleme esnasında çoğunlukla atıf yapılan, İstiklal Marşı ile direkt irtibatlı olan ve tarihi olarak marşın yazılışına yakın tarihlerde kaleme alınan dört metin eklenerek okuyucunun fikir tarihi bakımından şerhi yapılan ulusal marşın tesir alanını görmesi sağlanır.
KAYNAK: YENİ ŞAFAK