celikci
New member
Çivi yazısı nasıl yazılır? Çivi yazısını kim buldu? Çivi yazısı nedir?
Çivi yazısını kim buldu? sorusu günümüzde hala karşılığı en hayli merak edilen mevzular içinde yer almaktadır. Tarih yazı ile başlar. Birinci yazı tipi çivi yazısıdır. Taşların üzerine fotoğraflar ya da harfler ile özel bir teknikle yazılır. Bu yazı tipi papirüsün bulunması ile son bulmuştur. Evvelce kullanılan bu yazı tipi hakkında Çivi yazısı nedir? Çivi yazısı nasıl yazılır? Çivi yazısını kim buldu? Çivi yazısı ne ile yazılır? İşte ayrıntılar haberimizde…
ÇİVİ YAZISINI KİM BULDU?
Çivi yazısının birinci yazı örnekleri M.Ö. 3300 senelerında Sümerlerin Uruk kentinde bulunmuştur. Bulunan bu yazılar, ucu sivri araçlarla yazıldığı için çivi yazısı ismini almıştır.
ÇİVİ YAZISI NASIL YAZILIR?
Çivi yazısı hece sistemine dayanan bir yazı sistemi olduğu için, sesli harflerin (vokaller) birer işaretle gösterilebilmelerine rağmen, sessiz olanlar, (konsonantlar) bu türlü yazılamaz; bunlar kesinlikle bir sesli ile birlikte belirtilmek zorundadırlar. Bu hece işaretleri de 3 küme altında toplanır.
1) Sesli+sessiz = iğ, ud, at vb.
2) Sessiz+sesli = ta, gu, bi vb.
3) Sessiz+sesli+sessiz = tal, pir, kum vb.
birinci vakit içinder yazı, Çince’de olduğu üzere, yüzleri sağa dönük işaretlerle, sağ üst köşeden başlayarak, aşağıya yanlışsız yazılırdı. Buna inanmamızı sağlayan niye ise, Piktografik devirde, tabiattan alınmış işaretlerin olasılıkla doğal görünümleri istikametinde yazılmış olmaları gerektiğinden kaynaklanmaktadır. Bu, tablet kısımlarının sağdan sola sıralanması, kısımlar ortasındaki işaretlerin ise, üstten aşağıya yazılması manasına gelir. daha sonra tam olarak bilemediğimiz, lakin olasılıkla tabletin tutuluş biçimi üzere pratik bir niçinle, işaretler o denli bir konumda yazıldılar ve tahminen de okundular- ki, daha evvelki işaret taraflarından 90° sola döndüler. bu biçimdece, sağdan başlayarak, üstten aşağıya gerçek yazılan sütunlar, soldan sağa hakikat ve alt alta yazılan satırlar haline geldi. Lakin, bu değişimin ne vakit meydana geldiği, kesin olarak saptanamamaktadır. bir süre daha sonra ne olduğunu bilemediğimiz, fakat olasılıkla tabiatta çabuk tahrip olabilen, birinci yazı gerecinin yerini kil alınca, bu unsur üzerine fotoğrafların çizilerek değil, baskı yolu ile daha kolay yapıldığı fark edildi. bu biçimdelikle, fotoğraf karakterleri için ucu üçgenleştirilmiş bir kamış olan, stylus kullanılmaya başlandı. Kilin topaklanması niçiniyle, yapılması güç olan yuvarlak çizgiler ise, düz çizgilerle gösterildi, birinci vakit içinderda kâtipler, bu çizgileri türlü hallerde bir ortaya getirerek, eski fotoğraf formlarını muhafazaya çalıştılar. Lakin işaretlerin fazlaca karışmasına ve yazının zorlaşmasına niye olan bu uygulamadan kısa müddette vazgeçildi. Sonuçta kalemin kil üzerine bastırılıp, hafifçeçe geri çekilmesiyle çivi görünümünü andıran işaretler, fotoğraf yazısının tahtına oturdu, birinci evvel her tarafa basılan bu işaretlerin, vakit içinde, bir daha pratik niçinlerden dolayı, çivi başı sağa dönük olanlar terkedildi. bu biçimdece yaygın olarak kullanılan yatay, dikey ve eğik çivilere, köşe çengeli denilen bir çeşidin de eklenmesiyle elde edilen işaretler, istenildiği üzere kullanılmaya başlandı. Bu işaretler, vakit içinde mümkün olduğunca sıradane indirgendi ve birinci devirlerde 1000 kadar olan sayıları, giderek 500-600’e kadar azaldı.Çivi yazısı, yaklaşık M.Ö. 2700 senelerında, gerek biçimsel ve gerekse içerik gelişmenini geniş ölçüde tamamladıktan daha sonra, birinci vakit içinderda, hece işaretleri, determinatifler ve logogramlarla yazılan, tam ve gerçek manada bir yazı sistemi oluştu.
ÇİVİ YAZISI NEDİR?
Tarih yazı ile başlar. Birinci yazı çeşidi çivi yazısıdır. Taşların üzerine fotoğraflar ya da harfler ile özel bir teknikle yazılır. Bu yazı tipi papirüsün bulunması ile son bulmuştur.
Tabir edilmek istenen kavramlarda, var olan kayıt sisteminin yetersiz kalması, yazının gelişmesinde fazlaca değerli bir adım atılmasına niye oldu. Bu, kullanılan lisanın, birinci vakit içinderda etkin bir formda yazıya geçirilmesi olayıdır. Bu etapta, Sümer lisanının sıklıkla tek heceli sözlerden oluşmasının da büyük hissesi vardır. bu biçimdece, çizilen her işarette, tasvir edilen obje değil, bu sözün ses bedeli ön plana çıkarılmıştır. Daha âlâ anlaşılabilmesi için, bunu somut olarak örnekleyelim. Örneğin, Sümerce “dağ” sözü “KUR”, “su” “A”, “ağız” ise “KA” olarak okunurdu. Artık “KUR.A.KA” diye özel bir isim yazılmak istendiğini var iseyalım. Bunun için katip, evvel bu ismi oluşturan fotoğrafları yan yana çizdi.
daha sonra bunu nazarann şahısların resimsel özelliklerine aldanıp, “Dağın suyu içilir” üzere, yanlış biçimde algılamalarını önlemek için de, sözün başına, bunların ses bedelleri ile okunması gerektiğini gösteren bir ikaz işareti koydu. Determinatif (belirtici) ismini verdiğimiz bu işaretler, ondan sonrasında çivi yazısının ilerleyen evrelerinde, bayan, erkek, ırmak, ülke, kent vb. özel isimlerinin başına , kimi vakit de sonuna konarak, yaygın bir biçimde kullanılmaya başlandı, îşte bu gelişmeye, yani sözlerin içerdikleri ses pahaları ile okunmaya başlanmasına, “fonetizasyon aşaması” yahut “ses-leşme evresi” diyoruz. Bu etap, Uruk III b evresine, yani yaklaşık M.Ö. 3. binin başlarına rastlar.
birinci başlarda tahminen de kaçınılmaz bir mecburilik kararında ortaya çıkan, fotoğrafların içerdikleri ses kıymetlerinin kullanılmaya başlanması ile, epeyce daha kesin bildiriler verilebileceği çabuk kavranmıştır. bu vakitte ortaya çıkan, kıymetli bir özellik de, manası göz önünde bulundurulmaksızın, sözlerin yalnızca ses kıymetlerindeki benzerlik yahut eşitlik niçiniyle, öbür sözlerin yazımında da kullanılmaya başlanmasıdır. Örneğin, Sümerce “ok” manasına gelen Tl işareti, birebir ses kıymetine sahip olduğu için, “hayat” sözüne de, birebir işaretle yazım imkanı sağlamıştır. olağan olarak Sümerce okumayı bilen biri, bu iki söz içindeki “eş değerli-lik”ten haberdar olduğu için, “ok” işareti ile gösterilmiş bir logogramın, metnin içeriğine nazaran, “hayat” olarak okunması gerektiğini fark edecektir. Bunu Türkçede birden çok manası olan sözler, “at”, “yüz”, “alay” ile karşılaştırabiliriz.
Sözlerin fonetik olarak tabir edilebilmeleri, geç periyotlarda epeyce daha fazla işlerlik kazanan, hecelerin kullanılabilmesini imkanlı kıldı. bu biçimdece, ayak fotoğrafıyla gösterilen mastar halindeki “gitmek” fiilinden öte, “gidiyorum” üzere çekimli formlar da yazılabildi. Bu yenilik gitgide kuvvet kazanmasına karşın, eski logogramları, yani tek işaretli sözleri, büsbütün ortadan kaldıramadı. Kullanışlılığından dolayı, bu logografik yazı, silindir mühürler, heykeller ve steller üzerinde çivi yazısının gelişmeninin sonuna kadar korundu. Ancak, bilhassa fiillerin tabirinde, yeni fonetik hece yazısı, eski sistemin yerini aldı. Birtakım sözlerin tıpkı işaretle yazılabilmelerine rağmen, bir daha manası tıpkı olan sözler için değişik işaretler de yaratıldı. Örneğin, Sümerce’de GU, hem “boyun”, birebir vakitte “öküz”anlamına gelen bir sözdür. bu biçimdece GU, iki farklı işaretle yazılabildi. Bu “oldukça işaretlilik” (polysemie) ile daha geç devirlerdeki kullanımlarla da bir arada, GU tam 14 farklı işaretle yazım imkanı buldu. Bundan öteki işaretler, “oldukca seslilik” (polyphonie) kazandılar. Örneğin, tek başına kullanıldığında, “gün” manasına gelen, tıpkı yazımla, BABBAR okunup “beyaz” rengini tabir eden, UD işareti, söz ortasındaki yazılımlara nazaran, ud, pir, tam, par, lah, lih hece pahalarını de kazanmıştır.
Artık tahminen, bu uygulamayla, bir metnin okunuşunun son derece zorlaşabileceği sorusu akla gelebilir. Bu bahiste en büyük yardımcı, muhakkak devirlerde ve muhakkak metin kümelerinde kısıtlı sayıda işaret kullanılmış olmasıdır. Ayrıyeten birçok vakit metnin içeriği ve her işareti izleyen bir başkası, nasıl gerçek okunması gerektiğini kendi gösterir.
bu biçimdece M.Ö. 3. binde kullanılan söz yazısı, yerini daha gelişmiş bir söz -hece yazısı sistemine bıraktı. bu biçimdea kadar hiç bir işareti olmayan, söz ve isimler de bu türlü yazılabildi. Daha değerlisi, birebir yolla, gramere ilişkin özellikler de ömür buldu.
Haberler.com – Gündem
Çivi Yazısı, Gündem, Eğitim, Hayat, Haber
Çivi yazısını kim buldu? sorusu günümüzde hala karşılığı en hayli merak edilen mevzular içinde yer almaktadır. Tarih yazı ile başlar. Birinci yazı tipi çivi yazısıdır. Taşların üzerine fotoğraflar ya da harfler ile özel bir teknikle yazılır. Bu yazı tipi papirüsün bulunması ile son bulmuştur. Evvelce kullanılan bu yazı tipi hakkında Çivi yazısı nedir? Çivi yazısı nasıl yazılır? Çivi yazısını kim buldu? Çivi yazısı ne ile yazılır? İşte ayrıntılar haberimizde…
ÇİVİ YAZISINI KİM BULDU?
Çivi yazısının birinci yazı örnekleri M.Ö. 3300 senelerında Sümerlerin Uruk kentinde bulunmuştur. Bulunan bu yazılar, ucu sivri araçlarla yazıldığı için çivi yazısı ismini almıştır.
ÇİVİ YAZISI NASIL YAZILIR?
Çivi yazısı hece sistemine dayanan bir yazı sistemi olduğu için, sesli harflerin (vokaller) birer işaretle gösterilebilmelerine rağmen, sessiz olanlar, (konsonantlar) bu türlü yazılamaz; bunlar kesinlikle bir sesli ile birlikte belirtilmek zorundadırlar. Bu hece işaretleri de 3 küme altında toplanır.
1) Sesli+sessiz = iğ, ud, at vb.
2) Sessiz+sesli = ta, gu, bi vb.
3) Sessiz+sesli+sessiz = tal, pir, kum vb.
birinci vakit içinder yazı, Çince’de olduğu üzere, yüzleri sağa dönük işaretlerle, sağ üst köşeden başlayarak, aşağıya yanlışsız yazılırdı. Buna inanmamızı sağlayan niye ise, Piktografik devirde, tabiattan alınmış işaretlerin olasılıkla doğal görünümleri istikametinde yazılmış olmaları gerektiğinden kaynaklanmaktadır. Bu, tablet kısımlarının sağdan sola sıralanması, kısımlar ortasındaki işaretlerin ise, üstten aşağıya yazılması manasına gelir. daha sonra tam olarak bilemediğimiz, lakin olasılıkla tabletin tutuluş biçimi üzere pratik bir niçinle, işaretler o denli bir konumda yazıldılar ve tahminen de okundular- ki, daha evvelki işaret taraflarından 90° sola döndüler. bu biçimdece, sağdan başlayarak, üstten aşağıya gerçek yazılan sütunlar, soldan sağa hakikat ve alt alta yazılan satırlar haline geldi. Lakin, bu değişimin ne vakit meydana geldiği, kesin olarak saptanamamaktadır. bir süre daha sonra ne olduğunu bilemediğimiz, fakat olasılıkla tabiatta çabuk tahrip olabilen, birinci yazı gerecinin yerini kil alınca, bu unsur üzerine fotoğrafların çizilerek değil, baskı yolu ile daha kolay yapıldığı fark edildi. bu biçimdelikle, fotoğraf karakterleri için ucu üçgenleştirilmiş bir kamış olan, stylus kullanılmaya başlandı. Kilin topaklanması niçiniyle, yapılması güç olan yuvarlak çizgiler ise, düz çizgilerle gösterildi, birinci vakit içinderda kâtipler, bu çizgileri türlü hallerde bir ortaya getirerek, eski fotoğraf formlarını muhafazaya çalıştılar. Lakin işaretlerin fazlaca karışmasına ve yazının zorlaşmasına niye olan bu uygulamadan kısa müddette vazgeçildi. Sonuçta kalemin kil üzerine bastırılıp, hafifçeçe geri çekilmesiyle çivi görünümünü andıran işaretler, fotoğraf yazısının tahtına oturdu, birinci evvel her tarafa basılan bu işaretlerin, vakit içinde, bir daha pratik niçinlerden dolayı, çivi başı sağa dönük olanlar terkedildi. bu biçimdece yaygın olarak kullanılan yatay, dikey ve eğik çivilere, köşe çengeli denilen bir çeşidin de eklenmesiyle elde edilen işaretler, istenildiği üzere kullanılmaya başlandı. Bu işaretler, vakit içinde mümkün olduğunca sıradane indirgendi ve birinci devirlerde 1000 kadar olan sayıları, giderek 500-600’e kadar azaldı.Çivi yazısı, yaklaşık M.Ö. 2700 senelerında, gerek biçimsel ve gerekse içerik gelişmenini geniş ölçüde tamamladıktan daha sonra, birinci vakit içinderda, hece işaretleri, determinatifler ve logogramlarla yazılan, tam ve gerçek manada bir yazı sistemi oluştu.
ÇİVİ YAZISI NEDİR?
Tarih yazı ile başlar. Birinci yazı çeşidi çivi yazısıdır. Taşların üzerine fotoğraflar ya da harfler ile özel bir teknikle yazılır. Bu yazı tipi papirüsün bulunması ile son bulmuştur.
Tabir edilmek istenen kavramlarda, var olan kayıt sisteminin yetersiz kalması, yazının gelişmesinde fazlaca değerli bir adım atılmasına niye oldu. Bu, kullanılan lisanın, birinci vakit içinderda etkin bir formda yazıya geçirilmesi olayıdır. Bu etapta, Sümer lisanının sıklıkla tek heceli sözlerden oluşmasının da büyük hissesi vardır. bu biçimdece, çizilen her işarette, tasvir edilen obje değil, bu sözün ses bedeli ön plana çıkarılmıştır. Daha âlâ anlaşılabilmesi için, bunu somut olarak örnekleyelim. Örneğin, Sümerce “dağ” sözü “KUR”, “su” “A”, “ağız” ise “KA” olarak okunurdu. Artık “KUR.A.KA” diye özel bir isim yazılmak istendiğini var iseyalım. Bunun için katip, evvel bu ismi oluşturan fotoğrafları yan yana çizdi.
daha sonra bunu nazarann şahısların resimsel özelliklerine aldanıp, “Dağın suyu içilir” üzere, yanlış biçimde algılamalarını önlemek için de, sözün başına, bunların ses bedelleri ile okunması gerektiğini gösteren bir ikaz işareti koydu. Determinatif (belirtici) ismini verdiğimiz bu işaretler, ondan sonrasında çivi yazısının ilerleyen evrelerinde, bayan, erkek, ırmak, ülke, kent vb. özel isimlerinin başına , kimi vakit de sonuna konarak, yaygın bir biçimde kullanılmaya başlandı, îşte bu gelişmeye, yani sözlerin içerdikleri ses pahaları ile okunmaya başlanmasına, “fonetizasyon aşaması” yahut “ses-leşme evresi” diyoruz. Bu etap, Uruk III b evresine, yani yaklaşık M.Ö. 3. binin başlarına rastlar.
birinci başlarda tahminen de kaçınılmaz bir mecburilik kararında ortaya çıkan, fotoğrafların içerdikleri ses kıymetlerinin kullanılmaya başlanması ile, epeyce daha kesin bildiriler verilebileceği çabuk kavranmıştır. bu vakitte ortaya çıkan, kıymetli bir özellik de, manası göz önünde bulundurulmaksızın, sözlerin yalnızca ses kıymetlerindeki benzerlik yahut eşitlik niçiniyle, öbür sözlerin yazımında da kullanılmaya başlanmasıdır. Örneğin, Sümerce “ok” manasına gelen Tl işareti, birebir ses kıymetine sahip olduğu için, “hayat” sözüne de, birebir işaretle yazım imkanı sağlamıştır. olağan olarak Sümerce okumayı bilen biri, bu iki söz içindeki “eş değerli-lik”ten haberdar olduğu için, “ok” işareti ile gösterilmiş bir logogramın, metnin içeriğine nazaran, “hayat” olarak okunması gerektiğini fark edecektir. Bunu Türkçede birden çok manası olan sözler, “at”, “yüz”, “alay” ile karşılaştırabiliriz.
Sözlerin fonetik olarak tabir edilebilmeleri, geç periyotlarda epeyce daha fazla işlerlik kazanan, hecelerin kullanılabilmesini imkanlı kıldı. bu biçimdece, ayak fotoğrafıyla gösterilen mastar halindeki “gitmek” fiilinden öte, “gidiyorum” üzere çekimli formlar da yazılabildi. Bu yenilik gitgide kuvvet kazanmasına karşın, eski logogramları, yani tek işaretli sözleri, büsbütün ortadan kaldıramadı. Kullanışlılığından dolayı, bu logografik yazı, silindir mühürler, heykeller ve steller üzerinde çivi yazısının gelişmeninin sonuna kadar korundu. Ancak, bilhassa fiillerin tabirinde, yeni fonetik hece yazısı, eski sistemin yerini aldı. Birtakım sözlerin tıpkı işaretle yazılabilmelerine rağmen, bir daha manası tıpkı olan sözler için değişik işaretler de yaratıldı. Örneğin, Sümerce’de GU, hem “boyun”, birebir vakitte “öküz”anlamına gelen bir sözdür. bu biçimdece GU, iki farklı işaretle yazılabildi. Bu “oldukça işaretlilik” (polysemie) ile daha geç devirlerdeki kullanımlarla da bir arada, GU tam 14 farklı işaretle yazım imkanı buldu. Bundan öteki işaretler, “oldukca seslilik” (polyphonie) kazandılar. Örneğin, tek başına kullanıldığında, “gün” manasına gelen, tıpkı yazımla, BABBAR okunup “beyaz” rengini tabir eden, UD işareti, söz ortasındaki yazılımlara nazaran, ud, pir, tam, par, lah, lih hece pahalarını de kazanmıştır.
Artık tahminen, bu uygulamayla, bir metnin okunuşunun son derece zorlaşabileceği sorusu akla gelebilir. Bu bahiste en büyük yardımcı, muhakkak devirlerde ve muhakkak metin kümelerinde kısıtlı sayıda işaret kullanılmış olmasıdır. Ayrıyeten birçok vakit metnin içeriği ve her işareti izleyen bir başkası, nasıl gerçek okunması gerektiğini kendi gösterir.
bu biçimdece M.Ö. 3. binde kullanılan söz yazısı, yerini daha gelişmiş bir söz -hece yazısı sistemine bıraktı. bu biçimdea kadar hiç bir işareti olmayan, söz ve isimler de bu türlü yazılabildi. Daha değerlisi, birebir yolla, gramere ilişkin özellikler de ömür buldu.
Haberler.com – Gündem
Çivi Yazısı, Gündem, Eğitim, Hayat, Haber