Son birkaç gün, sıhhat niçinleriyle meskenden çıkmak zorunda kaldım. Ve, anında tövbe ettim. Maşallah, bu kahraman millet o ilkel maske olayını aşmış, Ablam. Maske artık aksesuar, çene altına takılıyor. Şayet keçi latifeli açıkta bırakırsa, “Ben Devrimciyim” manası taşıyor. Yok, ağız yarı-gizliyse “Ben muhafazakarım”. FÖŞ 2 Biontech üzerine Balkanlar’ı dolaşarak bir Şuputnik, bir de J&J aşısı vurdurduğu için rahat. Önüne gelene sarılıp öperek, “Ara beni, kesinlikle görüşelim” palavrasını yadediyor.
Çarşamba günü, Sıhhat Bakanlığı bir daha 19.970 olumlu hadise rapor etti, 219 da can kaybımız var. Yaz geçti, günde 20 bin olayın altına düşemedik. Üstelik, can kaybı/vaka oranı da yüksek. Zira yeni teknoloji mRNA aşıları dahi birkaç ay ortasında Delta’ya koruyuculuğunu yitirmeye başlıyor. Türkiye’de kullandığımız Sinopharm esasen etkisiz kaldı, sonbaharda 3-4cü doz açılar gündeme gelecek. Dünya’da durum pek farklı değil. Her ülkeden 2ci dozun yetmediği haberleri gelirken, Perşembe sabahı itibarlı ABD mecmuası The Altantic, “Covid-19’la yaşamaya alışacağız” diye başlık attı. Yani, sürü bağışıklığına erişmek imkansız. Data sağlayabildiğim ülkelerde çeşitli münasebetlerle aşıya direnç oranı toplumun %15-25’i içinde değişiyor. Sonuçta, Delta’dan daha bulaşıcı yeni cinsler peydah olacak.
Finans ve iktisat uzmanları içinde “İş dünyası ve vatandaş, salgınla yaşamayı öğrendi. Bundan daha sonraki dalgaların iktisada olumsuz tesiri giderek azalır” diye epey yanlış ve tehlikeli, bir kanaat var. Tehlikeli, zira aslına bakarsanız fil derisi Mehter davulu üzere şişen piyasalarda fonlar Covid-19 riskine aldırmadan mali varlık alıyor. Değerlemeler düzgünce şirazesinden çıkarken, dünya iktisadının duraksadığı senaryoda, balonun patlayarak gerçek iktisada ek hasar vermesi ihtimali ihmal edilemez.
Covid-19’un ekonomik aktiviteyle kontağının kesildiğini tez edenler evvela küresel ticaret hacmine bakıyor. Doğrudur, Covid-19 salgınlarının getirdiği üretim aksamaları ve tedarik zincirinde kırılmaların olumsuz tesirine karşın, Dünya Ticaret Örgütüne nazaran, 2Ç2021’de küresel ticaret hacmi pandemi öncesi tepeyi aştı.
FT’a bakılırsa, OECD dataları ticarette artışın nerdeyse büsbütün emtia ihracatından kaynakladığını bulguluyor. Almanya’da ihracat artış suratı yıllıklandırılmış %1.32’e gerilerken, Çin’de daralma başladı.
IHS Markit-JP Morgan Ağustos öncü bileşik PMI anketlerine bakalım. Kıymetli akademisyen ve müellifimiz Dr Fulya Gürbüz şunları not etmiş:
“Aşılama oranları ve virüs denetimi ile temaslı büyüme farkları
Hem Japonya birebir vakitte Avustralya’nın düşük performansı, her iki ülkenin de aşı oranlarının ABD, Avro Bölgesi ve İngiltere’de görülenden hayli daha düşük olması ve ayrıyeten Delta varyant yayılmasını engellemek için sıkı kısıtlamaları yansıtan daha yüksek COVID-19 çevreleme tedbirlerine sahip olmasıyla kolay kolay açıklanabilir. Avro Bölgesi ve İngiltere’de Covidi denetim altına alma tedbirleri ağustosta salgının başlamasından bu yana en düşük düzeye gerilerken ve ABD’de Temmuz’un en düşük düzeyine bakılırsa yalnızca mütevazı bir sıkılaşma görülürken; hem Avustralya birebir vakitte Japonya’da son aylarda kilitlenme tedbirleri sıkılaştırılarak bir yılı aşkın müddetin en yükseğine çıktı”.
Ek olarak, teslimat bekleyen siparişler ve girdi tedarik mühletleri de uzuyor. Zira, bilgisayar yongası (çip) arzında daralma süreksiz değil, en az bir yıl daha sürmesi bekleniyor. Bloomberg’e nazaran, pandemiden bu yana deniz kargo fiyatları 10 misli yükseldi. Sonuç olarak, iç talebin kuvvetli seyrettiği her ülkede, enflasyonun baş kaldırdığını görüyoruz.
Enflasyonda yükseliş, Fed FOMC üyeleri içinde varlık alımının azaltılması tartışmasını başlattı. bir daha Bloomberg’e nazaran varlık alımlarının sıfırlanması ABD GSYH’ya %0.7 kadar negatif tesir yapacak. Perşembe sabahı Güney Kore ve İzlanda Merkez Bankaları faiz yükseltmeye zorlandı. FÖŞ bu hususta şunları yazdı:
“Reuters’e bakılırsa, Haziran sonu prestijiyle takip ettiği 37 Gelişmekte Olan Ülkenin (GOÜ, Piyasa = GOP) beşinde siyaset faizi yükseltildi. Brezilya, Rusya ve Meksika nakdî sıkılaşma evresine geçen 3 majör GOÜ.
Ekonomik açıdan, dünya eşi-benzeri görülmemiş bir “arz şokunun” ortasında. Bu şok ekonomik aktiviteyi yavaşlatır. Şayet Fed Eylül’de tahvil alımlarını azaltma sonucu alırsa, GOÜ bir de finansal şok yiyecek. Yani, finansman maliyetleri yükseleceği için, sağlam tüketim malları, makine, ekipman ve konuta talep azalacak.
Tam para siyasetinin iktisada takviye vermesi gereken günlerde, GOÜ’in birer birer faiz artırması, küresel iktisat için değerli bir riziko haline geldi”.
ABD ve Almanya’dan gelen tüketici itimat endeksleri de Covid-19 dehşetinin harcama iştahını azalttığını doğruluyor. bir daha FT’de yer alan bir makaleye bakılırsa, Citibank araştırması ABD ve G-10 ülkelerinde son bir ayda açıklanan ekonomik bilgilerin beklentiler altında kaldığını saptıyor. Genelde, bu “Ekonomik Sürprizler Endeksi” dünya iktisadında ivme kaybı/hasılatının öncü göstergesi.
Türkiye’de durum epey farklı değil. Tüketici İtimat Endeksi uygunca gerilerken, sektörel itimat endekslerinin alt bileşenleri inşaat haricinde önümüzdeki 3 ayda talebin gerileyeceğini söylüyor.
TCMB tarafında yayınlanan Gerçek Kesim İnanç Endeksi A/A (mevsimsellikte arındırılmış olarak) yükselse de alt kalemler zayıf. Yatırım Finansman araştırma notu şu biçimde diyor:
“Stok, yatırım ve genel gidişat endeksleri aylık düşüş kaydederken, sırf sipariş endeksi yükseldi (üst üste 3. kez).
Yatırım ve genel gidişat endeksleri optimist bölgede kalmaya devam ederken, siparişler ve stok endeksleri karamsar bölgede kalmayı sürdürdü”.
Nihayetinde, Delta ekonomilere ziyan vermeye başladı.
Şöyle bir 2022’yi düşünelim. Fed varlık alımını azaltıyor. Dolar Endeksi yükseliyor. GOÜ’ler mecburî olarak nakdî sıkılaştırmaya geçip, iç talep frenleniyor. 2021 yılının iki büyüme lokomotifi olan ABD ve Çin’de performans, baz tesiri devreden çıktığı için, bakılırsaceli olarak yavaşlıyor.
Dünya iktisadı açısından beğenilen bir görüntü değil bu. Şayet bilgilerin işaret ettiği üzere, kışın Delta yahut halefleri azarsa, 2022 yılında duraksama başgösterir. Eee, ne olmuş yani? Büyüme kaydedemeyen bir dünyada, çabucak borç sorunu gündem gelir ve kırılgan GOÜ (Türkiye gibi) finansman maliyetlerinin süratle yükseldiğini görürler. Yavaşlama kısır döngü haline gelebilir. Artık ne Gelişmiş Ülkeler, ne de GOÜ’in bütçe harcamalarını pompalayarak yavaşlayan iktisada can suyu vermesi de nerdeyse imkansız.
bu biçimde FÖŞ sorsun: Covid-19’la kanka olmaya hazır mıyız? Değilsek, tüm menkul bedeller oldukca değerliye kaçmadı mı?
Şahsi websitemde her vakit yeni maceralar var, işte linki
Çarşamba günü, Sıhhat Bakanlığı bir daha 19.970 olumlu hadise rapor etti, 219 da can kaybımız var. Yaz geçti, günde 20 bin olayın altına düşemedik. Üstelik, can kaybı/vaka oranı da yüksek. Zira yeni teknoloji mRNA aşıları dahi birkaç ay ortasında Delta’ya koruyuculuğunu yitirmeye başlıyor. Türkiye’de kullandığımız Sinopharm esasen etkisiz kaldı, sonbaharda 3-4cü doz açılar gündeme gelecek. Dünya’da durum pek farklı değil. Her ülkeden 2ci dozun yetmediği haberleri gelirken, Perşembe sabahı itibarlı ABD mecmuası The Altantic, “Covid-19’la yaşamaya alışacağız” diye başlık attı. Yani, sürü bağışıklığına erişmek imkansız. Data sağlayabildiğim ülkelerde çeşitli münasebetlerle aşıya direnç oranı toplumun %15-25’i içinde değişiyor. Sonuçta, Delta’dan daha bulaşıcı yeni cinsler peydah olacak.
Finans ve iktisat uzmanları içinde “İş dünyası ve vatandaş, salgınla yaşamayı öğrendi. Bundan daha sonraki dalgaların iktisada olumsuz tesiri giderek azalır” diye epey yanlış ve tehlikeli, bir kanaat var. Tehlikeli, zira aslına bakarsanız fil derisi Mehter davulu üzere şişen piyasalarda fonlar Covid-19 riskine aldırmadan mali varlık alıyor. Değerlemeler düzgünce şirazesinden çıkarken, dünya iktisadının duraksadığı senaryoda, balonun patlayarak gerçek iktisada ek hasar vermesi ihtimali ihmal edilemez.
Covid-19’un ekonomik aktiviteyle kontağının kesildiğini tez edenler evvela küresel ticaret hacmine bakıyor. Doğrudur, Covid-19 salgınlarının getirdiği üretim aksamaları ve tedarik zincirinde kırılmaların olumsuz tesirine karşın, Dünya Ticaret Örgütüne nazaran, 2Ç2021’de küresel ticaret hacmi pandemi öncesi tepeyi aştı.
FT’a bakılırsa, OECD dataları ticarette artışın nerdeyse büsbütün emtia ihracatından kaynakladığını bulguluyor. Almanya’da ihracat artış suratı yıllıklandırılmış %1.32’e gerilerken, Çin’de daralma başladı.
IHS Markit-JP Morgan Ağustos öncü bileşik PMI anketlerine bakalım. Kıymetli akademisyen ve müellifimiz Dr Fulya Gürbüz şunları not etmiş:
“Aşılama oranları ve virüs denetimi ile temaslı büyüme farkları
Hem Japonya birebir vakitte Avustralya’nın düşük performansı, her iki ülkenin de aşı oranlarının ABD, Avro Bölgesi ve İngiltere’de görülenden hayli daha düşük olması ve ayrıyeten Delta varyant yayılmasını engellemek için sıkı kısıtlamaları yansıtan daha yüksek COVID-19 çevreleme tedbirlerine sahip olmasıyla kolay kolay açıklanabilir. Avro Bölgesi ve İngiltere’de Covidi denetim altına alma tedbirleri ağustosta salgının başlamasından bu yana en düşük düzeye gerilerken ve ABD’de Temmuz’un en düşük düzeyine bakılırsa yalnızca mütevazı bir sıkılaşma görülürken; hem Avustralya birebir vakitte Japonya’da son aylarda kilitlenme tedbirleri sıkılaştırılarak bir yılı aşkın müddetin en yükseğine çıktı”.
Ek olarak, teslimat bekleyen siparişler ve girdi tedarik mühletleri de uzuyor. Zira, bilgisayar yongası (çip) arzında daralma süreksiz değil, en az bir yıl daha sürmesi bekleniyor. Bloomberg’e nazaran, pandemiden bu yana deniz kargo fiyatları 10 misli yükseldi. Sonuç olarak, iç talebin kuvvetli seyrettiği her ülkede, enflasyonun baş kaldırdığını görüyoruz.
Enflasyonda yükseliş, Fed FOMC üyeleri içinde varlık alımının azaltılması tartışmasını başlattı. bir daha Bloomberg’e nazaran varlık alımlarının sıfırlanması ABD GSYH’ya %0.7 kadar negatif tesir yapacak. Perşembe sabahı Güney Kore ve İzlanda Merkez Bankaları faiz yükseltmeye zorlandı. FÖŞ bu hususta şunları yazdı:
“Reuters’e bakılırsa, Haziran sonu prestijiyle takip ettiği 37 Gelişmekte Olan Ülkenin (GOÜ, Piyasa = GOP) beşinde siyaset faizi yükseltildi. Brezilya, Rusya ve Meksika nakdî sıkılaşma evresine geçen 3 majör GOÜ.
Ekonomik açıdan, dünya eşi-benzeri görülmemiş bir “arz şokunun” ortasında. Bu şok ekonomik aktiviteyi yavaşlatır. Şayet Fed Eylül’de tahvil alımlarını azaltma sonucu alırsa, GOÜ bir de finansal şok yiyecek. Yani, finansman maliyetleri yükseleceği için, sağlam tüketim malları, makine, ekipman ve konuta talep azalacak.
Tam para siyasetinin iktisada takviye vermesi gereken günlerde, GOÜ’in birer birer faiz artırması, küresel iktisat için değerli bir riziko haline geldi”.
ABD ve Almanya’dan gelen tüketici itimat endeksleri de Covid-19 dehşetinin harcama iştahını azalttığını doğruluyor. bir daha FT’de yer alan bir makaleye bakılırsa, Citibank araştırması ABD ve G-10 ülkelerinde son bir ayda açıklanan ekonomik bilgilerin beklentiler altında kaldığını saptıyor. Genelde, bu “Ekonomik Sürprizler Endeksi” dünya iktisadında ivme kaybı/hasılatının öncü göstergesi.
Türkiye’de durum epey farklı değil. Tüketici İtimat Endeksi uygunca gerilerken, sektörel itimat endekslerinin alt bileşenleri inşaat haricinde önümüzdeki 3 ayda talebin gerileyeceğini söylüyor.
TCMB tarafında yayınlanan Gerçek Kesim İnanç Endeksi A/A (mevsimsellikte arındırılmış olarak) yükselse de alt kalemler zayıf. Yatırım Finansman araştırma notu şu biçimde diyor:
“Stok, yatırım ve genel gidişat endeksleri aylık düşüş kaydederken, sırf sipariş endeksi yükseldi (üst üste 3. kez).
Yatırım ve genel gidişat endeksleri optimist bölgede kalmaya devam ederken, siparişler ve stok endeksleri karamsar bölgede kalmayı sürdürdü”.
Nihayetinde, Delta ekonomilere ziyan vermeye başladı.
Şöyle bir 2022’yi düşünelim. Fed varlık alımını azaltıyor. Dolar Endeksi yükseliyor. GOÜ’ler mecburî olarak nakdî sıkılaştırmaya geçip, iç talep frenleniyor. 2021 yılının iki büyüme lokomotifi olan ABD ve Çin’de performans, baz tesiri devreden çıktığı için, bakılırsaceli olarak yavaşlıyor.
Dünya iktisadı açısından beğenilen bir görüntü değil bu. Şayet bilgilerin işaret ettiği üzere, kışın Delta yahut halefleri azarsa, 2022 yılında duraksama başgösterir. Eee, ne olmuş yani? Büyüme kaydedemeyen bir dünyada, çabucak borç sorunu gündem gelir ve kırılgan GOÜ (Türkiye gibi) finansman maliyetlerinin süratle yükseldiğini görürler. Yavaşlama kısır döngü haline gelebilir. Artık ne Gelişmiş Ülkeler, ne de GOÜ’in bütçe harcamalarını pompalayarak yavaşlayan iktisada can suyu vermesi de nerdeyse imkansız.
bu biçimde FÖŞ sorsun: Covid-19’la kanka olmaya hazır mıyız? Değilsek, tüm menkul bedeller oldukca değerliye kaçmadı mı?
Şahsi websitemde her vakit yeni maceralar var, işte linki