Virgin Galactic’in insanları uzayın hududuna çıkarmak için 15 yıldır verdiği uğraş, Pazar günü sonunda meyvesini verdi. Sir Richard Branson’ın uzaya çıkma kıssasını inceledik.
1990’ların başında ünlü havacılık mühendisi Burt Rutan kendisine bir gaye koydu: Bir uzay aracı tasarlamak.
Rutan, 2004’te verdiği bir söyleşide “Son 25 yılda, çocukken uzaya çıkma hayali kuranların bunu gerçekleştirme umutları giderek azaldı. Ben bunu yalnızca denemekle kalmayacağım, başaracağım” diyordu.
bayağı insanları, yani devletler ismine astronotluk yapmayan bireyleri uzaya çıkarma alanında bir boşluk olması ona çalışma motivasyonu veriyordu.
Burt Rutan bunun, bir roketle fırlatılıp paraşütle inmek üzere sert bir tecrübe yerine, uçağa binmeye misal bir tecrübe olması gerektiğini düşünüyordu.
Uğraşlarının birinci meyvesi SpaceShipOne isimli araç oldu. İlhamı, 1950’ler ve 60’larda test pilotlarının çok yüksek irtifalarda uçurduğu deher neysel X-15 aracından almıştı.
21 Temmuz 2004’te bu araç uzaya çıkarak, bir özel şirketin yaptığı birinci uzay seyahati olarak tarihe geçti.
8,5 metre uzunluğundaki araç, White Knight (Beyaz Şövalye) isimli bir uçağın altına takılı bir biçimde ABD’nin California eyaletinde bulunan Mojave çölünden kalktı.
14 kilometre yüksekliğe çıktıktan daha sonra White Knight’tan ayrılan araç dik bir tırmanışla, geniş çevrelerce uzayın sonu olarak kabul edilen 100 kilometre yüksekliğe ulaştı.
Aracın test pilotu Mike Melvill yerçekimsiz ortamı bir süre hissettikten daha sonra araç dünyaya hakikat inişine başladı.
SpaceShipOne iniş sırasında kanatlarının biçimini değiştirerek hem sürtünmeyi artırıp inişi yavaşlattı, birebir vakitte aracı daha stabil kıldı.
Birkaç başarılı uçuşun akabinde araç, uzay teşebbüsçüsü Pete Diamandis’in uzay turizmi kesimini büyütmek için verdiği 10 milyon dolarlık X-Prize mükafatını de kazandı.
Uçuşları izlemeye davet edilen halk gördüklerinden etkileniyordu. Ancak etkilenenler içinde bir milyarder de vardı: Sir Richard Branson.
Virgin şirketler kümesinin kurucusu olan Sir Richard, Eylül 2004’te SpaceShipOne’ı temel alarak geliştirecekleri araçlarla uzaya ticari uçuşlar yapacaklarını duyurdu.
Londra’da Burt Rutan ile bir basın toplantısı yapan Sir Richard, uzay biletlerinin 200 bin dolara satılacağını söylemiş oldu ve ekledi:
“Önümüzdeki beş yılda binlerce astronotu uzaya göndermeyi hedefliyoruz. Gezegenimizin muazzam hoşluğunu uzaydan görme, yıldızları en parlak halleriyle izleme ve yerçekimsiz ortamı deneyimleme hayallerini gerçekleştirebilecekler.”
Basın toplantısından kısa bir süre daha sonra Rutan ve Sir Richard The Spaceship Company isimli bir şirket kurdu. Bu, Rutan’ın sahibi olduğu Scaled Composites şirketinin geliştirdiği teknolojiyi, Sir Richard’ın Virgin Galactic uzay turizmi şirketinde kullanılmak üzere satın alacak bir şirketti.
bu biçimdeki planları, uzay turizmini 2007 yılında başlatmaktı.
Ama ellerindeki araç, SpaceShipOne’ın birazcık güncellenmiş haliydi.
Bu araç X-Prize mükafatını kazansa da yalnızca bir pilotu taşıyabiliyordu. Sir Richard’ın amacı ise altı yolcu ve iki pilottan oluşan sekiz kişilik bir grubu uzaya çıkarmaktı.
Bunun için SpaceShipOne uzay aracının epey daha büyük hale gelmesi, motorunun buna göre geliştirilmesi ve onu taşıyacak White Knight uçağının da misal bir biçimde taşıma kapasitesinin artırılması gerekiyordu.
Birinci basın toplantısından iki yıl daha sonra, Eylül 2006’da bir daha Londra’da bir basın toplantısı düzenleyen ikili Virgin Galactic şirketini duyurdu, akabinde Sir Richard New York’ta SpaceShipTwo’yu tanıttı. Basın model aracı gezmeye davet edildi.
Kabinde dünyayı izlemek için yer alan pencereler dikkat çekiyordu.
Getty Images VSS Enterprise 2013’teki birinci uçuşuna hazırlanırken
Tanıtımda yolcuların bir noktadan daha sonra kemerlerini çözerek yerçekimsizlik hissini yaşayabileceği anlatılıyordu.
Ama tanıtımlarda çizilen tablonun bilakis, şirketin işleri planlandığı üzere gitmiyordu.
Temmuz 2007’de SpaceShipTwo’nun roket motorunun modülleri test edilirken gerçekleşen bir patlamada Scaled Composites şirketinin üç çalışanı ömrünü kaybetti, üçü de ağır yaralandı.
Kazanın akabinde şirket motor tasarımı işini Sierra Nevada isimli diğer bir şirkete yaptırmaya karar verdi.
Aracın motoru katı, kauçuk bazlı bir yakıt olan HTPB ile çalışacak, ateşleyici husus olarak da likit azot oksit kullanacaktı.
Bir kısmı katı, bir kısmı da sıvı kullanan bu tip motorlara hibrit motor deniyor.
Motorun en az bir dakika boyunca ateşlenebilmesi gerekiyordu.
Birinci SpaceShipTwo aracı olan VSS Enterprise, 2010’da test sürecine başladı.
Evvel yerde test edilen araç, akabinde White Knight 2’ye bağlanarak uçuruldu.
Sonunda, Ekim 2010’da araç White Knight 2 ile uçurulduktan daha sonra özgür bırakıldı ve kendi başına süzülerek iniş yaptı.
VSS Ensterprise’ın motorlarını birinci kere çalıştırdığı uçuş ise Nisan 2013’teydi. Mark Stucky’nin pilot ve Mike Alsbury’nin yardımcı pilot olarak misyon yaptığı uçuşta ses suratı da aşıldı.
Sir Richard o uçuşun akabinde yaptığı konuşmada “Bugünkü ses suratını aşma başarımız uzay gemimizin gelişmenini hızlandıracak ve sene sonuna kadar uzaya çıkmayı mümkün kılacak. Bugün bir tarihe tanıklık ettik ve herkesle gurur duyuyorum” demişti.
Getty Images SS Enterprise 2014’teki uçuşunda kesimlere ayrıldı
Lakin Virgin Galactic motor prototiplerinden gelen titreşimden rahatsızdı ve 2014’te Sierra Nevada ile olan motor geliştirme mutabakatını sonlandırıp üretimi yine kendi eline aldı.
Motorda kauçuk bazlı yakıt yerine plastik bazlı yakıta geçiş yaptı.
Ekim 2014’te, VSS Enterprise 55. uçuşunda yeni yakıt sistemini denemek üzere havalandı.
Ama ana uçaktan ayrıldıktan 11 saniye daha sonra SpaceShipTwo modüllere ayrıldı.
Kazada yardımcı pilot Mike Alsbury ömrünü kaybetti.
Pilot Pete Siebold ise ağır yaralandı.
Uçak kesimlere ayrılırken kemerini çözmeyi başardı, şuurunu yitirmiş bir biçimde yere hakikat düşerken paraşütü otomatik olarak açıldı ve çöle indi.
Ulusal Ulaştırma Güvenliği Şurası’nın incelemesi kararında kazaya, uçağın inişi sırasında form değiştiren kanat sisteminin ezkaza kalkış sırasında devreye girmesinin yol açtığı anlaşıldı.
BBC
Sir Richard kazanın akabinde, sorunun giderilebilmesi durumunda projenin devam edeceğini deklare etti.
VSS Unity isimli verilen yeni SpaceShipTwo aracı, Şubat 2016’da tanıtıldı. Araca ismi Prof. Stephen Hawking vermişti.
Kazanın yakıtla hiç bir bağı olmasa da yeni araçta eski kauçuk birtakım yakıta geri dönüldü.
Birkaç süzülme ve uçuş denemesinin akabinde 13 Aralık 2018’de araç birinci kez, birtakım kurumlarda uzayın hududu olarak kabul edilen 80 kilometreyi aştı.
Sonunda Sir Richard da 11 Temmuz 2021’de bu araçla 85 kilometreye yükseldi.
BBC
Öte yandan uzayın hududu için genel olarak kabul edilen yükseklik, Karman çizgisi de olarak bilinen 100 kilometredir. Milletlerarası Havacılık Federasyonu (FAI) de bunu hudut olarak kabul ediyor.
Sir Richard’ın rakibi olan, Amazon.com’un işvereni Jeff Bezos’un uzay şirketi Blue Origin, kendi aracının daha üstün olduğunu anlatmak için 100 km.’yi aşabildiğini vurguluyor.
Öte yandan bir uzay yolcusu için bu büyük bir fark değil. İki araç da tıpkı yerçekimsizlik hissi ve dayanılmaz birer görünüm sunacak.
Kenarda biraz nakdi olanlar, yalnızca bunu bile bilet fiyatına paha bulabilir.
1990’ların başında ünlü havacılık mühendisi Burt Rutan kendisine bir gaye koydu: Bir uzay aracı tasarlamak.
Rutan, 2004’te verdiği bir söyleşide “Son 25 yılda, çocukken uzaya çıkma hayali kuranların bunu gerçekleştirme umutları giderek azaldı. Ben bunu yalnızca denemekle kalmayacağım, başaracağım” diyordu.
bayağı insanları, yani devletler ismine astronotluk yapmayan bireyleri uzaya çıkarma alanında bir boşluk olması ona çalışma motivasyonu veriyordu.
Burt Rutan bunun, bir roketle fırlatılıp paraşütle inmek üzere sert bir tecrübe yerine, uçağa binmeye misal bir tecrübe olması gerektiğini düşünüyordu.
Uğraşlarının birinci meyvesi SpaceShipOne isimli araç oldu. İlhamı, 1950’ler ve 60’larda test pilotlarının çok yüksek irtifalarda uçurduğu deher neysel X-15 aracından almıştı.
21 Temmuz 2004’te bu araç uzaya çıkarak, bir özel şirketin yaptığı birinci uzay seyahati olarak tarihe geçti.
8,5 metre uzunluğundaki araç, White Knight (Beyaz Şövalye) isimli bir uçağın altına takılı bir biçimde ABD’nin California eyaletinde bulunan Mojave çölünden kalktı.
14 kilometre yüksekliğe çıktıktan daha sonra White Knight’tan ayrılan araç dik bir tırmanışla, geniş çevrelerce uzayın sonu olarak kabul edilen 100 kilometre yüksekliğe ulaştı.
Aracın test pilotu Mike Melvill yerçekimsiz ortamı bir süre hissettikten daha sonra araç dünyaya hakikat inişine başladı.
SpaceShipOne iniş sırasında kanatlarının biçimini değiştirerek hem sürtünmeyi artırıp inişi yavaşlattı, birebir vakitte aracı daha stabil kıldı.
Birkaç başarılı uçuşun akabinde araç, uzay teşebbüsçüsü Pete Diamandis’in uzay turizmi kesimini büyütmek için verdiği 10 milyon dolarlık X-Prize mükafatını de kazandı.
Uçuşları izlemeye davet edilen halk gördüklerinden etkileniyordu. Ancak etkilenenler içinde bir milyarder de vardı: Sir Richard Branson.
Virgin şirketler kümesinin kurucusu olan Sir Richard, Eylül 2004’te SpaceShipOne’ı temel alarak geliştirecekleri araçlarla uzaya ticari uçuşlar yapacaklarını duyurdu.
Londra’da Burt Rutan ile bir basın toplantısı yapan Sir Richard, uzay biletlerinin 200 bin dolara satılacağını söylemiş oldu ve ekledi:
“Önümüzdeki beş yılda binlerce astronotu uzaya göndermeyi hedefliyoruz. Gezegenimizin muazzam hoşluğunu uzaydan görme, yıldızları en parlak halleriyle izleme ve yerçekimsiz ortamı deneyimleme hayallerini gerçekleştirebilecekler.”
Basın toplantısından kısa bir süre daha sonra Rutan ve Sir Richard The Spaceship Company isimli bir şirket kurdu. Bu, Rutan’ın sahibi olduğu Scaled Composites şirketinin geliştirdiği teknolojiyi, Sir Richard’ın Virgin Galactic uzay turizmi şirketinde kullanılmak üzere satın alacak bir şirketti.
bu biçimdeki planları, uzay turizmini 2007 yılında başlatmaktı.
Ama ellerindeki araç, SpaceShipOne’ın birazcık güncellenmiş haliydi.
Bu araç X-Prize mükafatını kazansa da yalnızca bir pilotu taşıyabiliyordu. Sir Richard’ın amacı ise altı yolcu ve iki pilottan oluşan sekiz kişilik bir grubu uzaya çıkarmaktı.
Bunun için SpaceShipOne uzay aracının epey daha büyük hale gelmesi, motorunun buna göre geliştirilmesi ve onu taşıyacak White Knight uçağının da misal bir biçimde taşıma kapasitesinin artırılması gerekiyordu.
Birinci basın toplantısından iki yıl daha sonra, Eylül 2006’da bir daha Londra’da bir basın toplantısı düzenleyen ikili Virgin Galactic şirketini duyurdu, akabinde Sir Richard New York’ta SpaceShipTwo’yu tanıttı. Basın model aracı gezmeye davet edildi.
Kabinde dünyayı izlemek için yer alan pencereler dikkat çekiyordu.
Getty Images VSS Enterprise 2013’teki birinci uçuşuna hazırlanırken
Tanıtımda yolcuların bir noktadan daha sonra kemerlerini çözerek yerçekimsizlik hissini yaşayabileceği anlatılıyordu.
Ama tanıtımlarda çizilen tablonun bilakis, şirketin işleri planlandığı üzere gitmiyordu.
Temmuz 2007’de SpaceShipTwo’nun roket motorunun modülleri test edilirken gerçekleşen bir patlamada Scaled Composites şirketinin üç çalışanı ömrünü kaybetti, üçü de ağır yaralandı.
Kazanın akabinde şirket motor tasarımı işini Sierra Nevada isimli diğer bir şirkete yaptırmaya karar verdi.
Aracın motoru katı, kauçuk bazlı bir yakıt olan HTPB ile çalışacak, ateşleyici husus olarak da likit azot oksit kullanacaktı.
Bir kısmı katı, bir kısmı da sıvı kullanan bu tip motorlara hibrit motor deniyor.
Motorun en az bir dakika boyunca ateşlenebilmesi gerekiyordu.
Birinci SpaceShipTwo aracı olan VSS Enterprise, 2010’da test sürecine başladı.
Evvel yerde test edilen araç, akabinde White Knight 2’ye bağlanarak uçuruldu.
Sonunda, Ekim 2010’da araç White Knight 2 ile uçurulduktan daha sonra özgür bırakıldı ve kendi başına süzülerek iniş yaptı.
VSS Ensterprise’ın motorlarını birinci kere çalıştırdığı uçuş ise Nisan 2013’teydi. Mark Stucky’nin pilot ve Mike Alsbury’nin yardımcı pilot olarak misyon yaptığı uçuşta ses suratı da aşıldı.
Sir Richard o uçuşun akabinde yaptığı konuşmada “Bugünkü ses suratını aşma başarımız uzay gemimizin gelişmenini hızlandıracak ve sene sonuna kadar uzaya çıkmayı mümkün kılacak. Bugün bir tarihe tanıklık ettik ve herkesle gurur duyuyorum” demişti.
Getty Images SS Enterprise 2014’teki uçuşunda kesimlere ayrıldı
Lakin Virgin Galactic motor prototiplerinden gelen titreşimden rahatsızdı ve 2014’te Sierra Nevada ile olan motor geliştirme mutabakatını sonlandırıp üretimi yine kendi eline aldı.
Motorda kauçuk bazlı yakıt yerine plastik bazlı yakıta geçiş yaptı.
Ekim 2014’te, VSS Enterprise 55. uçuşunda yeni yakıt sistemini denemek üzere havalandı.
Ama ana uçaktan ayrıldıktan 11 saniye daha sonra SpaceShipTwo modüllere ayrıldı.
Kazada yardımcı pilot Mike Alsbury ömrünü kaybetti.
Pilot Pete Siebold ise ağır yaralandı.
Uçak kesimlere ayrılırken kemerini çözmeyi başardı, şuurunu yitirmiş bir biçimde yere hakikat düşerken paraşütü otomatik olarak açıldı ve çöle indi.
Ulusal Ulaştırma Güvenliği Şurası’nın incelemesi kararında kazaya, uçağın inişi sırasında form değiştiren kanat sisteminin ezkaza kalkış sırasında devreye girmesinin yol açtığı anlaşıldı.
BBC
Sir Richard kazanın akabinde, sorunun giderilebilmesi durumunda projenin devam edeceğini deklare etti.
VSS Unity isimli verilen yeni SpaceShipTwo aracı, Şubat 2016’da tanıtıldı. Araca ismi Prof. Stephen Hawking vermişti.
Kazanın yakıtla hiç bir bağı olmasa da yeni araçta eski kauçuk birtakım yakıta geri dönüldü.
Birkaç süzülme ve uçuş denemesinin akabinde 13 Aralık 2018’de araç birinci kez, birtakım kurumlarda uzayın hududu olarak kabul edilen 80 kilometreyi aştı.
Sonunda Sir Richard da 11 Temmuz 2021’de bu araçla 85 kilometreye yükseldi.
BBC
Öte yandan uzayın hududu için genel olarak kabul edilen yükseklik, Karman çizgisi de olarak bilinen 100 kilometredir. Milletlerarası Havacılık Federasyonu (FAI) de bunu hudut olarak kabul ediyor.
Sir Richard’ın rakibi olan, Amazon.com’un işvereni Jeff Bezos’un uzay şirketi Blue Origin, kendi aracının daha üstün olduğunu anlatmak için 100 km.’yi aşabildiğini vurguluyor.
Öte yandan bir uzay yolcusu için bu büyük bir fark değil. İki araç da tıpkı yerçekimsizlik hissi ve dayanılmaz birer görünüm sunacak.
Kenarda biraz nakdi olanlar, yalnızca bunu bile bilet fiyatına paha bulabilir.