Atletizm’de 10 saniyenin altında yarışı bitirmek, koşucular için hâlâ dev bir muvaffakiyet.
1968’de Jim Hines ile birinci defa delinen 10 saniye barajının altına inenlerin sayısı son senelerda süratle arttı.
Memleketler arası atletizm kuruluşu World Athletics’in bilgilerine bakılırsa, 1968 ve 2008 yılları içinde 67 sportmen, 10 saniyenin altında yarışı tamamladı.
Son 10 yılda 70 atlet daha onlara eklendi.
Bu ay yapılan Tokyo Olimpiyatları’na kadar uzanan son iki yılda, 17 atlet spor hayatlarında birinci sefer 10 saniye barajını deldiler.
Bayanlar için 11 saniye olan barajı delip geçen bayan atlet sayısı da artış gösterdi.
Türkiye’nin de ortalarında olduğu Çin, Japonya ve Güney Afrika üzere bir epey ülke, 10 saniye barajını delen atletler çıkararak, bu kulübe katıldı.
Pekala bu değişimin ardında ne var?
Öncelikle birkaç yıl geriye gidip, Londra’da Olimpiyat Stadyumu’nda düzenlenen 2012 Oyunlarını hatırlayalım.
Yarışlarda olağan olarak dünyanın gelmiş geçmiş en düzgün kısa uzaklık koşucusu Usain Bolt’un erkeklerde 100 metreyi bitirdiği anın coşkusu öne çıkmıştı.
Getty Images İngiliz atlet Dina Asher-Smith üzere bir fazlaca bayan atlet 11 saniye olan barajı aştı. Asher-Smith’in zafer fotoğrafı 2019 Avrupa Atletizm Şampiyonası’ndan
Jamaikalı efsanevi atlet, o akşam altın madalyayı meskene götürmekle kalmadı, Olimpiyat rekorunu da 9,63 saniye ile kırdı.
İngiltere’deki Sheffield Hallam Üniversitesi’nde bu alanda çalışmalar yürüten Steve Haake “Gördüğüm en âlâ yarışlardan bir tanesiydi” derken, aslında yalnızca Usain Bolt’un performansını kast etmiyor.
Finalde yarışan 8 atletten 7’sinin 10 saniyedilk evvel çizgiye ulaşarak atletizmde bir dönüşümün sinyalini vermesi, Haaka’nın bu yorumunun ardındaki asıl niye.
Kulüp genişliyor
Haake üzere bir hayli bilim insanı, giderek daha fazla atletin dünya çapında pist yarışlarına katılabilmesi, idman biçimlerindeki ilerleme dahil farklı ögelerin bunda tesirli olduğuna inanıyor.
Haake, “Dünya çapında epeyce daha fazla atlet artık seçkin idman biçimleri ve spor alanındaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin de sayesinde, suratlarını artırma talihini yakalayabiliyor” diyor.
10 saniyeyi delenler kulübünün, erkekler 100 metrede en az bir altın madalya çıkaran ABD ve Jamaika üzere üstün güç ülkeler ile hudutlu olmadığına bir delil, Nijerya örneği.
Nijerya, İngiltere ile birlikte, 10 saniyeden kısa müddette final çizgisine ulaşan 10 atlet ile, dünyada bu barajı delen en çok atlet çıkaran üçüncü ülke pozisyonunda.
Son periyotta Türkiye, Çin, Japonya ve Güney Afrika da kısa uzaklıkta bu listeye eklendi.
Getty Images 2016’da Erzurum’da koştuğu 9.92 saniye ile Jamaika asıllı atlet Jack Ali Harvey, Türkiye rekorunu kırarak bu barajı aştı. Harvey, 2018 Avrupa Atletizm Şampiyonası’nda 100 metrede 10.01 saniye ile 3. olmuştu.
Bayanlar 100 metre koşularında da benzeri sonuçlar var.
11 saniye olan barajı geçen birinci bayan atlet 1973’te Doğu Almanya için kısa uzaklıkta yarışan Renate Stecher iken, 2011 yılına kadar 67 başka bayan atlet daha onun müsaadeden gitti.
Bugüne kadarki toplam sayı ise 115’e ulaştı ve pistlerde ismini çabucak hemen gereğince duyurmamış ülkeler de bu akıma dahil oldu.
Ayakkabılar, pistler ve spor bilimi
süratle gelişen teknolojinin atletlerin suratını artırmasına yardımı olduğu bir gerçek.
Koşucular artık fazlaca daha yavaşça ayakkabılar kullanıyor. Birtakım modeller 150 gramdan bile daha yavaşça. Üstelik koşu ayakkabılarında kullanılan materyaller de epey değişti.
Getty Images Koşu ayakkabılarının büyük bir değişim geçirdiği bir gerçek.
Alman spor markası Puma ile Mercedes Formula 1 kadrosu iştirakinde geliştirilen ve karbon fiber tabanlardan yapılan koşu ayakkabıları buna güzel bir örnek. Tıpkı materyal, dünya şampiyonu Lewis Hamilton’ın yarış otomobillerinin dizaynında da kullanıldı.
Koşu pistleri de büyük bir değişim geçirdi.
Evvelden yarış pistlerinde atletler çim ya da toprak üzerinde koşarlarken, 1968’de Meksika’da düzenlenen 1968 Olimpiyat Oyunları ile birlikte sentetik koşu pistleri olimpiyatlar dünyasına girdi.
Getty Images Koşu pistleri de o denli…Fotoğraf, 1960 Roma Olimpiyatları’ndan.
Bu pistler koşucuların eklemlerini koruduğu üzere, tramplen tesiri yaratarak daha süratli koşmalarını sağlıyor.
ABD’li koşucu Jim Hines’ın 9.95 saniye ile 100 metrede 10 saniye barajını delen birinci atlet olduğu yarış da, Meksika’daki bu olimpiyatlardaydı.
Getty Images Jim Hines 1968 Olimpiyatları’nda 100 metrede 10 saniyedilk evvel son çizgiye ulaştı ve dünya rekorunu kırdı.
2008’de Pekin Olimpiyatları’nda İtalyan şirket Mondo’nun tasarladığı koşu pistlerinde beş dünya rekoru kırılmıştı.
Beslenme ve idman
Bilimsel gelişmelerin, atletlerin idman formları ve beslenmelerine tesiri büyük.
Atletler artık ayrıntılı sıhhat taramalarına tabi tutulabiliyor, onlara nazaran idman biçimlerinde değişiklikler yapılabiliyor.
Son araştırmalar, hangi kasların atletlerin muvaffakiyetini artıracağını da inceledi.
Geçen yıl Ekim ayında spor araştırmalarında öncü bilimsel çalışmalar yürüten Loughborough Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada, kalça bölgemizi saran Gluteus maximus kas yapısının suratı artırmada kıymetli rol oynadığı keşfedildi.
Bu araştırmayı yürütenlerden biomekanik uzmanı Sam Allen, “Acaba giderek daha fazla koşucu bu kasları geliştirmek için çalışır mı?” diye soruyor.
Psikolojinin rolü var mı?
Japon atlet Ryota Yamagata, Asahi Shimbun gazetesine 9 Temmuz’da verdiği röportajda 2017 yılında 100 metrede 10 saniye barajını geçmiş olmasında “bilim insanlarının 20 yıllık çalışmalarının” rolü olduğunu söylemekten çekinmemişti.
Yamagata’nın akabinde üç Japon erkek koşucu daha 10 saniyeyi deldi.
Birtakım atletlere nazaran, ’10 saniye altı kulübü’ne katılanların sayısı arttıkça ve farklı ülke ve kimliklerden isimler de kümeye eklendikçe, barajı aşma fikri atletlerin gözünü eskisi kadar korkutmaz oldu.
2015’te bir Asya ülkesinde doğan ve 10 saniyenin altında 100 metreyi bitiren birinci atlet olan Çinli koşucu Bingtian Su da, 2019’da yaptığı bir açıklamada “Bence baraj, fizikselden epeyce ruhsal bir şey” demişti.
Getty Images Çinli atlet Bingtian Su (sağda) 10 saniye bariyerinin ruhsal bir eşik olduğunu düşünüyor.
Bu gelişmeler olağan olarak 10 saniye barajını delmek için kâfi değil.
Bugüne dek Hindistan, hatta Güney Amerika kıtasının tamamından çabucak hemen erkeklerde 10 saniye ve bayanlarda 11 saniye barajının altına inen koşucu çıkmadı.
Madalya yarışında rekabet istikrarları de , bahsetmiş olduğumiz “10 saniye altı kulübünün” genişlemesinden pek etkilenmedi.
Hem bayan birebir vakitte erkeklerde , Olimpiyatlar ve Dünya Şampiyonası yarışlarında 1980’lerden beri bayrağı taşıyan ülkeler daima ABD ve Jamaika oldu.
Getty Images 100 metrede ABD ve Jamaikalı atletlerin hem bayan hem erkeklerde baskınlığı sürüyor.
Bu ülkeler haricinde Olimpiyatlar’da erkeklerde altın madalya kazanan son atlet, 1996 Atlanta Oyunları ile Kanadalı sportmen Donocan Bailey oldu.
Bayanlarda Yuilya Nestsiarenka’nın 2004 Atina Oyunları’nda galip gelmesi, Belarus için dahi şaşırtan olmuştu zira evvelki beş olimpiyatlarda ABD’li atletler daima galip gelmişti.
daha sonraki üç Olimpiyat Oyunları’nda altın madalya daima Jamaikalı atletlerin oldu.
Tokyo’da devam eden 2021 Olimpiyatları’nda bundan farklı bir görüntü beklemek güç.
100 metre erkeklerde en süratli koşan beş atletten dördü ABD’li atletlerken, üç Jamaikalı ve bir ABD’li bayan atlet, bu yılki yarışların en süratli koşucuları oldu.
1968’de Jim Hines ile birinci defa delinen 10 saniye barajının altına inenlerin sayısı son senelerda süratle arttı.
Memleketler arası atletizm kuruluşu World Athletics’in bilgilerine bakılırsa, 1968 ve 2008 yılları içinde 67 sportmen, 10 saniyenin altında yarışı tamamladı.
Son 10 yılda 70 atlet daha onlara eklendi.
Bu ay yapılan Tokyo Olimpiyatları’na kadar uzanan son iki yılda, 17 atlet spor hayatlarında birinci sefer 10 saniye barajını deldiler.
Bayanlar için 11 saniye olan barajı delip geçen bayan atlet sayısı da artış gösterdi.
Türkiye’nin de ortalarında olduğu Çin, Japonya ve Güney Afrika üzere bir epey ülke, 10 saniye barajını delen atletler çıkararak, bu kulübe katıldı.
Pekala bu değişimin ardında ne var?
Öncelikle birkaç yıl geriye gidip, Londra’da Olimpiyat Stadyumu’nda düzenlenen 2012 Oyunlarını hatırlayalım.
Yarışlarda olağan olarak dünyanın gelmiş geçmiş en düzgün kısa uzaklık koşucusu Usain Bolt’un erkeklerde 100 metreyi bitirdiği anın coşkusu öne çıkmıştı.
Getty Images İngiliz atlet Dina Asher-Smith üzere bir fazlaca bayan atlet 11 saniye olan barajı aştı. Asher-Smith’in zafer fotoğrafı 2019 Avrupa Atletizm Şampiyonası’ndan
Jamaikalı efsanevi atlet, o akşam altın madalyayı meskene götürmekle kalmadı, Olimpiyat rekorunu da 9,63 saniye ile kırdı.
İngiltere’deki Sheffield Hallam Üniversitesi’nde bu alanda çalışmalar yürüten Steve Haake “Gördüğüm en âlâ yarışlardan bir tanesiydi” derken, aslında yalnızca Usain Bolt’un performansını kast etmiyor.
Finalde yarışan 8 atletten 7’sinin 10 saniyedilk evvel çizgiye ulaşarak atletizmde bir dönüşümün sinyalini vermesi, Haaka’nın bu yorumunun ardındaki asıl niye.
Kulüp genişliyor
Haake üzere bir hayli bilim insanı, giderek daha fazla atletin dünya çapında pist yarışlarına katılabilmesi, idman biçimlerindeki ilerleme dahil farklı ögelerin bunda tesirli olduğuna inanıyor.
Haake, “Dünya çapında epeyce daha fazla atlet artık seçkin idman biçimleri ve spor alanındaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin de sayesinde, suratlarını artırma talihini yakalayabiliyor” diyor.
10 saniyeyi delenler kulübünün, erkekler 100 metrede en az bir altın madalya çıkaran ABD ve Jamaika üzere üstün güç ülkeler ile hudutlu olmadığına bir delil, Nijerya örneği.
Nijerya, İngiltere ile birlikte, 10 saniyeden kısa müddette final çizgisine ulaşan 10 atlet ile, dünyada bu barajı delen en çok atlet çıkaran üçüncü ülke pozisyonunda.
Son periyotta Türkiye, Çin, Japonya ve Güney Afrika da kısa uzaklıkta bu listeye eklendi.
Getty Images 2016’da Erzurum’da koştuğu 9.92 saniye ile Jamaika asıllı atlet Jack Ali Harvey, Türkiye rekorunu kırarak bu barajı aştı. Harvey, 2018 Avrupa Atletizm Şampiyonası’nda 100 metrede 10.01 saniye ile 3. olmuştu.
Bayanlar 100 metre koşularında da benzeri sonuçlar var.
11 saniye olan barajı geçen birinci bayan atlet 1973’te Doğu Almanya için kısa uzaklıkta yarışan Renate Stecher iken, 2011 yılına kadar 67 başka bayan atlet daha onun müsaadeden gitti.
Bugüne kadarki toplam sayı ise 115’e ulaştı ve pistlerde ismini çabucak hemen gereğince duyurmamış ülkeler de bu akıma dahil oldu.
Ayakkabılar, pistler ve spor bilimi
süratle gelişen teknolojinin atletlerin suratını artırmasına yardımı olduğu bir gerçek.
Koşucular artık fazlaca daha yavaşça ayakkabılar kullanıyor. Birtakım modeller 150 gramdan bile daha yavaşça. Üstelik koşu ayakkabılarında kullanılan materyaller de epey değişti.
Getty Images Koşu ayakkabılarının büyük bir değişim geçirdiği bir gerçek.
Alman spor markası Puma ile Mercedes Formula 1 kadrosu iştirakinde geliştirilen ve karbon fiber tabanlardan yapılan koşu ayakkabıları buna güzel bir örnek. Tıpkı materyal, dünya şampiyonu Lewis Hamilton’ın yarış otomobillerinin dizaynında da kullanıldı.
Koşu pistleri de büyük bir değişim geçirdi.
Evvelden yarış pistlerinde atletler çim ya da toprak üzerinde koşarlarken, 1968’de Meksika’da düzenlenen 1968 Olimpiyat Oyunları ile birlikte sentetik koşu pistleri olimpiyatlar dünyasına girdi.
Getty Images Koşu pistleri de o denli…Fotoğraf, 1960 Roma Olimpiyatları’ndan.
Bu pistler koşucuların eklemlerini koruduğu üzere, tramplen tesiri yaratarak daha süratli koşmalarını sağlıyor.
ABD’li koşucu Jim Hines’ın 9.95 saniye ile 100 metrede 10 saniye barajını delen birinci atlet olduğu yarış da, Meksika’daki bu olimpiyatlardaydı.
Getty Images Jim Hines 1968 Olimpiyatları’nda 100 metrede 10 saniyedilk evvel son çizgiye ulaştı ve dünya rekorunu kırdı.
2008’de Pekin Olimpiyatları’nda İtalyan şirket Mondo’nun tasarladığı koşu pistlerinde beş dünya rekoru kırılmıştı.
Beslenme ve idman
Bilimsel gelişmelerin, atletlerin idman formları ve beslenmelerine tesiri büyük.
Atletler artık ayrıntılı sıhhat taramalarına tabi tutulabiliyor, onlara nazaran idman biçimlerinde değişiklikler yapılabiliyor.
Son araştırmalar, hangi kasların atletlerin muvaffakiyetini artıracağını da inceledi.
Geçen yıl Ekim ayında spor araştırmalarında öncü bilimsel çalışmalar yürüten Loughborough Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada, kalça bölgemizi saran Gluteus maximus kas yapısının suratı artırmada kıymetli rol oynadığı keşfedildi.
Bu araştırmayı yürütenlerden biomekanik uzmanı Sam Allen, “Acaba giderek daha fazla koşucu bu kasları geliştirmek için çalışır mı?” diye soruyor.
Psikolojinin rolü var mı?
Japon atlet Ryota Yamagata, Asahi Shimbun gazetesine 9 Temmuz’da verdiği röportajda 2017 yılında 100 metrede 10 saniye barajını geçmiş olmasında “bilim insanlarının 20 yıllık çalışmalarının” rolü olduğunu söylemekten çekinmemişti.
Yamagata’nın akabinde üç Japon erkek koşucu daha 10 saniyeyi deldi.
Birtakım atletlere nazaran, ’10 saniye altı kulübü’ne katılanların sayısı arttıkça ve farklı ülke ve kimliklerden isimler de kümeye eklendikçe, barajı aşma fikri atletlerin gözünü eskisi kadar korkutmaz oldu.
2015’te bir Asya ülkesinde doğan ve 10 saniyenin altında 100 metreyi bitiren birinci atlet olan Çinli koşucu Bingtian Su da, 2019’da yaptığı bir açıklamada “Bence baraj, fizikselden epeyce ruhsal bir şey” demişti.
Getty Images Çinli atlet Bingtian Su (sağda) 10 saniye bariyerinin ruhsal bir eşik olduğunu düşünüyor.
Bu gelişmeler olağan olarak 10 saniye barajını delmek için kâfi değil.
Bugüne dek Hindistan, hatta Güney Amerika kıtasının tamamından çabucak hemen erkeklerde 10 saniye ve bayanlarda 11 saniye barajının altına inen koşucu çıkmadı.
Madalya yarışında rekabet istikrarları de , bahsetmiş olduğumiz “10 saniye altı kulübünün” genişlemesinden pek etkilenmedi.
Hem bayan birebir vakitte erkeklerde , Olimpiyatlar ve Dünya Şampiyonası yarışlarında 1980’lerden beri bayrağı taşıyan ülkeler daima ABD ve Jamaika oldu.
Getty Images 100 metrede ABD ve Jamaikalı atletlerin hem bayan hem erkeklerde baskınlığı sürüyor.
Bu ülkeler haricinde Olimpiyatlar’da erkeklerde altın madalya kazanan son atlet, 1996 Atlanta Oyunları ile Kanadalı sportmen Donocan Bailey oldu.
Bayanlarda Yuilya Nestsiarenka’nın 2004 Atina Oyunları’nda galip gelmesi, Belarus için dahi şaşırtan olmuştu zira evvelki beş olimpiyatlarda ABD’li atletler daima galip gelmişti.
daha sonraki üç Olimpiyat Oyunları’nda altın madalya daima Jamaikalı atletlerin oldu.
Tokyo’da devam eden 2021 Olimpiyatları’nda bundan farklı bir görüntü beklemek güç.
100 metre erkeklerde en süratli koşan beş atletten dördü ABD’li atletlerken, üç Jamaikalı ve bir ABD’li bayan atlet, bu yılki yarışların en süratli koşucuları oldu.