Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan’a Şanghay İşbirliği Tepesine katılmak için gittiği uçakta Yeni Şafak gazetesi Genel Yayın Direktörü Hüseyin Likoğlu’nun da ortalarında bulunduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Özbekistan Cumhurbaşkanı sayın Şevket Mirziyoyev’in davetine icabetle, Şanghay İşbirliği Doruğuna birinci defa ‘özel misafir’ olarak katıldım. Türkiye 2012 yılından bu yana Teşkilatın diyalog ortağıdır. Ülkemiz, Teşkilatın Güç Kulübü Üst Seviye Kümesinin Devir Başkanlığını da üstlenmiş, 2017 yılında Kümenin Üçüncü Yüksek Seviyeli Küme Toplantısı’na Ankara’da mesken sahipliği yapmıştır. Teşkilat ile Türkiye içinde belirli bir müktesebat oluşmuş durumdadır” dedi.
Erdoğan, “Şanghay İşbirliği Teşkilatı kuruluşundan itibaren gerek güvenlik, gerekse iktisat ve ticaret alanlarında önemli aralıklar kat etmiş, bu çerçevede genişlemesini sürdürmüştür. Global iktisatta Asya kıtasının oynadığı belirleyici rol aslına bakarsan ortadadır. Avrasya coğrafyasının yüzde 60’ını kapsayan Teşkilat coğrafyasında 3,2 milyar insan yaşıyor. Teşkilat üyeleri 20 trilyon dolara ulaşan bir ekonomik büyüklükle global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’dan fazlasını üretiyor” sözlerini kullandı.
“Türkiye’nin, bir daha Asya Teşebbüsü kapsamında kıta ülkeleriyle iş birliğimizi ikili ve hayli taraflı seviyede daha da geliştirme iradesi katidir” diyen Erdoğan kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Zirvedeki hitabımda tarihi, kültürel, insani bağlara sahip olduğumuz cet yurdu Asya’nın güvenlik, istikrar ve refahının teminini, dış siyaset evvelarimiz içinde telakki ettiğimizi belirttik. Bölgemizde ve ötesinde güvenlik ve istikrarın sağlanması için iş birliğine verdiğimiz ehemmiyetin altını çizdik. Dorukta salgın daha sonrası düzgünleşme devrinde ekonomilerimizin dayanıklılığını artırmak hedefiyle birlikte atabileceğimiz adımlara ait değerlendirmelerde bulunduk. Görüşmelerde ayrıyeten, global ekonomik gelişmeleri de ele aldık. Global enflasyonla uğraşta iş birliğinin değerine değindik. Teşkilat bünyesinde ülkemizle iş birliğinin daha da geliştirilmesi istikametinde irade ve istek bulunduğunu memnuniyetle müşahede ettik. Bu Tepe, ülkemizin evvelarini vurgulamak ve Teşkilatı ilgilendiren temel konularda sağlayabileceğimiz katkıları lisana getirmek bakımından değerli bir vesile teşkil etti.
Zirve marjında Azerbaycan, Çin, Moğolistan, Özbekistan, Rusya ve İran’ın cumhurbaşkanları ile Pakistan ve Hindistan’ın başbakanlarıyla verimli ikili görüşmeler de gerçekleştirdik. Görüşmelerimde ikili münasebetlerimizin yanı sıra, yeni global sorunlara dair fikir teatisinde bulunduk. İstişarelerimizin ve temaslarımızın iyi sonuçlar doğurmasını temenni ediyorum.”
Gazetecilerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sorduğu soru ve karşılıklar şu biçimde:
Türkiye’nin Şanhay İşbirliği Örgütü’nün içerisindeki yeri ve gelecek vizyonu hakkında bir soru yöneltmek istiyorum. Malum Avrasya coğrafyasının yaklaşık yüzde 60’ına ve dünya nüfusunun yüzde 40’ına hitap eden bir örgütten bahsediyoruz. Örgüt ortasından Türkiye’ye üyelik davetleri yahut davet var mı? Vakit zaman bunun bir ‘eksen değişikliği’ olabileceği tartışmaları da yapılıyor. Bununla ilgili değerlendirmenizi merak ediyorum.Bir de malum Rusya-Ukrayna Savaşı devam ediyor, Çin-Tayvan-ABD tansiyonu var. Bütün bu çatışmalarla ilgili, burada görüştüğünüz önderlere ne cins teklif ve telkinleriniz oldu?
Her şeydilk evvel, bu teşkilat, ‘Şanhay Beşlisi’ diye başladı ancak artık beşli olmaktan çıkmış vaziyette. Şu an üye sayısı 9’a ulaşmış durumda. 3 gözlemci üyesi bulunuyor. Ayrıyeten bizim üzere diyalog ortağı olan 9 ülke var. Görüştüğüm başkanların şimdi hepsi de bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşında tansiyonu düşürmek için oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler. ‘Burada aldığınız rolden dolayı nitekim sizleri takdir ve tebrik ederiz’ dediler. Hepsi ikili görüşmelerimizde gelip işi buraya bağladılar. Zira Rusya-Ukrayna Savaşında dünyadaki bu görünen güçler içerisinde ‘Ne yapabiliriz, bu işi nasıl çözeriz?’ üzere bir durum yok maalesef. Biz ise başından itibaren sürdürdüğümüz o istikrar siyasetiyle gerek batıya gerekse başta Amerika olmak üzere hepsine gereken karşılığı, yaptığımız teşebbüslerle vermiş olduk. Doğal en kıymetlisi bu tahıl koridoru sorunu. Bununla ilgili olarak attığımız adımlar hakkında Sayın Putin’le burada yaptığımız toplantıda de konuştuk. Malum, tahıl koridorunun gelişmekte olan ülkelerden fazla az gelişmiş ülkelere yönelik çalıştırılması gerekiyor. Bizim burada oynadığımız asıl rol bu. Burada da onu bir daha konuştuk; ‘biz az gelişmiş ülkelere bu tahıl koridorunu kullandırtalım, onlara ulaşalım, bunun çabası içerisinde olalım’ dedik. Doğal Sayın Putin de onun üzerinde ihtimamla duruyor. Bundan daha sonraki süreçte de biz bunu inşallah en ülkü biçimde çalıştırarak az gelişmiş ülkelere bu koridoru nasıl kullandırtacağız, buralara nasıl ulaşacağız, buralara ne yapabiliriz; bunun takipçisi olacağız. Bütün bu ülkeler bunun üzerinde de durdular, duruyorlar. Doğal biz de tıpkı biçimde bunun üzerinde durduk, duruyoruz… Olağan biz Şanhay Beşlisi içerisinde üye pozisyonunda değiliz. Biz şu anda buraya mesken sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Alışılmış Şevket Beyefendi ile bizim özel bir hukukumuz var. Bu özel hukukumuz ötürüsıyla beni ve İlham Bey’i buraya özel olarak davet etmiş oldu. Şimdi bundan daha sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine yanlışsız atılacak bir adımdır. Bu adım da doğal önümüzdeki periyodun konut sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde tahminen gündeme daha ileri düzeyde gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi farklı fakat bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla hayli daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır.
Kastettiğiniz üye olmak mı?
Tabii. Amaç o.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik atakları bir daha başladı. Burada Rusya’nın da dahil olduğu mutabakatların ihlali manası çıkıyor. Türkiye ve Azerbaycan içinde Şuşa Mutabakatı imzalanmıştı. Bu beyannamede yer alan bir hususta ‘Azerbaycan’a yapılan hücumun Türkiye’ye de yapılmış bir atak olduğu’ belirtiliyordu. Çatışmaların daha da şiddetlenmesi durumunda teçhizatın, SİHA’ların, İHA’ların yanı sıra bölgeye bir askeri birlik gönderilmesi, sevk edilmesi durumu da kelam konusu mu sanki?
Ermenistan’ın provokasyonları karşılığında Azerbaycan başlatmış olduğu operasyonu tamamladığını söylüyor. Operasyonu bitirdiğine nazaran de bunu artık dalgalandırmanın bir manası yok. İlham Bey’den aldığım bilgilere göre Azerbaycanlı kardeşlerimiz şu anda kendilerini inançlı bir pozisyona taşımış oldular. Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik provokasyonlarından vazgeçmesi, öncedence verdiği taahhütlere uygun davranarak bir an evvel barış ve iş birliğine odaklanması burada değer taşıyor. Bizim dileğimiz, bölgemizde yürütülen olağanlaşma süreçlerinin muvaffakiyetle nihayete erdirilmesi ve bölgesel barış ve istikrarın kalıcı olarak sağlanmasıdır.
Tahıl koridoruyla ilgili olarak Rusya’nın gemilerine hem garanti verilmemesi hem el konulması durumundan dolayı Rus gemileri kendi tahıllarını, tahılla birlikte gübreyi de çıkartamıyor. En kıymetli sıkıntılardan bir tanesi de bu. Avrupa Birliği yasaklamış, ambargo koymuş lakin gübre sorununda bilhassa kendilerine alıyorlar. Asya, Afrika, Latin, Amerika ülkelerine hala yasak devam ediyor. Bu kapsamda Rusya’yla bilhassa bu gönderilemeyen bölgelere -tahıldan bahsettiniz ama- gübrenin de gönderilmesi kelam konusu olabilecek mi?
Tabii gerek Rusya’dan gerek Ukrayna’dan gelen her türlü eser -bu tahıl eseri olabilir, gübre olabilir- bunların hepsi için biz ilgili ülkeyle kesinlikle müzakereleri, görüşmeleri yapıyoruz. Gerek Dışişleri gerek ilgili bakanlar olsun, hepsi muhataplarıyla da görüşmek suretiyle adımlarımızı buna göre atıyoruz. Şu ana kadar adımları bu biçimde karşılıklı müzakereyle, istişareyle attığımız için de çabucak hemen bu biçimde önemli bir falso ortaya çıkmadı. Sayın Putin’le burada yaptığımız toplantıda de bu sürecin tıpkı ihtiyatla sürdürülmesi konusunda mutabık kaldık.
Rusya Federasyonu’nun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanıyabileceğine dair birtakım yorumlar yapılıyordu bir müddetdir. Bu bahis gündeme geldi mi ya da görüşmeleriniz de geliyor mu? Tanıma yahut mevcut durumları biraz daha ileri taşıma istikametinde bir yaklaşım ortaya koyabilirler mi? Geçenlerde de manidar karşılanan bir büyükelçi atamaları oldu Kıbrıs’a. Bunun ötesinde Türkiye ile Rusya’nın mevcut iş birliği alanlarını Doğu Akdeniz’de daha da genişletmeleri üzere ek birtakım adımlar kelam konusu olabilir mi? Aslında buna ek olarak sizin yakından takip ettiğinizi bildiğim, Akkuyu konusunda da, Akkuyu’nun gecikmemesi istikametinde sizin de bilhassa takip ettiğiniz yeni bir müddetç vardı. Bu bahiste bizimle paylaşabileceğiniz ayrıntı var mı?
Kuzey Kıbrıs konusundaki tavrımızı yalnızca Rusya’ya değil, tüm milletlerarası topluma anlatıyoruz, beklentilerimizi münasebetleriyle izah ediyoruz. Akkuyu ile ilgili olarak da mutabakat sağlandı. Bu mutabakatla birlikte de şu anda oradaki Türk firması IC ile mutabık kaldılar. Bundan daha sonraki süreci süratle devam ettirerek, 2023 içerisinde de birinci üniteyi inşallah bitirip birinci ünitenin açılışını yapabileceğiz.
Burada İran Cumhurbaşkanı ile de görüştünüz. İran’la Türkiye içinde bir sorun var mı? Zira Karabağ ve Suriye konusunda İran’da alt kademelerden Türkiye’ye yönelik biraz da üslupsuz açıklamalar geliyor. Bu manada Türkiye’nin, Karabağ ya da Zengezur Koridoru konusundaki tavrı ve Suriye’deki durumundan İran ne kadar rahatsız ve bu toplantıda bu gündeme geldi mi? İkinci olarak da bu tepede Astana Sürecine ait rastgele bir temasınız oldu mu?
Doğrusu Astana Sürecini biz bu Tepede ortamızda görüşmedik. Lakin muhataplarımla Suriye sorununun kalıcı tahliline dair problemleri ayrıyeten ele alıyoruz. Karabağ konusunda da tüm bölge ülkelerinin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne şartsız ve kuvvetli takviye vermeleri değerli. 20 Ekim’de Zengilan Havalimanının açılışını yapacağız. İlham Beyefendi bu havalimanının açılışına bilhassa aslına bakarsanız bizden tarih aldı ve biz de tarihi verdik. ‘Zengilan’ın açılışını yaptıktan daha sonra da Cebrail’e geçer inşallah merasimi de orada yaparız’ dedi. Mutabık kaldık. Tahminen kimi başkanları de oraya ayrıyeten kendisi çağıracak.
Zirvede bir fotoğraf çıktı ortaya. Türkiye bu fotoğraf karesini konuşuyor. Fotoğraftan gördüğümüz, siz bir şeyler anlatıyorsunuz, öteki başkanlar de dinliyorlar. Hepsine birden hitap eder üzere bir haliniz vardı orada. Nasıl oluştu o kare ve ne anlatıyordunuz o anda?
İlham Beyefendi o koltuğu bana bıraktı, kendisi yandaki koltuğa geçti. Birden fazla Rusça bildiği için tercüman da konuştuklarımızı Rusça’ya çeviriyordu. Oradaki sohbetimiz natürel hepsinin sıradan güzeline gitti. Hoş bir anı oldu.
O kare üzerine “Masa bu biçimde kurulur” ya da “Diğer masadakiler dağılabilir” halinde yansımalar oldu, yorumlar yapıldı.
Ama biliyorsunuz bizimki altı kişilik masa değil… (gülüşmeler)
deklare ettiğınız Toplumsal Konut Projeleri ve Gençlik ve Spor Bakanlığının yurtları bu haftanın en değerli iki başlığıydı. Muhalefet cephesi buna tenkitle beton iktisadı demeye başladı. Geçen sene ‘yurtlarda yer yok, hükümet yurt yapmamış’ diyorlardı. Proje deklare ettiğınız vakit da ‘hükümet daima betona yatırım yapıyor’ noktasında tenkit getiriyorlar. Kanal İstanbul’a da köprülere de yollara da bu türlü tenkit getirmişlerdi. Sizin bu yatırımlarınıza yönelik muhalefet cephesi ‘Bunlar daima beton ekonomisidir’ kelamını daima yinelıyor. Sizin bu konudaki bu tenkitlere yorumunuz nedir?
Betonsuz ne bina oluyor ne yol oluyor ne köprü oluyor. Bunlar bu biçimde diyor lakin dedikleri şeylerin akla, mantığa sığar bir yanı var mı? 105 yeni yurt açılışı yaptık. Bu 105 yurt açılışının ötesinde bu sene arz olarak öğrenci talebinden fazlaca fazlayız. Bütün bunlara karşın şu anda ‘Daha da artı kıymet meydana getirelim, rastgele bir kasvet mutlaka olmasın’ diyoruz. bu biçimde bir çalışma şu anda ortada. Yurtlarımızda 2002 yılında 182 bin olan yatak kapasitesi 2022 yılında 850 bine çıktı. Bizim yurtlar sahiden çok lüks. Ben yurtları dolaşıyorum, bakıyorum. Yemekler hakeza o denli. Fiyatlar epeyce oldukca düşük. İşin bu biçimde bir hoşluğu de var. Bütün bunların yanında da doğal benim iftihar ettiğim bir şey de şu; öğrenci kişilik buluyor. Bilhassa ‘Bu benim yurdum’ diyebiliyor. Biz ranzalarda kaldık. Artık üç yatak, karyola, çalışma odası, gardırobu her şeyi ortasında. Yurtlar bu biçimde… Birçoğu da görünümüyle her şeyiyle hayli fazlaca farklı. Geçen gün Cebeci Öğrenci Yurdunun açılışını yaptım. Gençlik senelerımda öğrenciliğimde Ankara’ya geldiğimde Cebeci Öğrenci Yurdunda arkadaşlarımla bir gece, iki gece birlikte kalırdım. O yurt ile bunlar mukayese edilmez. İşte onu yıktık, artık sıfır yeni yaptık. Açılışı yaptık, odaları bir dolaştık. bu biçimde erkek yurduydu. Artık 4 bin kişilik bir kız yurdu oldu. Yani ‘Beton filan’ diyorlar fakat bir gel, gez, gör, bak neyin nesidir? ‘Hakikaten nasıl bir yurt, bir goreyim şunu’ diye bir kaygıları yok.
Temel tenkit aslında teknolojiye yatırım yerine buraya yatırım yaptığınız biçiminde; “fabrika kurmuyor, fabrika açmıyor’ şeklinde…
İşte Bay Kemal TEKNOFEST’e geldiği gün Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır onu gezdirirken ona aslında hoş bir ders verdi esasen; oldukça anlattı ona birtakım şeyleri ancak anlamaz.
TOKİ’nin toplumsal konut ve arsa konusunda yapacağı arz hayli konuşuldu. İkinci gününde müracaatlar 2 milyonu aştı.Talebin bu kadar epeyce olması, gereksinimin da fazlaca olduğunun bir göstergesi. İleriki periyotta bu arzın daha da artacağına dair bir eğilim var mı?
Arzın yapılması noktasında bizim bir külfetimiz yok. Artık bir görmüş olduk arz-talep istikrarını. Demek ki arz-talep istikrarı, talep istikametinde gözüküyor. Öyleyse demek ki seçimin ertesinde bir daha bir atak yapılabilir. bu biçimdea kadar da aslına bakarsanız bu inşaatların kabası bitmiş olur, yüzde 50-60 oranında ilerlenmiş olur. Zira orada işin büsbütün bitmesi 1,5-2 yılı bulur. Bir taraftan da tabi kuraların çekilmesi, daha sonrasında yerleşmeler başlar. Bu ortada da biz işin ikinci etabına başlamış oluruz. Burada bizim para pul sorunu yok. Olağan burada talebin yoğunluğu ortada. Onun için diyorum ki Allah nasip ederse seçimden daha sonra yeni bir etabı inşallah başlatacağız. Zira bizim arsa noktasında filan kahrımız yok. Arsa noktasında külfet olmadıktan daha sonra, kâfi ki iş yapacak bir iktidar olsun. İş yapacak iktidar da biziz. Olağan Bay Kemal ve avanesi ona da bir şey uydururlar. Ben arkadaşlara da söylemiş oldum, ‘Arkadaşlar hiç oyalanmayalım, Türkiye’nin dört bir yanında planlamaya göre çabucak temel atmaya başlayalım. Yıl sonunu beklemeyeceksiniz’ dedim. Talimatı verdim ve yıl sonuna varmadan biz şu anda hangi kentte ne kadar yapıyoruz, ona göre bir taraftan da temelleri atıp inşaatlara başlayacağız.
Bunların yapılmayacağına dönük bir tenkit var. Kemal Kılıçdaroğlu’nun bir tweeti var; Toplumsal Konut Projesini desteklediğini lakin bunların boş vaatler olduğunu söylüyor. Müracaat için alınan 500 liranın geri ödenmeyeceği, bunun bir seçim yatırımı olduğuna dair tenkitler var.
Bu birinci kere yapılan bir şey değil ki. Biz TOKİ vasıtasıyla bir evvel aslına bakarsanız 1 milyon 170 bin konutu yaptık, teslim ettik. Şu anda TOKİ konutlarında oturanlar var, bize dualar ediyorlar. İşte en son geçenlerde Esenler’de teslimat yaptık ve o daireleri ziyaret ettik. Bizimkinin ispatı var. İspat-ı beden etmişiz biz.
Yeni Ekonomik Model meyvelerini vermeye başladı. Son vakit içinderda içeriden ve dışarıdan ‘Türkiye bu paraları nereden buluyor?’ diye sorular geliyor. Siz de artık söylemiş olduniz ‘para sorun değil’ diye. Sahi Türkiye bu paraları nereden buluyor?
Çalışıyoruz, çalıştığınız vakit para da geliyor. Ülkemize duyulan inançla dışarıdan da geliyor. Hazine Maliye, Merkez Bankası el ele vererek üretken bir ekonomiyi büyütüyor. Zira bizim bu attığımız adımlar, tüketim iktisadının yahut israf iktisadının sonucu değil; tam tersine üretim iktisadının bir sonucudur. Üretim iktisadının sonucu olarak da şu anda biz hasılayı toplamaya başladık. İşte şu an prestijiyle örneğin Merkez Bankamızın rezervi 115 milyar dolar civarında. Artık bunlara kalsa, bunlar Merkez Bankasının rezervini adeta sıfırlanmış üzere gösteriyorlar ancak tablo o denli değil.
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in, 9 Eylül’de İzmir’in kurtuluş yıl dönümünde söylemiş olduği skandal kelamlar epey reaksiyon çekti, fazlaca eleştirildi. Siz de eleştirdiniz. Yani güya işgalci Yunanistan’ı değil neredeyse Osmanlı ve atalarımızı suçladı. ‘Yunanistan neredeyse hiç bir şey yapmış değil, bütün olan bitenden Osmanlı sorumluymuş’ üzere tabir etti. Bu hususta sizin değerlendirmenizi merak ediyorum.
Bu adamın istikameti filan yok. Bu, pusulayı şaşırmış ve terbiyeden uzak. Tarihini hakaretle tabir etmeye çalışan bir insan, bir sefer bu milletin bir evladı olamaz. Bu millet, bu ecdatla anılıyor. Bu ecdatla şu anda biz iftihar ediyoruz. Lakin ne yazık ki siyasetin ortasında olmaktan öte, parti lideri olanlarda bile ve üstelik tarihçiyim dedikleri biçimde bunu yapanların olması nitekim bir akıl tutulmasıdır. 33 sene Osmanlı’yı yönetim eden bir Sultan Abdülhamid’e utanmadan, sıkılmadan o denli yakıştırmalar yapılması asla kabul edilemez.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Özbekistan Cumhurbaşkanı sayın Şevket Mirziyoyev’in davetine icabetle, Şanghay İşbirliği Doruğuna birinci defa ‘özel misafir’ olarak katıldım. Türkiye 2012 yılından bu yana Teşkilatın diyalog ortağıdır. Ülkemiz, Teşkilatın Güç Kulübü Üst Seviye Kümesinin Devir Başkanlığını da üstlenmiş, 2017 yılında Kümenin Üçüncü Yüksek Seviyeli Küme Toplantısı’na Ankara’da mesken sahipliği yapmıştır. Teşkilat ile Türkiye içinde belirli bir müktesebat oluşmuş durumdadır” dedi.
Erdoğan, “Şanghay İşbirliği Teşkilatı kuruluşundan itibaren gerek güvenlik, gerekse iktisat ve ticaret alanlarında önemli aralıklar kat etmiş, bu çerçevede genişlemesini sürdürmüştür. Global iktisatta Asya kıtasının oynadığı belirleyici rol aslına bakarsan ortadadır. Avrasya coğrafyasının yüzde 60’ını kapsayan Teşkilat coğrafyasında 3,2 milyar insan yaşıyor. Teşkilat üyeleri 20 trilyon dolara ulaşan bir ekonomik büyüklükle global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’dan fazlasını üretiyor” sözlerini kullandı.
“Türkiye’nin, bir daha Asya Teşebbüsü kapsamında kıta ülkeleriyle iş birliğimizi ikili ve hayli taraflı seviyede daha da geliştirme iradesi katidir” diyen Erdoğan kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Zirvedeki hitabımda tarihi, kültürel, insani bağlara sahip olduğumuz cet yurdu Asya’nın güvenlik, istikrar ve refahının teminini, dış siyaset evvelarimiz içinde telakki ettiğimizi belirttik. Bölgemizde ve ötesinde güvenlik ve istikrarın sağlanması için iş birliğine verdiğimiz ehemmiyetin altını çizdik. Dorukta salgın daha sonrası düzgünleşme devrinde ekonomilerimizin dayanıklılığını artırmak hedefiyle birlikte atabileceğimiz adımlara ait değerlendirmelerde bulunduk. Görüşmelerde ayrıyeten, global ekonomik gelişmeleri de ele aldık. Global enflasyonla uğraşta iş birliğinin değerine değindik. Teşkilat bünyesinde ülkemizle iş birliğinin daha da geliştirilmesi istikametinde irade ve istek bulunduğunu memnuniyetle müşahede ettik. Bu Tepe, ülkemizin evvelarini vurgulamak ve Teşkilatı ilgilendiren temel konularda sağlayabileceğimiz katkıları lisana getirmek bakımından değerli bir vesile teşkil etti.
Zirve marjında Azerbaycan, Çin, Moğolistan, Özbekistan, Rusya ve İran’ın cumhurbaşkanları ile Pakistan ve Hindistan’ın başbakanlarıyla verimli ikili görüşmeler de gerçekleştirdik. Görüşmelerimde ikili münasebetlerimizin yanı sıra, yeni global sorunlara dair fikir teatisinde bulunduk. İstişarelerimizin ve temaslarımızın iyi sonuçlar doğurmasını temenni ediyorum.”
Gazetecilerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sorduğu soru ve karşılıklar şu biçimde:
Türkiye’nin Şanhay İşbirliği Örgütü’nün içerisindeki yeri ve gelecek vizyonu hakkında bir soru yöneltmek istiyorum. Malum Avrasya coğrafyasının yaklaşık yüzde 60’ına ve dünya nüfusunun yüzde 40’ına hitap eden bir örgütten bahsediyoruz. Örgüt ortasından Türkiye’ye üyelik davetleri yahut davet var mı? Vakit zaman bunun bir ‘eksen değişikliği’ olabileceği tartışmaları da yapılıyor. Bununla ilgili değerlendirmenizi merak ediyorum.Bir de malum Rusya-Ukrayna Savaşı devam ediyor, Çin-Tayvan-ABD tansiyonu var. Bütün bu çatışmalarla ilgili, burada görüştüğünüz önderlere ne cins teklif ve telkinleriniz oldu?
Her şeydilk evvel, bu teşkilat, ‘Şanhay Beşlisi’ diye başladı ancak artık beşli olmaktan çıkmış vaziyette. Şu an üye sayısı 9’a ulaşmış durumda. 3 gözlemci üyesi bulunuyor. Ayrıyeten bizim üzere diyalog ortağı olan 9 ülke var. Görüştüğüm başkanların şimdi hepsi de bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşında tansiyonu düşürmek için oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler. ‘Burada aldığınız rolden dolayı nitekim sizleri takdir ve tebrik ederiz’ dediler. Hepsi ikili görüşmelerimizde gelip işi buraya bağladılar. Zira Rusya-Ukrayna Savaşında dünyadaki bu görünen güçler içerisinde ‘Ne yapabiliriz, bu işi nasıl çözeriz?’ üzere bir durum yok maalesef. Biz ise başından itibaren sürdürdüğümüz o istikrar siyasetiyle gerek batıya gerekse başta Amerika olmak üzere hepsine gereken karşılığı, yaptığımız teşebbüslerle vermiş olduk. Doğal en kıymetlisi bu tahıl koridoru sorunu. Bununla ilgili olarak attığımız adımlar hakkında Sayın Putin’le burada yaptığımız toplantıda de konuştuk. Malum, tahıl koridorunun gelişmekte olan ülkelerden fazla az gelişmiş ülkelere yönelik çalıştırılması gerekiyor. Bizim burada oynadığımız asıl rol bu. Burada da onu bir daha konuştuk; ‘biz az gelişmiş ülkelere bu tahıl koridorunu kullandırtalım, onlara ulaşalım, bunun çabası içerisinde olalım’ dedik. Doğal Sayın Putin de onun üzerinde ihtimamla duruyor. Bundan daha sonraki süreçte de biz bunu inşallah en ülkü biçimde çalıştırarak az gelişmiş ülkelere bu koridoru nasıl kullandırtacağız, buralara nasıl ulaşacağız, buralara ne yapabiliriz; bunun takipçisi olacağız. Bütün bu ülkeler bunun üzerinde de durdular, duruyorlar. Doğal biz de tıpkı biçimde bunun üzerinde durduk, duruyoruz… Olağan biz Şanhay Beşlisi içerisinde üye pozisyonunda değiliz. Biz şu anda buraya mesken sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Alışılmış Şevket Beyefendi ile bizim özel bir hukukumuz var. Bu özel hukukumuz ötürüsıyla beni ve İlham Bey’i buraya özel olarak davet etmiş oldu. Şimdi bundan daha sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine yanlışsız atılacak bir adımdır. Bu adım da doğal önümüzdeki periyodun konut sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde tahminen gündeme daha ileri düzeyde gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi farklı fakat bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla hayli daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır.
Kastettiğiniz üye olmak mı?
Tabii. Amaç o.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik atakları bir daha başladı. Burada Rusya’nın da dahil olduğu mutabakatların ihlali manası çıkıyor. Türkiye ve Azerbaycan içinde Şuşa Mutabakatı imzalanmıştı. Bu beyannamede yer alan bir hususta ‘Azerbaycan’a yapılan hücumun Türkiye’ye de yapılmış bir atak olduğu’ belirtiliyordu. Çatışmaların daha da şiddetlenmesi durumunda teçhizatın, SİHA’ların, İHA’ların yanı sıra bölgeye bir askeri birlik gönderilmesi, sevk edilmesi durumu da kelam konusu mu sanki?
Ermenistan’ın provokasyonları karşılığında Azerbaycan başlatmış olduğu operasyonu tamamladığını söylüyor. Operasyonu bitirdiğine nazaran de bunu artık dalgalandırmanın bir manası yok. İlham Bey’den aldığım bilgilere göre Azerbaycanlı kardeşlerimiz şu anda kendilerini inançlı bir pozisyona taşımış oldular. Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik provokasyonlarından vazgeçmesi, öncedence verdiği taahhütlere uygun davranarak bir an evvel barış ve iş birliğine odaklanması burada değer taşıyor. Bizim dileğimiz, bölgemizde yürütülen olağanlaşma süreçlerinin muvaffakiyetle nihayete erdirilmesi ve bölgesel barış ve istikrarın kalıcı olarak sağlanmasıdır.
Tahıl koridoruyla ilgili olarak Rusya’nın gemilerine hem garanti verilmemesi hem el konulması durumundan dolayı Rus gemileri kendi tahıllarını, tahılla birlikte gübreyi de çıkartamıyor. En kıymetli sıkıntılardan bir tanesi de bu. Avrupa Birliği yasaklamış, ambargo koymuş lakin gübre sorununda bilhassa kendilerine alıyorlar. Asya, Afrika, Latin, Amerika ülkelerine hala yasak devam ediyor. Bu kapsamda Rusya’yla bilhassa bu gönderilemeyen bölgelere -tahıldan bahsettiniz ama- gübrenin de gönderilmesi kelam konusu olabilecek mi?
Tabii gerek Rusya’dan gerek Ukrayna’dan gelen her türlü eser -bu tahıl eseri olabilir, gübre olabilir- bunların hepsi için biz ilgili ülkeyle kesinlikle müzakereleri, görüşmeleri yapıyoruz. Gerek Dışişleri gerek ilgili bakanlar olsun, hepsi muhataplarıyla da görüşmek suretiyle adımlarımızı buna göre atıyoruz. Şu ana kadar adımları bu biçimde karşılıklı müzakereyle, istişareyle attığımız için de çabucak hemen bu biçimde önemli bir falso ortaya çıkmadı. Sayın Putin’le burada yaptığımız toplantıda de bu sürecin tıpkı ihtiyatla sürdürülmesi konusunda mutabık kaldık.
Rusya Federasyonu’nun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanıyabileceğine dair birtakım yorumlar yapılıyordu bir müddetdir. Bu bahis gündeme geldi mi ya da görüşmeleriniz de geliyor mu? Tanıma yahut mevcut durumları biraz daha ileri taşıma istikametinde bir yaklaşım ortaya koyabilirler mi? Geçenlerde de manidar karşılanan bir büyükelçi atamaları oldu Kıbrıs’a. Bunun ötesinde Türkiye ile Rusya’nın mevcut iş birliği alanlarını Doğu Akdeniz’de daha da genişletmeleri üzere ek birtakım adımlar kelam konusu olabilir mi? Aslında buna ek olarak sizin yakından takip ettiğinizi bildiğim, Akkuyu konusunda da, Akkuyu’nun gecikmemesi istikametinde sizin de bilhassa takip ettiğiniz yeni bir müddetç vardı. Bu bahiste bizimle paylaşabileceğiniz ayrıntı var mı?
Kuzey Kıbrıs konusundaki tavrımızı yalnızca Rusya’ya değil, tüm milletlerarası topluma anlatıyoruz, beklentilerimizi münasebetleriyle izah ediyoruz. Akkuyu ile ilgili olarak da mutabakat sağlandı. Bu mutabakatla birlikte de şu anda oradaki Türk firması IC ile mutabık kaldılar. Bundan daha sonraki süreci süratle devam ettirerek, 2023 içerisinde de birinci üniteyi inşallah bitirip birinci ünitenin açılışını yapabileceğiz.
Burada İran Cumhurbaşkanı ile de görüştünüz. İran’la Türkiye içinde bir sorun var mı? Zira Karabağ ve Suriye konusunda İran’da alt kademelerden Türkiye’ye yönelik biraz da üslupsuz açıklamalar geliyor. Bu manada Türkiye’nin, Karabağ ya da Zengezur Koridoru konusundaki tavrı ve Suriye’deki durumundan İran ne kadar rahatsız ve bu toplantıda bu gündeme geldi mi? İkinci olarak da bu tepede Astana Sürecine ait rastgele bir temasınız oldu mu?
Doğrusu Astana Sürecini biz bu Tepede ortamızda görüşmedik. Lakin muhataplarımla Suriye sorununun kalıcı tahliline dair problemleri ayrıyeten ele alıyoruz. Karabağ konusunda da tüm bölge ülkelerinin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne şartsız ve kuvvetli takviye vermeleri değerli. 20 Ekim’de Zengilan Havalimanının açılışını yapacağız. İlham Beyefendi bu havalimanının açılışına bilhassa aslına bakarsanız bizden tarih aldı ve biz de tarihi verdik. ‘Zengilan’ın açılışını yaptıktan daha sonra da Cebrail’e geçer inşallah merasimi de orada yaparız’ dedi. Mutabık kaldık. Tahminen kimi başkanları de oraya ayrıyeten kendisi çağıracak.
Zirvede bir fotoğraf çıktı ortaya. Türkiye bu fotoğraf karesini konuşuyor. Fotoğraftan gördüğümüz, siz bir şeyler anlatıyorsunuz, öteki başkanlar de dinliyorlar. Hepsine birden hitap eder üzere bir haliniz vardı orada. Nasıl oluştu o kare ve ne anlatıyordunuz o anda?
İlham Beyefendi o koltuğu bana bıraktı, kendisi yandaki koltuğa geçti. Birden fazla Rusça bildiği için tercüman da konuştuklarımızı Rusça’ya çeviriyordu. Oradaki sohbetimiz natürel hepsinin sıradan güzeline gitti. Hoş bir anı oldu.
O kare üzerine “Masa bu biçimde kurulur” ya da “Diğer masadakiler dağılabilir” halinde yansımalar oldu, yorumlar yapıldı.
Ama biliyorsunuz bizimki altı kişilik masa değil… (gülüşmeler)
deklare ettiğınız Toplumsal Konut Projeleri ve Gençlik ve Spor Bakanlığının yurtları bu haftanın en değerli iki başlığıydı. Muhalefet cephesi buna tenkitle beton iktisadı demeye başladı. Geçen sene ‘yurtlarda yer yok, hükümet yurt yapmamış’ diyorlardı. Proje deklare ettiğınız vakit da ‘hükümet daima betona yatırım yapıyor’ noktasında tenkit getiriyorlar. Kanal İstanbul’a da köprülere de yollara da bu türlü tenkit getirmişlerdi. Sizin bu yatırımlarınıza yönelik muhalefet cephesi ‘Bunlar daima beton ekonomisidir’ kelamını daima yinelıyor. Sizin bu konudaki bu tenkitlere yorumunuz nedir?
Betonsuz ne bina oluyor ne yol oluyor ne köprü oluyor. Bunlar bu biçimde diyor lakin dedikleri şeylerin akla, mantığa sığar bir yanı var mı? 105 yeni yurt açılışı yaptık. Bu 105 yurt açılışının ötesinde bu sene arz olarak öğrenci talebinden fazlaca fazlayız. Bütün bunlara karşın şu anda ‘Daha da artı kıymet meydana getirelim, rastgele bir kasvet mutlaka olmasın’ diyoruz. bu biçimde bir çalışma şu anda ortada. Yurtlarımızda 2002 yılında 182 bin olan yatak kapasitesi 2022 yılında 850 bine çıktı. Bizim yurtlar sahiden çok lüks. Ben yurtları dolaşıyorum, bakıyorum. Yemekler hakeza o denli. Fiyatlar epeyce oldukca düşük. İşin bu biçimde bir hoşluğu de var. Bütün bunların yanında da doğal benim iftihar ettiğim bir şey de şu; öğrenci kişilik buluyor. Bilhassa ‘Bu benim yurdum’ diyebiliyor. Biz ranzalarda kaldık. Artık üç yatak, karyola, çalışma odası, gardırobu her şeyi ortasında. Yurtlar bu biçimde… Birçoğu da görünümüyle her şeyiyle hayli fazlaca farklı. Geçen gün Cebeci Öğrenci Yurdunun açılışını yaptım. Gençlik senelerımda öğrenciliğimde Ankara’ya geldiğimde Cebeci Öğrenci Yurdunda arkadaşlarımla bir gece, iki gece birlikte kalırdım. O yurt ile bunlar mukayese edilmez. İşte onu yıktık, artık sıfır yeni yaptık. Açılışı yaptık, odaları bir dolaştık. bu biçimde erkek yurduydu. Artık 4 bin kişilik bir kız yurdu oldu. Yani ‘Beton filan’ diyorlar fakat bir gel, gez, gör, bak neyin nesidir? ‘Hakikaten nasıl bir yurt, bir goreyim şunu’ diye bir kaygıları yok.
Temel tenkit aslında teknolojiye yatırım yerine buraya yatırım yaptığınız biçiminde; “fabrika kurmuyor, fabrika açmıyor’ şeklinde…
İşte Bay Kemal TEKNOFEST’e geldiği gün Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır onu gezdirirken ona aslında hoş bir ders verdi esasen; oldukça anlattı ona birtakım şeyleri ancak anlamaz.
TOKİ’nin toplumsal konut ve arsa konusunda yapacağı arz hayli konuşuldu. İkinci gününde müracaatlar 2 milyonu aştı.Talebin bu kadar epeyce olması, gereksinimin da fazlaca olduğunun bir göstergesi. İleriki periyotta bu arzın daha da artacağına dair bir eğilim var mı?
Arzın yapılması noktasında bizim bir külfetimiz yok. Artık bir görmüş olduk arz-talep istikrarını. Demek ki arz-talep istikrarı, talep istikametinde gözüküyor. Öyleyse demek ki seçimin ertesinde bir daha bir atak yapılabilir. bu biçimdea kadar da aslına bakarsanız bu inşaatların kabası bitmiş olur, yüzde 50-60 oranında ilerlenmiş olur. Zira orada işin büsbütün bitmesi 1,5-2 yılı bulur. Bir taraftan da tabi kuraların çekilmesi, daha sonrasında yerleşmeler başlar. Bu ortada da biz işin ikinci etabına başlamış oluruz. Burada bizim para pul sorunu yok. Olağan burada talebin yoğunluğu ortada. Onun için diyorum ki Allah nasip ederse seçimden daha sonra yeni bir etabı inşallah başlatacağız. Zira bizim arsa noktasında filan kahrımız yok. Arsa noktasında külfet olmadıktan daha sonra, kâfi ki iş yapacak bir iktidar olsun. İş yapacak iktidar da biziz. Olağan Bay Kemal ve avanesi ona da bir şey uydururlar. Ben arkadaşlara da söylemiş oldum, ‘Arkadaşlar hiç oyalanmayalım, Türkiye’nin dört bir yanında planlamaya göre çabucak temel atmaya başlayalım. Yıl sonunu beklemeyeceksiniz’ dedim. Talimatı verdim ve yıl sonuna varmadan biz şu anda hangi kentte ne kadar yapıyoruz, ona göre bir taraftan da temelleri atıp inşaatlara başlayacağız.
Bunların yapılmayacağına dönük bir tenkit var. Kemal Kılıçdaroğlu’nun bir tweeti var; Toplumsal Konut Projesini desteklediğini lakin bunların boş vaatler olduğunu söylüyor. Müracaat için alınan 500 liranın geri ödenmeyeceği, bunun bir seçim yatırımı olduğuna dair tenkitler var.
Bu birinci kere yapılan bir şey değil ki. Biz TOKİ vasıtasıyla bir evvel aslına bakarsanız 1 milyon 170 bin konutu yaptık, teslim ettik. Şu anda TOKİ konutlarında oturanlar var, bize dualar ediyorlar. İşte en son geçenlerde Esenler’de teslimat yaptık ve o daireleri ziyaret ettik. Bizimkinin ispatı var. İspat-ı beden etmişiz biz.
Yeni Ekonomik Model meyvelerini vermeye başladı. Son vakit içinderda içeriden ve dışarıdan ‘Türkiye bu paraları nereden buluyor?’ diye sorular geliyor. Siz de artık söylemiş olduniz ‘para sorun değil’ diye. Sahi Türkiye bu paraları nereden buluyor?
Çalışıyoruz, çalıştığınız vakit para da geliyor. Ülkemize duyulan inançla dışarıdan da geliyor. Hazine Maliye, Merkez Bankası el ele vererek üretken bir ekonomiyi büyütüyor. Zira bizim bu attığımız adımlar, tüketim iktisadının yahut israf iktisadının sonucu değil; tam tersine üretim iktisadının bir sonucudur. Üretim iktisadının sonucu olarak da şu anda biz hasılayı toplamaya başladık. İşte şu an prestijiyle örneğin Merkez Bankamızın rezervi 115 milyar dolar civarında. Artık bunlara kalsa, bunlar Merkez Bankasının rezervini adeta sıfırlanmış üzere gösteriyorlar ancak tablo o denli değil.
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in, 9 Eylül’de İzmir’in kurtuluş yıl dönümünde söylemiş olduği skandal kelamlar epey reaksiyon çekti, fazlaca eleştirildi. Siz de eleştirdiniz. Yani güya işgalci Yunanistan’ı değil neredeyse Osmanlı ve atalarımızı suçladı. ‘Yunanistan neredeyse hiç bir şey yapmış değil, bütün olan bitenden Osmanlı sorumluymuş’ üzere tabir etti. Bu hususta sizin değerlendirmenizi merak ediyorum.
Bu adamın istikameti filan yok. Bu, pusulayı şaşırmış ve terbiyeden uzak. Tarihini hakaretle tabir etmeye çalışan bir insan, bir sefer bu milletin bir evladı olamaz. Bu millet, bu ecdatla anılıyor. Bu ecdatla şu anda biz iftihar ediyoruz. Lakin ne yazık ki siyasetin ortasında olmaktan öte, parti lideri olanlarda bile ve üstelik tarihçiyim dedikleri biçimde bunu yapanların olması nitekim bir akıl tutulmasıdır. 33 sene Osmanlı’yı yönetim eden bir Sultan Abdülhamid’e utanmadan, sıkılmadan o denli yakıştırmalar yapılması asla kabul edilemez.