Fed ve AMB’nın uzun müddettir sıkı sıkıya sarıldığı “enflasyon süreksiz, kasmayın” söylemi, Salı gecesi Jay Powell’in Senato’da yaptığı sunumdan daha sonra tarihin tozlu raflarına kalktı. Şayet Omicron tüm dünyayı meskenine kapatıp, ülkeden-ülkeye mal ve insan trafiğini engellemezse, Fed 2022 yılı ortasında en az 2 sefer 25 baz puan faiz artırımı yapacak. Bu durumda Euro/dolar düşer, öbür şartlar sabit kalmak kuralıyla da Dolar Endeksi 102-105 aralığına yükselebilir. Bu gelişmelerin 3Ç2021 prestijiyle $296 trilyona şişen dünya borçları üstünde yaratacağı olumsuz etkiyi tartışmak lazım.
Bu bahis Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Biz dış borç bir daha finansmanı GSYH’ye oranı en yüksek ülkelerden biriyiz. Ek olarak, özel dal de burnuna kadar borçlu. Fed’in para siyasetini sıkılaştırması, kredi akımlarını ne ölçüde tesirler?
Dünya iktisadını az-fazlaca takip edenler, “Yahu, ortada baba üzere Omicron var, daha etkisinin boyutları belirli değil. Kışın tüm dünya konutuna kapanırsa, Fed bir daha geri adım atmak zorunda kalmaz mı?” diyecekler. Bu görüş kıraathane sohbetinden bir replik de değil. Dünyaca tanınmış uzmanlar da (örneğin Rubini) global borç yükünün Fed’in faizleri fazla artırmasına müsaade vermeyeceği öne sürer. Teorik çalışma yapan ekonomistler (başkan Erdoğan hariç) daha da ileri giderek, dünya borçlarının çevrilebilmesi için fazlaca uzun mühlet reflasyon ortamında kalınılması gerektiğini tez eder. Yani, dünya iktisadı hem süratli büyümeli (Hazineler borcu ödeyecek vergi, şirketler nakit akımı edinsin), tıpkı vakitte yüksek enflasyon üretmeli ki (nominal faizi sabit borçların gerçek pahasını düşer), bu evresi daim çarkı dönsün. Naçizane ekleyeyim, gerçek faizlerin de hayli uzun müddet sıfır yahut epey düşük artı seviyede seyretmesi de borcun bir daha çevrilebilmesi için gerekli.
Tüm bunlara katılırım da, düşüncem, Fed’i korkutanın manşet enflasyonun enflasyon beklentilerine sızma suratı derim. Yani, artık çalışanlar daha yüksek fiyat istiyor. Konut ve borsa balonları şişti. Tüketici inanç anketlerinde hane halkının 1-3 yıl vadede enflasyonun düşmesini beklemedikleri ortaya çıkıyor. Fed enflasyon beklentileri amacın üstünde kemikleşirse, çekirdek enflasyonu düşürmenin Erdoğan’ı iktidardan indirmek kadar güç olduğunu biliyor şüphesiz. Bu yüzden onu gözleyen üç beladan kendi modellerine bakılırsa en az öldürücü olanı seçmiş olacak.
Dünya borç istatistikleriyle sizi yormak istemiyorum. Borçlar, ekonomik büyüme ve iflas-temerrüt döngüleri içinde empirik gözlemleri sıralamakla yetineceğim. çabucak hemen GSYH’ya oran olarak tarifi pek de yapılmamış “yüksek borçluluk” (Bakınız: Miller Modigliani kuramı) bir noktada daima mali balon ve akabinde kriz ve Hazine’lerin dış borç morataryumuna gitmesi kararınu doğuruyor (Bakınız: Carmen Reinhgart ve Kenneth Rogoff, “Fuck you, Miller-Modigliani, 2011”. Yüksek borçlanma ve bütçe açığı devirleri sonunda daima yıllar süren ekonomik sakinliğe niçin oluyor. “niçin?” diye sorarsanız iki cevabı var. Birincinin, kreditörler borç metrikleri ortalamaların epeyce üstüne fırlayan ülkelere borç vermekte nazlanıyor. Yani yüksek borçluluğun olumsuz geri-bildirimi var. İkincisi, borç tarihte hiçbir vakit ihracat ve verimlilik artırıcı alanlara akıtılmamış.
Devletler borcu alıp (bizde olduğu gibi) altyapı ve rezidanslara gömmüşler, ya da fakir-fukaraya harcamışlar. Şirketler bir noktaya kadar dış kaynak/öz kaynak oranlarını yükselterek yüksek karlılık elde ediyor. Ancak, iktisadın tümüne baktığımızda, Hyman Minsky’nin tezinin çabucak her vakit yanlışsız çıktığını görüyoruz. İstikrarlı devirler her vakit, borcu ödemek için borçlanma periyoduyla sonlanmış.
Dünya 2008 Büyük Finansal Krizinden bu yana süratle borçlanıyor, zira kendi ülkelerini kurtarmak için rezerv para merkez bankaları daima para basıp, kredi notu ne olursa olsun her ülke ve şirketin şuursuzca borçlanmasının önünü açmış. bir süre daha sonra borçlanıp karı artırmak artık faaliyet verimliliği ve pazar hissesi büyütme yöntemi üzere temel karlılık kriterlerinin önüne geçmiş.
Maalesef, borçlanma küresel çapta bir verimlilik patlaması tetiklemedi. Dünya ticareti de borçlanmaya paralel süratle artmadı. Daha da berbatı, fazlaca borçlanan ülkelerin sefaleti azalttığına dair somut ispat bulamıyoruz. Kozmoloji ve iktisatta temel prensip, sürdürülebilir olmayan her sürecin ”bir gün” sona ereceği. Lakin, o müddet bir nano-saniye de olabilir (ışıktan süratli gitmeyi dene, ne dediğimi anlarsın) 10 milyarlarca yıl da (Higgs bozonu istikrarlı bir temel parçacık değil, fakat bir anda cihan yokolmuyor niçinse) sürebilir.
Ula, bu moruk buraya nerden geldi derseniz? Her seyahat Jack Daniels’le güzel sarfiyat.
Ben, 2022 yılı ortasında borç krizi beklemiyorum doğrusu. Lakin, kendi dolarını basamayan Gelişmekte Olan Ülkelerin (GOÜ) uzun soluklu yükselen faiz ortamına dayanamayacağı aşikar. GOÜ külliyatını tetkik ettiğinizde karşınıza daima birebir deve hamuru çıkar. “GOÜ temel göstergeleri 2008’e göre hayli daha sağlam”. Öyledir, zira sayıların her periyot ve şartta birebir manası taşımadığı gerçeği idd-rakk edilmez. Şayet bir yıl müddetle ticaret haddi ülkenin aleyhine dönecekse, ya da kredi pahalılaşacaksa, EVET, GOÜ’in birçok buna dayanır. Lakin, uzun erimli sıkılaştırma, Covid-19’un yara izleri ve ıslahata kapalı hükümetleri denklemin içine oturtursanız, Acı Sonun her sene biraz daha yaklaştığı anlaşılır.
Bu Acı Son birtakım ülkeler için epeyce daha çabuk gelecek. Kimdir bu ülkeler? Tasarruf açığı olanlar, aslına bakarsanız GOÜ ortalamasının fazlaca üstünde borç taşıyanlar, hizmet dalına bağımlı büyüyenler, Türkiye gibi rejimin iktisadın en büyük başbelası olduğu ülkeler.
Şayet Omicron yahut Zeta, ya da Theta varyantı dünya iktisadını burnuna kroşe alan boksörün beyni üzere darmadağın etmezse, bir yıldan fazla süren yükselen Dolar Endeksi ABD tahvil faizi devri 2022 sonundan itibarilk evvel Evergrande üzere şirketlerde, daha sonra da kırılgan ülkelerde iflaslara niye olur.
Pek, ya Türkiye derseniz? Demeyin, zira artık bu solan bahçede bülbüllere yer yok. Ancak, nezaketen bir iki cümle ekleyeyim: Enflasyonun patlayacağını bile bile, zorla ihracatçılara döviz kredisi veren bankalar kredi maliyetleri yükselirse döviz borçlarını yeniler mi?
FÖŞ
Şahsi websitemi ziyaret edin
Bir de İngilizce ekonomi-politika yayını yapan YouTube kanalımız var: RealTurkey Channel
Bu bahis Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Biz dış borç bir daha finansmanı GSYH’ye oranı en yüksek ülkelerden biriyiz. Ek olarak, özel dal de burnuna kadar borçlu. Fed’in para siyasetini sıkılaştırması, kredi akımlarını ne ölçüde tesirler?
Dünya iktisadını az-fazlaca takip edenler, “Yahu, ortada baba üzere Omicron var, daha etkisinin boyutları belirli değil. Kışın tüm dünya konutuna kapanırsa, Fed bir daha geri adım atmak zorunda kalmaz mı?” diyecekler. Bu görüş kıraathane sohbetinden bir replik de değil. Dünyaca tanınmış uzmanlar da (örneğin Rubini) global borç yükünün Fed’in faizleri fazla artırmasına müsaade vermeyeceği öne sürer. Teorik çalışma yapan ekonomistler (başkan Erdoğan hariç) daha da ileri giderek, dünya borçlarının çevrilebilmesi için fazlaca uzun mühlet reflasyon ortamında kalınılması gerektiğini tez eder. Yani, dünya iktisadı hem süratli büyümeli (Hazineler borcu ödeyecek vergi, şirketler nakit akımı edinsin), tıpkı vakitte yüksek enflasyon üretmeli ki (nominal faizi sabit borçların gerçek pahasını düşer), bu evresi daim çarkı dönsün. Naçizane ekleyeyim, gerçek faizlerin de hayli uzun müddet sıfır yahut epey düşük artı seviyede seyretmesi de borcun bir daha çevrilebilmesi için gerekli.
Tüm bunlara katılırım da, düşüncem, Fed’i korkutanın manşet enflasyonun enflasyon beklentilerine sızma suratı derim. Yani, artık çalışanlar daha yüksek fiyat istiyor. Konut ve borsa balonları şişti. Tüketici inanç anketlerinde hane halkının 1-3 yıl vadede enflasyonun düşmesini beklemedikleri ortaya çıkıyor. Fed enflasyon beklentileri amacın üstünde kemikleşirse, çekirdek enflasyonu düşürmenin Erdoğan’ı iktidardan indirmek kadar güç olduğunu biliyor şüphesiz. Bu yüzden onu gözleyen üç beladan kendi modellerine bakılırsa en az öldürücü olanı seçmiş olacak.
Dünya borç istatistikleriyle sizi yormak istemiyorum. Borçlar, ekonomik büyüme ve iflas-temerrüt döngüleri içinde empirik gözlemleri sıralamakla yetineceğim. çabucak hemen GSYH’ya oran olarak tarifi pek de yapılmamış “yüksek borçluluk” (Bakınız: Miller Modigliani kuramı) bir noktada daima mali balon ve akabinde kriz ve Hazine’lerin dış borç morataryumuna gitmesi kararınu doğuruyor (Bakınız: Carmen Reinhgart ve Kenneth Rogoff, “Fuck you, Miller-Modigliani, 2011”. Yüksek borçlanma ve bütçe açığı devirleri sonunda daima yıllar süren ekonomik sakinliğe niçin oluyor. “niçin?” diye sorarsanız iki cevabı var. Birincinin, kreditörler borç metrikleri ortalamaların epeyce üstüne fırlayan ülkelere borç vermekte nazlanıyor. Yani yüksek borçluluğun olumsuz geri-bildirimi var. İkincisi, borç tarihte hiçbir vakit ihracat ve verimlilik artırıcı alanlara akıtılmamış.
Devletler borcu alıp (bizde olduğu gibi) altyapı ve rezidanslara gömmüşler, ya da fakir-fukaraya harcamışlar. Şirketler bir noktaya kadar dış kaynak/öz kaynak oranlarını yükselterek yüksek karlılık elde ediyor. Ancak, iktisadın tümüne baktığımızda, Hyman Minsky’nin tezinin çabucak her vakit yanlışsız çıktığını görüyoruz. İstikrarlı devirler her vakit, borcu ödemek için borçlanma periyoduyla sonlanmış.
Dünya 2008 Büyük Finansal Krizinden bu yana süratle borçlanıyor, zira kendi ülkelerini kurtarmak için rezerv para merkez bankaları daima para basıp, kredi notu ne olursa olsun her ülke ve şirketin şuursuzca borçlanmasının önünü açmış. bir süre daha sonra borçlanıp karı artırmak artık faaliyet verimliliği ve pazar hissesi büyütme yöntemi üzere temel karlılık kriterlerinin önüne geçmiş.
Maalesef, borçlanma küresel çapta bir verimlilik patlaması tetiklemedi. Dünya ticareti de borçlanmaya paralel süratle artmadı. Daha da berbatı, fazlaca borçlanan ülkelerin sefaleti azalttığına dair somut ispat bulamıyoruz. Kozmoloji ve iktisatta temel prensip, sürdürülebilir olmayan her sürecin ”bir gün” sona ereceği. Lakin, o müddet bir nano-saniye de olabilir (ışıktan süratli gitmeyi dene, ne dediğimi anlarsın) 10 milyarlarca yıl da (Higgs bozonu istikrarlı bir temel parçacık değil, fakat bir anda cihan yokolmuyor niçinse) sürebilir.
Ula, bu moruk buraya nerden geldi derseniz? Her seyahat Jack Daniels’le güzel sarfiyat.
Ben, 2022 yılı ortasında borç krizi beklemiyorum doğrusu. Lakin, kendi dolarını basamayan Gelişmekte Olan Ülkelerin (GOÜ) uzun soluklu yükselen faiz ortamına dayanamayacağı aşikar. GOÜ külliyatını tetkik ettiğinizde karşınıza daima birebir deve hamuru çıkar. “GOÜ temel göstergeleri 2008’e göre hayli daha sağlam”. Öyledir, zira sayıların her periyot ve şartta birebir manası taşımadığı gerçeği idd-rakk edilmez. Şayet bir yıl müddetle ticaret haddi ülkenin aleyhine dönecekse, ya da kredi pahalılaşacaksa, EVET, GOÜ’in birçok buna dayanır. Lakin, uzun erimli sıkılaştırma, Covid-19’un yara izleri ve ıslahata kapalı hükümetleri denklemin içine oturtursanız, Acı Sonun her sene biraz daha yaklaştığı anlaşılır.
Bu Acı Son birtakım ülkeler için epeyce daha çabuk gelecek. Kimdir bu ülkeler? Tasarruf açığı olanlar, aslına bakarsanız GOÜ ortalamasının fazlaca üstünde borç taşıyanlar, hizmet dalına bağımlı büyüyenler, Türkiye gibi rejimin iktisadın en büyük başbelası olduğu ülkeler.
Şayet Omicron yahut Zeta, ya da Theta varyantı dünya iktisadını burnuna kroşe alan boksörün beyni üzere darmadağın etmezse, bir yıldan fazla süren yükselen Dolar Endeksi ABD tahvil faizi devri 2022 sonundan itibarilk evvel Evergrande üzere şirketlerde, daha sonra da kırılgan ülkelerde iflaslara niye olur.
Pek, ya Türkiye derseniz? Demeyin, zira artık bu solan bahçede bülbüllere yer yok. Ancak, nezaketen bir iki cümle ekleyeyim: Enflasyonun patlayacağını bile bile, zorla ihracatçılara döviz kredisi veren bankalar kredi maliyetleri yükselirse döviz borçlarını yeniler mi?
FÖŞ
Şahsi websitemi ziyaret edin
Bir de İngilizce ekonomi-politika yayını yapan YouTube kanalımız var: RealTurkey Channel