Siyaset yapıcılar yüksek borç ve artan enflasyon karşısında yanlışsız dengeyi kurmalıdır.
2020’de, dünya global bir sıhhat krizi ve derin bir sakinlikle sarsıldıkça global borcun 226 trilyon dolara yükselmesiyle, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük bir yıllık borç artışını gözlemledik. Borç aslına bakarsanız krize girerken yükselmiş olsa da artık hükümetler rekor seviyede kamu ve özel borç düzeyleri, yeni virüs mutasyonları ve artan enflasyon meseleleriyle karşı karşıya.
IMF’nin Global Borç Veritabanı’nın son güncellemesine nazaran, 2020 yılında global borç 28 puan artarak GSYİH’nin %256’sına yükseldi.
Global kamu borç oranının GSYİH’nın %99’una sıçramasıyla, toplam artışın yarısından fazlası hükümetler tarafınca borçlanma artışından kaynaklandı. Finansal olmayan şirketlerden ve hanelerden gelen özel borçlar da yeni yükseklere ulaştı.
Kamu borcunun 2007 yılında GSYİH’nın yaklaşık %70’inden 2020 yılında GSYİH’nın %124’üne yükseldiği gelişmiş ekonomilerde borç artışları bilhassa dikkat çekiyor. Öte yandan, özel borçlar birebir devirde GSYİH’nın %164’ünden %178’ine daha ölçülü bir süratte yükseldi.
Kamu borcu şu anda toplam global borcun neredeyse %40’ını oluşturuyor ve bu da 1960’ların ortalarından bu yana en yüksek hisse düzeyi. 2007’den bu yana kamu borçlarının birikmesi büyük ölçüde hükümetlerin karşılaştığı iki büyük ekonomik krize atfedilebilir: evvel global finansal kriz, daha sonra da COVID-19 salgını.
Büyük finansman bölünmesi
Fakat borç dinamikleri ülkeler içinde besbelli bir biçimde farklılık göstermekte. Gelişmiş ekonomiler ve Çin, 2020’deki 28 trilyon dolarlık borç artışının %90’ından fazlasını oluşturdu. Bu ülkeler, düşük faiz oranları, merkez bankalarının hareketleri (büyük devlet borcu alımları dahil) ve âlâ gelişmiş finansal piyasalar yardımıyla salgın sırasında kamu ve özel borçlarını genişletebildiler. Lakin gelişmekte olan iktisatların birçok, finansmana hudutlu erişim ve ekseriyetle daha yüksek borçlanma oranlarıyla karşı karşıya olan finansman bölünmesinin karşı tarafında yer alıyor.
Genel eğilimlere baktığımızda iki farklı gelişme görüyoruz.
Gelişmiş ekonomilerde, ülkelerin sakinlik niçiniyle gelirlerin çöktüğünü görmesi ve COVID-19 yayıldıkça kapsamlı mali tedbirlerin alınmasıyla mali açıklar yükseldi. Kamu borcu, 2020 yılında GSYİH’nın %19’u oranında bir artış göstererek, global mali kriz sırasında görülen üzere iki yıl ortasında artış kaydetti: 2008 ve 2009. Lakin özel borç, 2020’de GSYİH’nın %14’ü oranında artarak global finansal kriz dönemindekinin neredeyse iki katına ulaştı ve bu da iki krizin farklı tabiatını yansıtıyor. Salgın sırasında, hükümetler ve merkez bankaları, hayatların ve geçim kaynaklarının korunmasına yardımcı olmak için özel kesimin daha fazla borçlanmasını destekledi. halbuki global finansal kriz sırasında, zorluk çok kaldıraçlı özel daldan kaynaklanan hasarı denetim altına almaktı.
birebir vakitte hem gelişmekte olan piyasalar tıpkı vakitte düşük gelirli ülkeler, 2020’de nominal GSYİH’daki büyük düşüşün tesiriyle yüksek borç oranlarıyla da karşı karşıya kaldı. Gelişmekte olan piyasalarda kamu borcu rekor düzeylere ulaşırken, düşük gelirli ülkelerde bir hayli kişinin borç hafifçeletme teşebbüslerinden yararlandığı 2000’li yılların başından bu yana görülmeyen düzeylere yükseldi.
Sıkıntı dengeleme hareketi
Borçlardaki büyük artış, insanların hayatlarını muhafaza, işleri müdafaa ve iflas dalgasını tedbire muhtaçlığıyla gerekçelendi. Hükümetler harekete geçmeseydi, toplumsal ve ekonomik sonuçlar yıkıcı olacaktı.
Lakin borç artışı, bilhassa finansman şartları sıkılaştıkça kırılganlıkları arttırarak artıyor. Yüksek borç düzeyleri, birçok durumda, hükümetlerin toparlanmayı destekleme yeteneğini ve özel kesimin orta vadede yatırım yapma kapasitesini kısıtlamakta.
Kıymetli bir zorluk, yüksek borç ve artan enflasyon ortamında mali ve para siyasetlerinin yanlışsız karışımını yakalamak. Maliye ve para siyasetleri her neyse ki salgının en berbat devrinde birbirini tamamlıyor. Merkez bankası hareketleri, bilhassa gelişmiş ekonomilerde faiz oranlarını limitlerine kadar indirdi ve hükümetlerin borçlanmasını kolaylaştırdı.
Para siyaseti artık odağı uygun bir biçimde artan enflasyon ve enflasyon beklentilerine kaydırıyor. Enflasyondaki ve nominal GSYİH’daki artış kimi durumlarda borç oranlarını azaltmaya yardımcı olmakla bir arada, bunun borçta kıymetli bir düşüşü sürdürmesi mümkün değil. Merkez bankaları daima yüksek enflasyonu önlemek için faiz oranlarını yükselttikçe borçlanma maliyetleri de yükseliyor. Gelişmekte olan biroldukça pazarda siyaset oranları aslına bakarsan arttı ve daha fazla yükseliş bekleniyor. Merkez bankaları da gelişmiş ekonomilerdeki büyük devlet borçlarını ve öbür varlık alımlarını azaltmayı planlıyorlar, lakin bu azalmanın nasıl gerçekleştirildiği ekonomik toparlanma ve mali siyaset üzerinde tesirleri olacak.
Faiz oranları yükseldikçe, bilhassa borç kırılganlığı daha yüksek olan ülkelerde maliye siyasetinin ayarlanması gerekecek. Tarihin gösterdiği üzere, faiz oranları cevap verdiğinde mali takviye daha az tesirli hale gelecek, yani daha yüksek harcamalar (veya daha düşük vergiler) ekonomik faaliyet ve istihdam üzerinde daha az tesire sahip olacak ve enflasyon baskılarını körükleyebilecek. Borç sürdürülebilirliği telaşlarının ağırlaşma mümkünlüğü yüksek.
Global faiz oranları beklenenden daha süratli yükselirse ve büyüme bozulursa riskler büyüyecek. Mali şartların kıymetli ölçüde sıkılaştırılması, en yüksek borçlu hükümetler, haneler ve firmalar üstündeki baskıyı artıracak. Kamu ve özel bölüm birebir anda borcu düşürmek zorunda kalırsa, büyüme umutları ziyan nazarancek.
Meçhul görünüm ve artan güvenlik açıkları, siyaset esnekliği, değişen şartlara göre süratli ayarlama ve emniyetli ve sürdürülebilir orta vadeli mali planlara bağlılık içinde hakikat dengeyi sağlamayı kritik hale gelmekte. bu biçimde bir strateji hem borç kırılganlıklarını azaltacak birebir vakitte merkez bankalarının enflasyonu denetim altına alma çalışmalarını kolaylaştıracak.
Hedeflenen mali dayanak, savunmasızları korumak için epeyce değerli bir rol oynayacak (Bkz. Ekim 2021 IMF Mali Monitörü).
Kimi ülkelerin (özellikle yüksek brüt finansman gereksinimi (veya döviz kuru oynaklığına maruz kalmış olanlar, piyasa itimadını korumak ve daha yıkıcı mali sorunları önlemek için daha süratli ayarlama yapması gerekebilir. Salgın ve global finansman imkanı farklılıkları, tesirli milletlerarası iş birliği ve gelişmekte olan ülkelere dayanak dikte ediyor.
IMF
2020’de, dünya global bir sıhhat krizi ve derin bir sakinlikle sarsıldıkça global borcun 226 trilyon dolara yükselmesiyle, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük bir yıllık borç artışını gözlemledik. Borç aslına bakarsanız krize girerken yükselmiş olsa da artık hükümetler rekor seviyede kamu ve özel borç düzeyleri, yeni virüs mutasyonları ve artan enflasyon meseleleriyle karşı karşıya.
IMF’nin Global Borç Veritabanı’nın son güncellemesine nazaran, 2020 yılında global borç 28 puan artarak GSYİH’nin %256’sına yükseldi.
Global kamu borç oranının GSYİH’nın %99’una sıçramasıyla, toplam artışın yarısından fazlası hükümetler tarafınca borçlanma artışından kaynaklandı. Finansal olmayan şirketlerden ve hanelerden gelen özel borçlar da yeni yükseklere ulaştı.
Kamu borcunun 2007 yılında GSYİH’nın yaklaşık %70’inden 2020 yılında GSYİH’nın %124’üne yükseldiği gelişmiş ekonomilerde borç artışları bilhassa dikkat çekiyor. Öte yandan, özel borçlar birebir devirde GSYİH’nın %164’ünden %178’ine daha ölçülü bir süratte yükseldi.
Kamu borcu şu anda toplam global borcun neredeyse %40’ını oluşturuyor ve bu da 1960’ların ortalarından bu yana en yüksek hisse düzeyi. 2007’den bu yana kamu borçlarının birikmesi büyük ölçüde hükümetlerin karşılaştığı iki büyük ekonomik krize atfedilebilir: evvel global finansal kriz, daha sonra da COVID-19 salgını.
Büyük finansman bölünmesi
Fakat borç dinamikleri ülkeler içinde besbelli bir biçimde farklılık göstermekte. Gelişmiş ekonomiler ve Çin, 2020’deki 28 trilyon dolarlık borç artışının %90’ından fazlasını oluşturdu. Bu ülkeler, düşük faiz oranları, merkez bankalarının hareketleri (büyük devlet borcu alımları dahil) ve âlâ gelişmiş finansal piyasalar yardımıyla salgın sırasında kamu ve özel borçlarını genişletebildiler. Lakin gelişmekte olan iktisatların birçok, finansmana hudutlu erişim ve ekseriyetle daha yüksek borçlanma oranlarıyla karşı karşıya olan finansman bölünmesinin karşı tarafında yer alıyor.
Genel eğilimlere baktığımızda iki farklı gelişme görüyoruz.
Gelişmiş ekonomilerde, ülkelerin sakinlik niçiniyle gelirlerin çöktüğünü görmesi ve COVID-19 yayıldıkça kapsamlı mali tedbirlerin alınmasıyla mali açıklar yükseldi. Kamu borcu, 2020 yılında GSYİH’nın %19’u oranında bir artış göstererek, global mali kriz sırasında görülen üzere iki yıl ortasında artış kaydetti: 2008 ve 2009. Lakin özel borç, 2020’de GSYİH’nın %14’ü oranında artarak global finansal kriz dönemindekinin neredeyse iki katına ulaştı ve bu da iki krizin farklı tabiatını yansıtıyor. Salgın sırasında, hükümetler ve merkez bankaları, hayatların ve geçim kaynaklarının korunmasına yardımcı olmak için özel kesimin daha fazla borçlanmasını destekledi. halbuki global finansal kriz sırasında, zorluk çok kaldıraçlı özel daldan kaynaklanan hasarı denetim altına almaktı.
birebir vakitte hem gelişmekte olan piyasalar tıpkı vakitte düşük gelirli ülkeler, 2020’de nominal GSYİH’daki büyük düşüşün tesiriyle yüksek borç oranlarıyla da karşı karşıya kaldı. Gelişmekte olan piyasalarda kamu borcu rekor düzeylere ulaşırken, düşük gelirli ülkelerde bir hayli kişinin borç hafifçeletme teşebbüslerinden yararlandığı 2000’li yılların başından bu yana görülmeyen düzeylere yükseldi.
Sıkıntı dengeleme hareketi
Borçlardaki büyük artış, insanların hayatlarını muhafaza, işleri müdafaa ve iflas dalgasını tedbire muhtaçlığıyla gerekçelendi. Hükümetler harekete geçmeseydi, toplumsal ve ekonomik sonuçlar yıkıcı olacaktı.
Lakin borç artışı, bilhassa finansman şartları sıkılaştıkça kırılganlıkları arttırarak artıyor. Yüksek borç düzeyleri, birçok durumda, hükümetlerin toparlanmayı destekleme yeteneğini ve özel kesimin orta vadede yatırım yapma kapasitesini kısıtlamakta.
Kıymetli bir zorluk, yüksek borç ve artan enflasyon ortamında mali ve para siyasetlerinin yanlışsız karışımını yakalamak. Maliye ve para siyasetleri her neyse ki salgının en berbat devrinde birbirini tamamlıyor. Merkez bankası hareketleri, bilhassa gelişmiş ekonomilerde faiz oranlarını limitlerine kadar indirdi ve hükümetlerin borçlanmasını kolaylaştırdı.
Para siyaseti artık odağı uygun bir biçimde artan enflasyon ve enflasyon beklentilerine kaydırıyor. Enflasyondaki ve nominal GSYİH’daki artış kimi durumlarda borç oranlarını azaltmaya yardımcı olmakla bir arada, bunun borçta kıymetli bir düşüşü sürdürmesi mümkün değil. Merkez bankaları daima yüksek enflasyonu önlemek için faiz oranlarını yükselttikçe borçlanma maliyetleri de yükseliyor. Gelişmekte olan biroldukça pazarda siyaset oranları aslına bakarsan arttı ve daha fazla yükseliş bekleniyor. Merkez bankaları da gelişmiş ekonomilerdeki büyük devlet borçlarını ve öbür varlık alımlarını azaltmayı planlıyorlar, lakin bu azalmanın nasıl gerçekleştirildiği ekonomik toparlanma ve mali siyaset üzerinde tesirleri olacak.
Faiz oranları yükseldikçe, bilhassa borç kırılganlığı daha yüksek olan ülkelerde maliye siyasetinin ayarlanması gerekecek. Tarihin gösterdiği üzere, faiz oranları cevap verdiğinde mali takviye daha az tesirli hale gelecek, yani daha yüksek harcamalar (veya daha düşük vergiler) ekonomik faaliyet ve istihdam üzerinde daha az tesire sahip olacak ve enflasyon baskılarını körükleyebilecek. Borç sürdürülebilirliği telaşlarının ağırlaşma mümkünlüğü yüksek.
Global faiz oranları beklenenden daha süratli yükselirse ve büyüme bozulursa riskler büyüyecek. Mali şartların kıymetli ölçüde sıkılaştırılması, en yüksek borçlu hükümetler, haneler ve firmalar üstündeki baskıyı artıracak. Kamu ve özel bölüm birebir anda borcu düşürmek zorunda kalırsa, büyüme umutları ziyan nazarancek.
Meçhul görünüm ve artan güvenlik açıkları, siyaset esnekliği, değişen şartlara göre süratli ayarlama ve emniyetli ve sürdürülebilir orta vadeli mali planlara bağlılık içinde hakikat dengeyi sağlamayı kritik hale gelmekte. bu biçimde bir strateji hem borç kırılganlıklarını azaltacak birebir vakitte merkez bankalarının enflasyonu denetim altına alma çalışmalarını kolaylaştıracak.
Hedeflenen mali dayanak, savunmasızları korumak için epeyce değerli bir rol oynayacak (Bkz. Ekim 2021 IMF Mali Monitörü).
Kimi ülkelerin (özellikle yüksek brüt finansman gereksinimi (veya döviz kuru oynaklığına maruz kalmış olanlar, piyasa itimadını korumak ve daha yıkıcı mali sorunları önlemek için daha süratli ayarlama yapması gerekebilir. Salgın ve global finansman imkanı farklılıkları, tesirli milletlerarası iş birliği ve gelişmekte olan ülkelere dayanak dikte ediyor.
IMF