Global salgın Kovid-19’la yaşanan arz badireleri, üretim yapmayı hem zorlaştırdı tıpkı vakitte maliyetli hale getirdi. Hal bu biçimde olunca global ölçekte enflasyon da tırmanışa geçti. Hatta stagflasyon riski dahi dillendiriliyor
üresel iktisat bir yılı aşkın müddettir çeşitli arz problemleriyle gayret ediyor. Liste çok kabarık:
* Salgının patlak vermesinin çabucak akabinde kimi ülkelerin hammadde stoklaması ve kritik hammaddelerin ihracatını zorlaştırıcı siyasetler uygulamaları.
* Otomotiv dalında yaşanan çip krizi.
* ABD’de salgın daha sonrası çalışma hayatına dönmekte kararsız kalanların niye olduğu işgücü kıtlığı.
* Karantinadan dolayı kimi büyük limanların kapalı kalması ve global ticaretin bir daha hareketlenmesi kararında milletlerarası nakliyat maliyetlerinin artması.
* Kuraklıktan dolayı globale ölçekte ziraî rekoltenin azalması.
* İngiltere’de baş gösteren tır sürücüsü açığı.
* Kömür, doğalgaz ve petrol fiyatlarının artması.
Bu arz problemleri, üretim yapmayı hem zorlaştırdı birebir vakitte maliyetli hale getirdi. Grafikten de görüleceği üzere, üretimi ilgilendiren kritik girdilerin fiyatları salgın öncesi düzeylerle kıyaslandığında uçmuş durumda. İktisadın arz tarafı bu kadar sorunla art geriye boğuşmak zorunda kalınca, haliyle global ölçekte enflasyon da tırmanışa geçti. Merkez bankaları, enflasyonu azdıran bu ögelerin arızi/ süreksiz olduğunu ve fiyat artışlarının vakit içinde normalleşeceğine vurgu yaptılar. Büyük oranda da haklıydılar. Fakat arz darboğazlarının sayısı ve tesir gücü arttıkça, enflasyona dair kaygılar de yükseldi. Her bir yeni arz şoku, fiyatların üzerine koydu. Süreç uzadıkça, enflasyondaki artışın ne derece süreksiz olduğu sorgulanmaya başladı. Hatta birtakım iktisatçılar, stagflasyon (ekonomik sakinliğin ve yüksek enflasyonun birebir anda yaşanması durumu) riskini dillendiriyorlar.
Bu hafta Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) düzenlediği forumda konuşan dört büyük merkez bankasının (Fed, ECB, İngiltere Merkez Bankası ve Japonya Merkez Bankası) liderleri, enflasyondaki tırmanışın süreksiz olduğunu ama beklenenden yüksek ve uzun sürebileceğinin altını çizdiler. Merkez bankaları ihtiyatlı iyimserliklerini hala koruyorlar. Fakat bu kadar fazla arz şokunun üst üste gelmesinin, merkez bankacılarının canını sıktığı anlaşılıyor. O yüzden de para siyaseti duruşlarını gözden geçiriyorlar.
STAGFLASYON RİSKİ?
Mevcut şartlar altında stagflasyon riskinin gerçekleşme ihtimali düşük. Lakin, arz badirelerinin çözülmesi uzarsa yahut yenileri baş gösterirse, berbatlaşan beklentilerle birlikte bir enflasyon sarmalı yaşanabilir. Bu senaryonun gerçekleşmesi durumunda merkez bankaları panik düğmesine basıp para siyasetini hayli sert daraltırlarsa, bu biçimde stagflasyon global ekonomiyi vurabilir. Lakin, global borç düzeyinin 300 trilyon dolara yaklaştığı ve sermaye piyasaları için büyük bir düzeltme hareketinin çok riskli olduğu bir devirde merkez bankaları faizleri fazlaca süratli yükseltmek istemeyeceklerdir. 1970’lerdeki stagflasydaha sonrasında gelişmiş ülkelerin merkez bankaları faizleri süratle artırmışlardı. Yüksek faiz ortamına geçiş, 1980’lerde gelişmekte olan ülkeleri büyük bir borç krizine sürüklemişti. Para siyasetinin dozajında yapılacak bir yanılgı, bu sefer yalnızca gelişmekte olan ülkeleri değil, birtakım gelişmiş ülkeleri de büyük bir borç sorunu ile karşı karşıya bırakabilir.
sabah.com.tr
üresel iktisat bir yılı aşkın müddettir çeşitli arz problemleriyle gayret ediyor. Liste çok kabarık:
* Salgının patlak vermesinin çabucak akabinde kimi ülkelerin hammadde stoklaması ve kritik hammaddelerin ihracatını zorlaştırıcı siyasetler uygulamaları.
* Otomotiv dalında yaşanan çip krizi.
* ABD’de salgın daha sonrası çalışma hayatına dönmekte kararsız kalanların niye olduğu işgücü kıtlığı.
* Karantinadan dolayı kimi büyük limanların kapalı kalması ve global ticaretin bir daha hareketlenmesi kararında milletlerarası nakliyat maliyetlerinin artması.
* Kuraklıktan dolayı globale ölçekte ziraî rekoltenin azalması.
* İngiltere’de baş gösteren tır sürücüsü açığı.
* Kömür, doğalgaz ve petrol fiyatlarının artması.
Bu arz problemleri, üretim yapmayı hem zorlaştırdı birebir vakitte maliyetli hale getirdi. Grafikten de görüleceği üzere, üretimi ilgilendiren kritik girdilerin fiyatları salgın öncesi düzeylerle kıyaslandığında uçmuş durumda. İktisadın arz tarafı bu kadar sorunla art geriye boğuşmak zorunda kalınca, haliyle global ölçekte enflasyon da tırmanışa geçti. Merkez bankaları, enflasyonu azdıran bu ögelerin arızi/ süreksiz olduğunu ve fiyat artışlarının vakit içinde normalleşeceğine vurgu yaptılar. Büyük oranda da haklıydılar. Fakat arz darboğazlarının sayısı ve tesir gücü arttıkça, enflasyona dair kaygılar de yükseldi. Her bir yeni arz şoku, fiyatların üzerine koydu. Süreç uzadıkça, enflasyondaki artışın ne derece süreksiz olduğu sorgulanmaya başladı. Hatta birtakım iktisatçılar, stagflasyon (ekonomik sakinliğin ve yüksek enflasyonun birebir anda yaşanması durumu) riskini dillendiriyorlar.
Bu hafta Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) düzenlediği forumda konuşan dört büyük merkez bankasının (Fed, ECB, İngiltere Merkez Bankası ve Japonya Merkez Bankası) liderleri, enflasyondaki tırmanışın süreksiz olduğunu ama beklenenden yüksek ve uzun sürebileceğinin altını çizdiler. Merkez bankaları ihtiyatlı iyimserliklerini hala koruyorlar. Fakat bu kadar fazla arz şokunun üst üste gelmesinin, merkez bankacılarının canını sıktığı anlaşılıyor. O yüzden de para siyaseti duruşlarını gözden geçiriyorlar.
STAGFLASYON RİSKİ?
Mevcut şartlar altında stagflasyon riskinin gerçekleşme ihtimali düşük. Lakin, arz badirelerinin çözülmesi uzarsa yahut yenileri baş gösterirse, berbatlaşan beklentilerle birlikte bir enflasyon sarmalı yaşanabilir. Bu senaryonun gerçekleşmesi durumunda merkez bankaları panik düğmesine basıp para siyasetini hayli sert daraltırlarsa, bu biçimde stagflasyon global ekonomiyi vurabilir. Lakin, global borç düzeyinin 300 trilyon dolara yaklaştığı ve sermaye piyasaları için büyük bir düzeltme hareketinin çok riskli olduğu bir devirde merkez bankaları faizleri fazlaca süratli yükseltmek istemeyeceklerdir. 1970’lerdeki stagflasydaha sonrasında gelişmiş ülkelerin merkez bankaları faizleri süratle artırmışlardı. Yüksek faiz ortamına geçiş, 1980’lerde gelişmekte olan ülkeleri büyük bir borç krizine sürüklemişti. Para siyasetinin dozajında yapılacak bir yanılgı, bu sefer yalnızca gelişmekte olan ülkeleri değil, birtakım gelişmiş ülkeleri de büyük bir borç sorunu ile karşı karşıya bırakabilir.
sabah.com.tr