Tuğba Aydeniz’in yayına hazırladığı Bir Sakarya Savaşı Gazisinin Anıları ismiyle yayımlanan kitap, Kurtuluş Savaşı senelerında Sakarya Meydan Savaşı’nda 23. Tümende nazaranv alan Musa Kazım Sakarya’nın anılarını içeriyor.
‘Onbeşliler’i bakılırsan II. Wilhelm’den Enver Paşa’ya: ‘Bu ergenlerden İki Ordunuz Olsa Avrupa’yı İşgal Edersiniz!’
Musa Kazım Sakarya’nın periyodun toplumsal ömrüne ve Kurtuluş Savaşı günlerine dair enteresan anekdotlara yer verdiği hatıratında Alman İmparatoru II. Wilhelm’in Enver Paşa ile içinde geçen bir diyalog dikkat çekiyor. Buna göre Türk İhtiyat Zabit Namzetleri (yedek subay adayları) Talimgahı’na bir ziyaret gerçekleştiren Alman İmparatoru II. Wilhelm, talimlerini izlediği onbeşliler olarak da bilinen askerler için Enver Paşa’ya, “Bu ergenlerden oluşan hayli değil iki ordunuz olsa Avrupa’yı işgal eder.” demiş.
Musa Kazım Sakarya’nın tarihi bir figür olarak ortaya çıkışı, Sivas Darülmuallim Mektebi’nde (Sivas Öğretmen Okulu) eğitimini yarıda bırakıp orduya katılma sonucuna dayanıyor. Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği günlerde istekli olarak askere yazılmak isteyen Musa Kazım Sakarya dileğine çabucak ulaşamaz. İstekli olarak cihan harbine katılmak isteyen Sakarya’nın, Sivas Yenihan Askerlik Şubesi’ne verdiği dilekçesini şube müdürü Yüzbaşı Ömer Beyefendi yırtar atar. İstekli olarak orduya hizmet etmek isteyen Sakarya pes etmeyerek yüzbaşı Ömer Bey’i amiri Şekip Paşa’ya şikayet etmekle ‘ikna ederek’ ‘onbeşliler’ ortasına ismini yazdırır.
Sivas’tan İstanbul’a uzanan uzun seyahatlerini anlattığı kısımlarda Sakarya’nın satırları periyodun fotoğrafını çekiyor adeta.
Musa Kazım Sakarya’nın eğitimlerinin devam ettiği günlerde İstanbul’un da değerli konukları vardır. Osmanlı padişahı Mehmed Reşad’ın davetlisi olarak Osmanlı başşehrine gelen Alman imparatoru II. Wilhelm ziyareti sırasında Sakarya’nın da ortasında olduğu birliği ziyaret etmek ister. Suştan Mehmed Reşad, Enver Paşa ve II. Wilhelm’in ortasında yer aldığı heyetin ziyaretini bilgileriyla anlatan Sakarya’nın, Sultan Mehmed Reşad için, ‘Sultan Reşad dede’ tabirleri dikkati çekiyor.
Musa Kazım Sakarya, Sivas Öğretmen Okulu’ndan birliğine teslim olmayı beklediği günlerde okullarını teftiş eden Enver Paşa ile bu ziyarette bir daha tesadüf ederler. Sakarya’nın, talim sırasında neredeyse Enver Paşa’yı yaraladığı anları ise hatıratta şöyle yer alıyor: “Az daha sonra bölük kumandanımız Hikmet Beyefendi bana hitaben: ‘Birinci nefer ayağa kalk’ kumandası verdi. Sıçrayıp kalktım. Atak buyruğunu verdi. Çabucak süngümü taktım. ‘Ya Rabbi sen nusret kıl’ deyip sol baştaki (temsili) düşmanın tam kırmızı kalbine süngümü saplayıp var kuvvetimle tüfeğimi çekip bükerek sol tarafıma yanlışsız savurdum. Ani bir şapırtı sesi işittim. Ne bilem, koşup yere kendimi atıp yüzüstü yattım. Halbuki fırlattığım kum torbası Enver Paşa’nın tam boynuna çarpıp parçalanmış. Etraftan yaveri ve askerler koşmuş. Mendilleri ile Paşa’nın boynunu, başını temizliyorlar. Tam o esnada bölük kumandanı Hikmet Beyefendi gelmiş, geriden, ayağıma ayağı ile dürtüyor: ‘Domuz domuz ne halt ettin!’ dermiş. Enver Paşa, bölük kumandanının benim o denli ayağıma vurduğunu görmüş olacak ki çabucak önümüze gelip dikildi. Yüzbaşıyı biraz tazirleyip daha sonra yüksek sesle: ‘Bu genç, görevini bi-hakkın yaptı. Düşmanın sade kalbini değil ciğerlerini de söküp attı. Aferin! Artık, şu görevinde değil kum torbası, süngüsü parlayıp kalbime saplansa idi bir daha aferin derdim.’ demişti.”
İki gün süren bu teftişin akabinde son akşam Dolmabahçe Sarayı’ndaki yemekten daha sonra İmparator II. Wilhelm, “İki gündür görmüş olduğum Türk geleneği ve Türk talim-terbiye ve vazifeşinaslığının hayranı oldum. Takdire layık gördüğüm bu ergenlerden müteşekkil epey değil, iki ordunuz olsa Avrupa’yı işgal eder.” diyerek Enver Paşa’yı sofra başında tebrik ediyor. Bir milletin mevt kalım gayreti verdiği günlerde yaşadıklarını birincil tanıklıklarla öğrenmek isteyenler için Musa Kazım Sakarya’nın hatıratı Bir Sakarya Savaşı Gazisinin Anıları bulunmaz fırsat.
‘Onbeşliler’i bakılırsan II. Wilhelm’den Enver Paşa’ya: ‘Bu ergenlerden İki Ordunuz Olsa Avrupa’yı İşgal Edersiniz!’
Musa Kazım Sakarya’nın periyodun toplumsal ömrüne ve Kurtuluş Savaşı günlerine dair enteresan anekdotlara yer verdiği hatıratında Alman İmparatoru II. Wilhelm’in Enver Paşa ile içinde geçen bir diyalog dikkat çekiyor. Buna göre Türk İhtiyat Zabit Namzetleri (yedek subay adayları) Talimgahı’na bir ziyaret gerçekleştiren Alman İmparatoru II. Wilhelm, talimlerini izlediği onbeşliler olarak da bilinen askerler için Enver Paşa’ya, “Bu ergenlerden oluşan hayli değil iki ordunuz olsa Avrupa’yı işgal eder.” demiş.
Musa Kazım Sakarya’nın tarihi bir figür olarak ortaya çıkışı, Sivas Darülmuallim Mektebi’nde (Sivas Öğretmen Okulu) eğitimini yarıda bırakıp orduya katılma sonucuna dayanıyor. Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği günlerde istekli olarak askere yazılmak isteyen Musa Kazım Sakarya dileğine çabucak ulaşamaz. İstekli olarak cihan harbine katılmak isteyen Sakarya’nın, Sivas Yenihan Askerlik Şubesi’ne verdiği dilekçesini şube müdürü Yüzbaşı Ömer Beyefendi yırtar atar. İstekli olarak orduya hizmet etmek isteyen Sakarya pes etmeyerek yüzbaşı Ömer Bey’i amiri Şekip Paşa’ya şikayet etmekle ‘ikna ederek’ ‘onbeşliler’ ortasına ismini yazdırır.
Sivas’tan İstanbul’a uzanan uzun seyahatlerini anlattığı kısımlarda Sakarya’nın satırları periyodun fotoğrafını çekiyor adeta.
Musa Kazım Sakarya’nın eğitimlerinin devam ettiği günlerde İstanbul’un da değerli konukları vardır. Osmanlı padişahı Mehmed Reşad’ın davetlisi olarak Osmanlı başşehrine gelen Alman imparatoru II. Wilhelm ziyareti sırasında Sakarya’nın da ortasında olduğu birliği ziyaret etmek ister. Suştan Mehmed Reşad, Enver Paşa ve II. Wilhelm’in ortasında yer aldığı heyetin ziyaretini bilgileriyla anlatan Sakarya’nın, Sultan Mehmed Reşad için, ‘Sultan Reşad dede’ tabirleri dikkati çekiyor.
Musa Kazım Sakarya, Sivas Öğretmen Okulu’ndan birliğine teslim olmayı beklediği günlerde okullarını teftiş eden Enver Paşa ile bu ziyarette bir daha tesadüf ederler. Sakarya’nın, talim sırasında neredeyse Enver Paşa’yı yaraladığı anları ise hatıratta şöyle yer alıyor: “Az daha sonra bölük kumandanımız Hikmet Beyefendi bana hitaben: ‘Birinci nefer ayağa kalk’ kumandası verdi. Sıçrayıp kalktım. Atak buyruğunu verdi. Çabucak süngümü taktım. ‘Ya Rabbi sen nusret kıl’ deyip sol baştaki (temsili) düşmanın tam kırmızı kalbine süngümü saplayıp var kuvvetimle tüfeğimi çekip bükerek sol tarafıma yanlışsız savurdum. Ani bir şapırtı sesi işittim. Ne bilem, koşup yere kendimi atıp yüzüstü yattım. Halbuki fırlattığım kum torbası Enver Paşa’nın tam boynuna çarpıp parçalanmış. Etraftan yaveri ve askerler koşmuş. Mendilleri ile Paşa’nın boynunu, başını temizliyorlar. Tam o esnada bölük kumandanı Hikmet Beyefendi gelmiş, geriden, ayağıma ayağı ile dürtüyor: ‘Domuz domuz ne halt ettin!’ dermiş. Enver Paşa, bölük kumandanının benim o denli ayağıma vurduğunu görmüş olacak ki çabucak önümüze gelip dikildi. Yüzbaşıyı biraz tazirleyip daha sonra yüksek sesle: ‘Bu genç, görevini bi-hakkın yaptı. Düşmanın sade kalbini değil ciğerlerini de söküp attı. Aferin! Artık, şu görevinde değil kum torbası, süngüsü parlayıp kalbime saplansa idi bir daha aferin derdim.’ demişti.”
İki gün süren bu teftişin akabinde son akşam Dolmabahçe Sarayı’ndaki yemekten daha sonra İmparator II. Wilhelm, “İki gündür görmüş olduğum Türk geleneği ve Türk talim-terbiye ve vazifeşinaslığının hayranı oldum. Takdire layık gördüğüm bu ergenlerden müteşekkil epey değil, iki ordunuz olsa Avrupa’yı işgal eder.” diyerek Enver Paşa’yı sofra başında tebrik ediyor. Bir milletin mevt kalım gayreti verdiği günlerde yaşadıklarını birincil tanıklıklarla öğrenmek isteyenler için Musa Kazım Sakarya’nın hatıratı Bir Sakarya Savaşı Gazisinin Anıları bulunmaz fırsat.